Sons de sempre, novos contextos

A música tradicional galega está a vivir un momento de renovación nos últimos anos da man dos traballos dun gran número de artistas que buscan engadir novos sons, técnicas e instrumentos a este xénero. Propostas que beben das raíces, pero que exploran tamén outras sonoridades e que están acadando importantes niveis de popularidade. É certo que moitas destas novas incorporacións que caracterizan esta música, como os sintetizadores ou as percusións electrónicas, resultan moi evidentes e chaman a atención do oínte dende o primeiro momento. En cancións como as do novo disco das Fillas de Cassandra ou as Tanxugueiras todos os elementos alleos á tradición sobresaen de maneira clara, pero á hora de comprender algúns dos sinais de identidade que están a caracterizar esta nova xeración de artistas pode resultar máis interesante analizar como os instrumentos máis tradicionais se recontextualizan nesta música. A voz A voz é probablemente elemento fundamental da música tradicional galega e de practicamente da de todas as culturas. A falta de instrumentos, a voz é capaz de soster calquera canción por si soa, especialmente cando hai varios intérpretes que harmonizan entre si. Ao respecto hai exemplos tan sinalados como a canción "Alalá de Seitura" de Crnds onde o artista emprega un 'vocoder', un instrumento que xera harmonías de forma electrónica sobre unha melodía de voz dando unha cualidade robótica a este alalá, con múltiples melodías para dar forma á peza que xorden tan só da voz de Alberto García, modulada para desdobrarse sobre si mesma. Tamén resulta interesante a canción "Eco" de Fillas de Cassandra xunto a Berto, na que empregan o 'autotune', unha ferramenta que corrixe a afinación de forma estilística levándoa ao extremo para darlle tamén un ton máis mecánico a unha melodía tradicional. Esta técnica permite unha maior experimentación con sons que, a priori, poderían parecer incompatibles coa música tradicional, pero que grazas ao seu uso coidadoso, poden aportar unha nova dimensión ao xénero achegándoo ás novas tendencias da produción musical onde o ‘autotune’ como elemento estilístico está cada vez máis presente. Pola contra, outros elementos característicos do uso da voz na música galega como o aturuxo acostuman a empregarse de forma completamente natural. En canto ao uso da gaita, un dos instrumentos máis importantes e significativos da música tradicional galega, tamén hai propostas sorprendentes como cando Bflecha a emprega nas cancións Zaï e Blázares mesturándoa xunto con outros moitos sons dixitais de forma que apareza discretamente como se fose un sintetizador máis cun timbre agudo que sobresae sobre un mar ambiental dixital. Este uso da gaita, integrada dentro dun contexto sonoro máis contemporáneo, a pesar da súa sinxeleza, resulta case radical, polo protagonismo e mesmo estridencia do son do instrumento, que sempre contaba cun papel de protagonismo absoluto e desta outra maneira permite que se adapte ás necesidades dunha produción máis actual sen perder a esencia do seu son característico. Algo que Bflecha consegue simplemente recontextualizándoo e situándoo nunha posición menos destacada, xogando en equipo con outros moitos elementos musicais. A percusión En canto á percusión, nesta nova visión da música tradicional dos últimos anos acostuma a ter un carácter máis tribal do que acostumaba a ter a música galega. Algúns exemplos son cancións como Romaría e Conxuro de Baiuca e mesmo outras con sonoridades máis tradicionais como O acougo do colo e Rumba e muiñeira do castro de Xosé Lois Romero &amp; Aliboria. Esta incorporación de percusións dunha intensidade case allea, permite unha fusión co son dos instrumentos tradicionais da música galega, dando un carácter máis enérxico a boa parte desta música, na que o ritmo sempre foi fundamental. Por outra banda, está a pandeireta, outro dos instrumentos máis populares e arraigados na música tradicional galega, que se mantén nun uso máis próximo ao que sempre tivo. Exemplo disto é a música de Tanxugueiras, que seguen a empregar a pandeireta e a voz como instrumentos principais mesmo no seu último disco, para envolvelos despois en novos detalles de produción. Máis alá de todas estas decisións á hora de elixir a instrumentación e a produción desta música, outra das características que máis a está a definir é ter un ton máis melancólico e por momentos escuro do habitual nas pezas tradicionais galega, aínda que artistas como Baiuca seguen centrándose nalgúns dos seus aspectos máis fundamentais, facer música para bailar.