Os Premios Arraianos honran a Uxía, Beramendi e a Fundación Rosalía

Desfronteirizar. Ese é o concepto básico que manexa o colectivo Arraianos: nun mundo que devece por trazar fronteiras, levantar muros e marcar límites, o colectivo pretende xustamente o contrario: invitar á porosidade das lindes, crebar os valos e construír pontes que unan beiras opostas. O xornalista e cineasta Aser Álvarez ultima estes días os preparativos para o 15º aniversario dos premios Arraiano Maior, que se entregarán o domingo 4 de agosto en Entrimo (Baixa Limia) á cantora Uxía e á Fundación Rosalía de Castro, nun acto que, ademais, renderá unha homenaxe póstuma ao historiador Xusto Beramendi, que recibirá o título de Arraiano Universal. Uxía: a música da irmandade "Estamos moi contentos de entregarlle este premio a Uxía, cuxo nome xa soaba desde hai anos", declara Aser Álvarez en conversa con Nós Diario. "O seu traballo de achegamento, de mestizaxe e de diálogo coas diferentes culturas lusófonas ao longo dos anos -moitos deles en colaboración co prematuramente falecido Fran Pérez, 'Narf', amigo e colaborador do colectivo- convertíana nunha óptima acredora ao premio e, por fin, este ano chegou o seu momento". Álvarez tampouco aforra eloxios para a Fundación Rosalía de Castro que, baixo a presidencia de Anxo Angueira, "está facendo un traballo sorprendente a prol do estudo, a difusión e a popularización da figura e a obra de Rosalía de Castro. A cantidade de iniciativas que emprende para lograr que Rosalía sexa cada vez máis a figura referencial de todas as galegas e galegos merece este recoñecemento e o de todas as persoas que amamos o país". En canto ao recoñecemento a Beramendi, Álvarez destaca a tristeza pola desaparición dun grande historiador "que foi un eminente galego, non por nacemento, senón por decisión propia. Para o colectivo Arraianos, o seu labor á fronte do Museo do Pobo Galego resulta esencial e digna de todo encomio, ademais de conectarnos coa figura e a obra do Xocas [Xaquín Lorenzo Fernández], un dos máis grandes antropólogos europeos cuxa figura non está recoñecida como a súa obra merece". A aguillada arraiana Todo comezou en 2009, cando ao abeiro da revista Arraianos que editaba o colectivo, organizouse unha homenaxe a Xosé Luís Méndez Ferrín, a quen o colectivo quixo honrar por "converter a cultura arraiana en universal co que posibelmente sexa un dos mellores libros de relatos da literatura do século XX, Arraianos", relata Aser Álvarez. "Continuamos o ano seguinte nomeando Arraiano Maior o Padre Fontes e, pouco a pouco, foise creando unha nómina de persoas dunha enorme relevancia e cunha obra moi potente en prol dos valores desta terra. É agora cando nos decatamos do que se foi construíndo ao longo destes anos. E, con toda a humildade do mundo, estamos moi orgullosos". Xosé Luis Méndez Ferrín, o xefe arraiano Xesús Alonso Montero, Xosé Neira Vilas, Isaac Alonso Estraviz, Paula Godinho, Quico Cadaval, Xurxo Souto ou Mercedes Vázquez Saavedra son algúns dos nomes presentes nesa nómina da que fala Álvarez, e que, ao ser escollidos Arraiano ou Arraiana Maior, seguen un curioso ritual que afunde as súas raíces nos costumes da raia: a persoa premiada recibe unha Aguillada, que simboliza a autoridade da xente da raia, e unha boina ou pano da cabeza, prendas imprescindíbeis da xente do lugar. A aguillada mantense no poder da persoa recoñecida durante un ano, e ao seguinte faille entrega á quen sexa recoñecido Arraiano Maior nese ano. De Prisciliano a Ferrín O acto deste ano, ademais, ten preparadas outras sorpresas: a inauguración dunha exposición de Correa Corredoira, Vieiro a Prisciliano, e a estrea dunha curtametraxe sobre Prisciliano na Gallaecia, dirixida polo propio Aser Álvarez "por encomenda de Ramón Chao. É unha viaxe de descuberta polos lugares que están vencellados coa súa figura -fóra do ámbito académico- na antiga Gallaecia e un diálogo con expertos e expertas de todo o mundo que narran o seu traballo arredor del. O filme comeza en Oza dos Ríos (comarca de Betanzos) porque é onde está situado o obradoiro de Correa Corredoira, que, ao longo de todo, o documental vai aparecendo no seu proceso creativo da realización das obras de arte que se exhibirán na mostra". Aser Álvarez, cineasta: "Decidimos presentar as teorías sobre onde poderían estar os restos de Prisciliano" E por se todo isto fose pouco, tamén haberá unha homenaxe a Méndez Ferrín para marcar unha data especial: os quince anos transcorridos desde aquel primeiro acto de recoñecemento que deu lugar aos premios, coincide cos vinte anos da creación da asociación en Vilanova dos Infantes (Celanova), vila natal do escritor. "O día 7 de agosto presentaremos en Vilanova un volume de homenaxe a Ferrín, coincidindo co seu 86º aniversario, que quere ser unha especie de dicionario, ou case enciclopedia, sobre a súa figura e a súa obra. E digo case enciclopedia porque é moito máis que un libro: ademais de textos hai fotos, ilustracións, códigos QR que remiten a gravacións sonoras e a material audiovisual, un documental... De feito, o obxectivo é crear un espazo web que amplíe aínda máis todo este grande acervo". Baldomero Moreiras -autor da capa-, Anxo Angueira, Pepe Barro, Olga Novo, Xosé Luís Axeitos, Baldo Ramos, Arancha Nogueira, Silvia Penas, Antonio Gamoneda, Xosé Ramón Pena, Manuel Outeiriño, Leo Arremecághona... son só algúns dos nomes que contribuíron ao volume Enciclopedia Ilustrada de Ferrín Arraiano e que, oficialmente, se presentará o día 7 en Vilanova, pero talvez haxa algún adianto o domingo. "Nunca se sabe o que pode pasar", afirma Aser Álvarez. "Sen misterio non hai poesía". Cine rural Aser Álvarez ten unha axenda completamente ateigada na que destacan, para os próximos días, o inicio das Xornadas de Cine Rural Xaquín Lorenzo, na porta do parque de Lobeira (Entrimo); a xira coa que dá a coñecer un proxecto documental multimedia sobre Elías Valiña -un dos principais estudosos e precursores do asociacionismo xacobeo e tamén un dos actores fundamentais no rexurdimento contemporáneo do fenómeno das peregrinacións a Santiago-; ou a rodaxe sobre as viaxes que fixo Graham Greene nos anos 70 e 80 pola península Ibérica acompañado dun sacerdote galego amigo seu, Leopoldo Durán.