Bergantiños, a comarca das regueifeiras: así será a Liga da Regueifa que organiza Carballo

Vai facer agora un ano, abría a Escola de Regueifa de Carballo, posta en marcha pola Concellaría de Arquivos, Bibliotecas e Normalización Lingüística, coa colaboración das asociacións Casino 1889, Escola do Alprende, Nemeth e As Landras. Aberta a persoas profesionais, afeccionadas ou simplemente curiosas, a escola era un paso máis na longa carreira de estímulo e apoio ao xénero da regueifa nun concello que xa puxera en marcha os Premios da Regueifa ou que participaba no Enreguéifate, un proxecto no que Carballo -xunto a Ames, Pontevedra, Santiago de Compostela e Teo- apoia a difusión da improvisación oral en verso para contribuír á promoción do uso da lingua galega. Agora, Carballo (comarca de Bergantiños) organiza a I Liga da Regueifa, unha competición por parellas que se desenvolverá ao longo do mes de maio en diferentes estabelecementos de hostalería da vila. "Na zona de Bergantiños, a regueifa aínda está viva, a lembranza da tradición está moi presente no aire", explica Carme Pereiro, do Servizo de Normalización Lingüística do Concello, en conversa con Nós Diario. "Nós notamos que as actividades que se organizan arredor da regueifa teñen un enorme éxito entre o público, e iso non sucede en todas as zonas. É fácil que un duelo entre regueifeiros sexa quen de encher o auditorio dun centro social, por exemplo". Partindo desta base, as distintas actividades do Concello tratan de recuperar o espírito dos tempos en que aínda se regueifaba de forma natural, sen profesionais polo medio. "Os tempos cambian, pero a función social da regueifa segue sendo a mesma. Tradicionalmente, regueifábase no Entroido e nas vodas. Agora, se cadra, está máis ligado ao mundo profesional, mais con todas estas actividades si que estamos logrando reproducir esa forma popular de relacionarse que, a fin de contas, é unha forma estupenda de socializar, de facer vida comunitaria", resume Pereiro. O Pobo que canta nunca morre: das regueifas ás músicas actuais Vía de socialización Ao se tratar dunha manifestación oral, a orixe da regueifa non pode precisarse. O que se ten documentado con certo rigor é a existencia dun molete de pan de ovo -ou unha rosca de ovo e azucre. Antigamente, durante o banquete das vodas campesiñas, era tradición que a parella ou a madriña do casal puxese a disposición das persoas que non foran convidadas á celebración ese bolo de pan, que recibía o nome de regueifa. "Efectivamente, a xente que non coñece ben a regueifa queda exclusivamente coa idea dunha disputa entre dúas persoas. Pero non se coñece tanto todo ese ritual social que se desenvolvía arredor dela: que existía un baile asociado a ela, que nese baile a muller levaba o bolo na cabeza, que existía todo un ritual polo que se pedía a regueifa... Ou mesmo que a clase social tamén xogaba un papel: se quen daba a regueifa era unha familia podente, levaba máis ovo, mentres que se se trataba dunha familia humilde, era unicamente unha bola de pan", explica. Co paso do tempo, as regueifas foron transformándose nun elemento máis de entretemento e diversión nos momentos de lecer. E esa faceta social é a que en Carballo queren empregar como ferramenta educativa. "Como instrumento pedagóxico, a regueifa ten moito máis valor que moitas outras actividades máis recoñecidas. Trabállase a creatividade, a memoria, o ritmo e as habilidades musicais, a capacidade de improvisación, as competencias para falar en público... E como complemento para as aulas de literatura funcionan moi ben en todo o que ten que ver coa métrica e cos xéneros poéticos". En Enreguéifate, ademais, faise fincapé no uso da regueifa como instrumento de normalización lingüística. Dirixido á rapazada, o proxecto procura identificar valores da sociedade actual -autoxestión, participación social, intelixencia emocional, ecoloxismo lingüístico, visión internacional do idioma...- co uso normal da lingua galega nos espazos vitais da xente nova. "A mocidade ten unha gran capacidade de creación e na regueifa ven un xénero moi próximo a algunhas manifestacións da cultura urbana", apunta Pereiro. "Moitas das participantes nas actividades da regueifa fan parte tamén de agrupacións de rap e de hip hop". Lupe Blanco: "A regueifa é unha arma de construción masiva, pois logra que a xente preste atención" Unha escola transversal A Escola de Regueifa, que axiña celebrará o seu primeiro ano de actividade cumpre, daquela, varias funcións. É unha escola que non conta cun espazo físico fixo, que se move polas asociacións, e que na súa curta vida, xa acabou converténdose nun punto de encontro importante. Ademais, a Escola da Regueifa conta cunha profesora de excepción, Lupe Blanco, unha das regueiferas profesionais de máis proxección do país. "A xente acode a esta escola con moita naturalidade: apúntanse a uns obradoiros e a outros non, acoden a algunhas actuacións e a outras non..., cando pode" relata Lupe Blanco a Nós Diario."Non somos tan estritos como outras escolas máis burocratizadas, pero acaba sendo un elemento importante da vila. Todo o mundo pásao ben, porque somos moi coidadosos trasladando as mensaxe: a regueifa non deixa de ser unha controversia, pero non se poden traspasar certos límites. E o máis importante é que resulta moi transversal, van desde nenos e nenas de cinco anos até persoas de máis de oitenta". Blanco, ademais, insiste na compoñente lúdica coa que se tratan as cousas na Escola, e na lembranza colectiva da regueifa que existe na zona. "A xente de aquí manexa moi ben esa retranca que é propia da regueifa e que dá lugar a moitos dobres sentidos no emprego da linguaxe", subliña. "O certo é que, dalgunha forma, esta recuperación do xénero contribuíu a empoderar á xente, a consollidar o seu orgullo de ser de aquí". Enreguéifate chega á súa sétima edición Unha demanda da mocidade A Liga da Regueifa que se desenvolverá en maio é, en realidade, a resposta do Concello de Carballo a unha demanda da xente máis nova que acode aos obradoiros da escola. Carme Pereiro pon de manifesto que a escola "por libre que sexa, é un lugar fechado, protexido". Acrecenta que "a mocidade o que quere é regueifar diante dun público diverso, diante da xente da vila, e que sexa esta xente a que decida quen o fai mellor. Penso que é unha proba máis da enorme utilidade social que ten a regueifa, da diversidade de beneficios que lle pode ofrecer á sociedade".