A vila de Muros deita a súa mirada sobre a cultura mariñeira tradicional

O espectáculo das embarcacións tradicionais izando as velas sobre a ría será probabelmente o máis rechamante da fin de semana, pero as XIX Xornadas de Cultura Mariñeira 'Muros mira ao mar', que se celebran desde hoxe até o vindeiro día 7 son moito máis. Para empezar, o protagonismo é da propia veciñanza: numerosas entidades e colectivos de base participan na organización e no desenvolvemento dun encontro que ten moito de lúdico mais tamén de formativo. No que xa é un dos grandes eventos do calendario estival da comarca, estes colectivos ocupan os postos para dar a coñecer o traballo que realizan ao longo do ano, ao tempo que contribúen a animar as xornadas con música, baile e unha variada oferta de produtos gastronómicos e artesanais que, á súa vez, axudan a sufragar os gastos. "Esta é a festa que vivimos con máis emoción en Muros precisamente porque participa toda a veciñanza", declara María Lago, alcaldesa de Muros, en conversa con Nós Diario. "Elas montan os postos e desde o Concello, o único que lles pedimos e que adecúen a ambientación ao tema, que o visitante que veña a estes encontros se atope cunha atmosfera que reproduza a dunha vila mariñeira de principios do século XX". Efectivamente, entre os atractivos da xornada inaugural figuran varias actividades que conectan aos visitantes coa riqueza da cultura local: unha exposición de roupa de baile tradicional, un concurso de tapas mariñeiras, o certame de empanada mariñeira ou, como non, un obradoiro de marisqueo a pé, unha actividade que continúa a ser un dos sinais de identidade máis representativos da ría. "Si, nas xornadas remontámonos aos comezos do século XX, pero a maioría dos elementos desta cultura mariñeira tradicional seguen vivos, mais ou menos transformados, pero moi presentes no día a día dos habitantes da vila", afirma a alcaldesa. "Por exemplo, o traxe de gala tradicional das muradás é unha das pezas máis recoñecidas e elegantes do folclore galego, e sempre hai algunha persoa que saca un deles. É un modo de manifestar a presenza da tradición e o orgullo que experimenta a cidadanía nesta festa". Cultura material e inmaterial O barco é o elemento máis representativo da cultura mariñeira, mais existen outras manifestacións do patrimonio marítimo que están presentes na vida cotiá e que son testemuñas desa conexión co mar da Galiza costeira. A esas expresións apelan as xornadas ao reivindicar a importancia das cartas náuticas, das lendas mariñeiras, da carpintaría de ribeira e da canoa muradá, da salga e da conserva... Todas elas exhiben as súas particularidades na exposición que estará patente no Museo do Mar, que tamén acollerá unha charla (na sexta feira, ás 20 horas) sobre a diáspora mariñeira que moderará o músico, comunicador e ensaísta Xurxo Souto. "Cada ano, os encontros xiran arredor dunha temática concreta, e neste 2024 escollemos o da diáspora mariñeira, que describe ese fenómeno de persoas que embarcaban -e embarcan- e pasan longas temporadas lonxe das súas casas", aclara Lago, que tamén chama a atención sobre a exposición que reflicte o traballo das mulleres no mar, un préstamo da Universidade de Santiago de Compostela. Outes mostra a cultura marítima desde o cinema As visitas guiadas constitúen outra maneira de entrar en contacto coas formas de vida tradicionais. Este ano haberá roteiros que percorrerán o conxunto histórico da vila e o Museo do Mar, que revisarán a vida no areal -un roteiro que guían as mariscadoras e que mostra a riqueza do areal como ecosistema- e que visitarán a mariña tradicional. Manifestacións que se complementan á perfección con algunhas das actuacións musicais como o encontro de corais ou o foliadón mariñeiro. Son elos da longa cadea que une as galegas co mar, como o son tamén as receitas que elaboran o mexillón, ou as formas de escaldar o polbo, que se repasarán no showcooking do sábado. "Inevitabelmente, a gastronomía é outro dos nosos sinais de identidade máis recoñecíbeis, e nós procuramos impulsar o produto do mar, ese alimento de quilómetro cero que saudábel e que funciona como motor económico das vilas". Na antiga fábrica de Sel, outra exposición permitirá mergullarse noutra das antigas prácticas que fan parte da cultura do mar: o secado e afumado do peixe. Acompáñana outras mostras que se erixen en testemuñas desta cultura: Mar de luz, de Xurxo Lobato, Mar de Vento, de Martí Casanova, ou unha exhibición dos diferentes carteis que anunciaron estas xornadas ao longo destes últimos dezanove anos. Mais todo isto non debe facer esquecer que é a concentración de embarcacións tradicionais a que mellor representa o patrimonio marítimo galego, ao tempo que reivindica a Galiza como referente no traballo de recuperación e salvagarda do patrimonio que leva a cabo o tecido asociativo. "O izado das velas que inaugura as xornadas oficialmente é un espectáculo realmente bonito", apunta Lago, " pero tamén unha mostra da riqueza acumulada durante séculos polas traballadoras do mar. E o mesmo pode dicirse de todo ese legado que no deixaron os nosos antepasados e que nós procuramos poñer en valor en obradoiros como o de nós mariñeiros ou de elaboración de estrobos [os lazos de corda que suxeitan o remo ao tolete]. Hai moita sabedoría detrás da festa". Fontoira: a tipografía con nome dun mariñeiro de Meloxo que nace do estilo tradicional de ‘afoliar’ os barcos no Grove Unha festa produto do traballo colectivo das asociacións Hoxe ás 18 horas abre oficialmente o mercado e, unha hora máis tarde, a mostra de traballos artesanais, que terá como aliciente adicional unha actuación a cargo do Mago Dani. Non será a única do día: a narradora oral Cris Collazo, e a música de Chiña, Leite con Jalletas ou da Banda Xangai, que fechará esta primeira xornada coa súa irresistíbel vocación festiva. O programa do sábado inclúe unha función de circo da man de Kote Malabar e actuacións musicais de, entre outros, Feral Booty, Xoán Curiel e, como estrela da xornada, Guadi Galego, nunha nova parada da súa xira de verán. O domingo, as actuacións musicais estarán a cargo de Faltriqueira, Ximiela, Longarela, Xeitura e Agrocovo, ademais do Orfeón Ría de Muros. Mais, como di a alcaldesa, "cada unha das entidades organiza o seu programa de actividades, polo que se pode asistir a todo tipo de actuacións, moitas delas, herdeiras de tradicións das zonas costeiras como os cantos de taberna ou as habaneras". Hai catro asociacións que forman parte do comité organizador: Xubimar -a asociación de persoas xubiladas que organiza o concurso de pesca de lecer-, Culturmar -a asociación que defende, divulga e dinamiza o patrimonio marítimo da Galiza desde 1993-, a Asociación Veciñal A Ostreira e a Confraría de Pescadores. "Sen eles e sen o resto das asociacións e entidades esta festa non sería posíbel. E tampouco sen a entrega dos traballadores e das traballadoras municipais, que se entregan absolutamente a que todo saia ben. A suma de todos estes esforzos é a garantía de que os encontros serán un éxito", remata Lago.