Luísa Villalta como proposta

Dentro da variada gama de títulos de recuperación da figura e análise da obra de quen se conmemora ao abeiro da celebración das Letras Galegas adoita haber algún en especial significativo. Os que se van citar poñen á luz o perfil complexo da creatividade da homenaxeada. O ensaísmo e a súa atracción pola dramaturxia –O Don Hamlet de Cunqueiro: unha ecuación teatral–. A súa produción poética –Así vou eu, formando parte–. O eco de voces que a interpelan –Un ruído provocado(r)–. A súa querenza musical, a partir da que se constrúe Somos un pobo de artistas. O método Luísa Villalta. O propósito do primeiro, reeditado agora e saído por primeira vez en 1992, era rescatar da sombra unha peza dramática do creador mindoniense, escrita en 1958, agochada no desleixo. Ao que ela se propón, entón, botar luz sobre a urdime profunda dun dos máis sólidos piares da nosa dramaturxia: "A corte de Elsinor é un labirinto de espazos concéntricos cuxos límites están formados de aparéncias. Dentro as personaxes aceitan o xogo e representan ante os demais ocultando asi o seu verdadeiro rosto". Diálogos poéticos Son responsábeis de Así vou eu, formando parte Eva Veiga e Pilar Pallarés, quen asinan cadanseu escrito alusivo ao labor da poeta. Amais dalgún poema non pertencente á súa obra individual –e unha selección de prosas–, inclúe textos d'As palabras ingrávidas (2020), compendio de diálogos poéticos establecidos con referencias da poesía universal, recollidos no Almanaque Poético da editora portuguesa Assírio &amp; Alvim de 2004. Luísa Villalta foi unha autora comprometida coa sociedade do seu tempo E contén asemade textos da edición póstuma de Papagaio (2006), con fotografías de Maribel Longueira e citas da cantiga "Ũa pastor ben-talhada", de don Dinís. Ao conxunto destes dezanove poemas corresponde o seguinte fragmento: "Subía o verán as escadas entre as pernas abertas da Cidade./ O trolebús asmático agatuñaba a encosta de Panadeiras/ até trousar algún vello solteiro, putañeiro sen tasa,/ fronte á Farmacia, no Campo da Leña./ O ceu, marco azul para o perdón, ascendía baixo palio,/ como un ditador santificado nos seus crimes". A respecto das Voces arredor de Luísa Villalta –subtítulo d'Un ruído provocado(r) – "estas tiñan que provocar pensar nela e na súa obra deixando fendas abertas, espazos para a dúbida, inconcrecións variadas, como a ela, rebelde e incitadora á rebeldía sempre, lle tería gustado", declaran as coordinadoras, Monste Pena e Mercedes Queixas. N'O outro lado da música, a poesía (1999) Luísa escribía: "Seguramente o que entendemos por lingua e por música non define máis que dúas formas de evolución simétrica e contraria a partir dun mesmo exercicio da voz. Mentres a lingua se converteu nun sistema con unidades significativas referenciais (ao que chamamos realidade, con un nome para cada cousa), na música, entendida como melodía con todas as posibilidades e complexidades derivadas, evolucionouse cara a un sistema con unidades significativas non referenciais (emocións, sensacións, ideas, proporcións) pero non por iso menos plenas de sentido". O método Villalta Esta é a estratexia na que se fundamenta, entón, Xurxo Souto para desenvolver os contidos de Somos un pobo de artistas. Así, na diversidade de capítulos que abrangue este traballo, latexa a pulsión viva da interacción de ambas as artes, que se condicionan, complementan e son manifestación dunha arela expresiva concomitante. Numerosas referencias inzan as páxinas dun volume cheo de paixón e fachenda. Sen obviarmos o relevo e a transcendencia da nosa literatura popular, a de sermos dun pobo que "temos o maior corpus de música medieval de Europa". Con significados grupos, tal Los Tamara, Fuxan os Ventos ou Os Rastreros, dende Chantada. Con voces singulares, como Pucho Boedo, Narf ou Mercedes Peón. E coa obra de senlleiros poetas convertida na partitura sonora de moitas xeracións, como Rosalía de Castro, Celso Emilio ou Manuel María. E isto sen esquecermos a senlleira intrahistoria dunha celebérrima peza alentexana: "Mesmo antes que en Portugal, 'Grândola' soou por primeira vez ao vivo na Galiza. Foi o 10 de maio de 1972, nunha actuación en Santiago, no comedor do Burgo das Nacións". No entanto, tendo ben presente a aplicación d'O método Luísa Villalta, só resta, de remate, pórlle voz a unha autora comprometida coa sociedade do seu tempo. Son estas verbas súas, pertencentes a unha Poética da concreción, saída en 2003: "Convertín a ideoloxía en sensación e xa pertenzo a esa clase de seres transparentes através dos cales se ve sempre outra cousa, inversa e irreversíbel".