Alfonso Gómez. Suíza en galego

Estes días de agosto paseou pola parroquia de Corme, no municipio bergantiñán de Ponteceso, Alfonso Gómez Cruz, o alcalde da cidade suíza de Xenebra. Desde o pasado 7 de xuño en que accedeu ao cargo da segunda cidade máis importante do país helvético, o seu teléfono non parou de soar. Ás chamadas de felicitación da familia e amizades polo feito de alcanzar un posto de tanta importancia sumáronse as mensaxes de líderes políticos, como a portavoz nacional do BNG, Ana Pontón, e a eurodeputada da mesma formación, Ana Miranda. Tamén se interesaron institucións como a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp), a través do seu presidente, Alberto Varela (PSdeG), que lle enviou unha carta de felicitación. A volta ás orixes deste galego que naceu en 1960 na Costa da Morte non é casual. Mantivo o contacto sempre malia emigrar a Suíza en 1974. Ademais, conservou a lingua e a cultura que lle inculcaron desde pequeno mantendo a identidade galega á par que a suíza, o seu país de acollida. Economista de formación, os valores que aprendeu desde cativo guiárono polo camiño da defensa dos dereitos humanos en organizacións internacionais até asentar, cos anos, dentro dos Verdes, unha formación ecoloxista que nese país dos Alpes foi das primeiras en emerxer a nivel da Europa occidental. Vive a cultura política suíza con naturalidade, froito dun Estado que se fixo ao longo da historia a base de negociacións. Proba disto é que o propio Goberno municipal de Xenebra está formado por un Consello Executivo de cinco persoas. Nel, dous son membros dos Verdes, dous son socialistas e outro da Democracia Cristiá. Gómez accede agora á Alcaldía que presidirá durante un ano, mantendo as súas competencias que o levan a xestionar desde os espazos verdes, a igualdade e a integración até as finanzas ou as vivendas sociais. —Como están a ser para vostede estes primeiros meses desde a súa chegada á Alcaldía de Xenebra? Teño que recoñecer que foron moi intensos. Os primeiros días tiven moitas entrevistas nos medios de comunicación e había moita expectativa sobre a miña chegada e ese posto de responsabilidade. Ademais, coincidiu este mes co 1 de agosto, o Día Nacional de Suíza, que tivemos que organizar. A razón é que a súa preparación corre a cargo dos municipios. Houbo certa polémica cunha parte da oposición. Primeiro polas miñas posicións bastante marcadas en ecoloxía. Por exemplo, no Día Nacional propuxen que tiña que haber un consumo mínimo de enerxía. Por este motivo os xogos para crianzas movíanse coa forza das nais e os pais. Tamén foi un evento feminista e de solidariedade, polo que as convidadas foron dúas mulleres refuxiadas políticas que viñan do Irán. A oposición tentou crear certa polémica con estas propostas. Segundo, estando a dous meses das eleccións nacionais, a dereita tentou polemizar sobre o feito de que a festa que organizabamos non era suficientemente "patriótica", e mesturando este feito coas miñas orixes, asumidas, estranxeiras. —Leva anos no mundo da política. Como foi a súa traxectoria e cal a razón de tomar a decisión de dedicar a súa vida a esa actividade pública en Xenebra? Teño interese pola política desde moi novo e chegoume pola familia. Crieime moitos anos cos meus avós. Meu avó, era mestre republicano e foi perseguido durante o franquismo, tivo que fuxir e agocharse no monte e era un firme opositor ao réxime. Contábame historias que me quedaron gravadas na memoria, como cando me relataba que escoitaba a BBC inglesa e seguía os acontecementos da II Guerra Mundial. Cando cheguei a Suíza en 1974 entrei no mundo asociativo e no mundo político aproveitando eses aires de liberdade. Nos anos 80 fun membro do Partido Socialista de Xenebra. O interese polos dereitos humanos aumentou en min e dirixín os meus estudos para entrar na Cruz Vermella Internacional, unha institución que traballa cunha mensaxe de respecto polas convencións internacionais e ten unha clara herdanza de Xenebra. Chamoume moito a atención, ao principio, que sempre se pensa en Suíza como un país tranquilo mais historicamente coñeceu conflitos políticos e sociais importantes, como as revolucións liberais. O primeiro goberno de esquerdas vencedor nas urnas foi elixido en Xenebra nos anos 30 e houbo movementos sociais despois do maio de 1968. Despois de viaxar polo mundo coa Cruz Vermella volvín e era o momento en que o Partido Socialista tiña unha mensaxe máis liberal. Coincidindo con varios desastres ecolóxicos optei polos Verdes en 1999. Co tempo pedíronme que fose nas listas para o Concello e aceptei. En 2015 obtiven un moi bo resultado, quedando segundo na miña lista. Recoñezo que traballei moito, mais nunca coa intención de ter un cargo electo nun Executivo como este que agora teño da Alcaldía. Foi tamén a oportunidade que se creou. Houbo xente que me chamou comentándome que agora podía ser o meu momento. Represento un sector de esquerda moi ecoloxista e progresista dentro do partido e decidiron que me presentase. Sigo coas mesmas ideas de como debería ser unha cidade nos principais aspectos sociais e ecolóxicos, polo que coido que o electorado non entendería que mudase unha vez chegado á Alcaldía. Sinto que non podo cambiar o que son. —Que temas políticos están de actualidade no modelo suízo no municipio de Xenebra? Xenebra, o cantón e a cidade, ten unha particularidade. 45% da poboación non ten pasaporte suízo, é estranxeira. A porcentaxe pasaría a ser de 80% se contamos coas persoas que teñen unha dobre nacionalidade, como é o meu caso ou algún avó estranxeiro. Non é algo novo, ese dato ten máis de setenta anos. Para min implica un concepto de patria que non ten que ver cun desfile ou que conten só os valores tradicionais. Ten que ver tamén coas achegas que veñen de fóra. Con este escenario xurdiron posturas isolacionistas, da ultradereita agora mesmo en auxe en toda Europa, que predican o feche das fronteiras. Aproveitan a boa situación económica que se vive en Suíza e as necesidades de man de obra estranxeira para crear xenofobia en certos sectores da poboación. Ademais está o feito de que un alcalde reivindique a súa dobre nacionalidade, como é o meu caso coa achega suíza e a achega galega. Por último, falouse moito da miña postura ecoloxista que tento levar ás decisións que afectan á cidade. Por exemplo, na forma que temos de producir. Considero que nos leva ao desastre, polo que debemos analizar a nosa maneira de consumir, sexa cos alimentos ou coa enerxía. Vémolo cos problemas de abastecemento de auga. —Nas iniciativas enerxéticas na Galiza hai fortes críticas desde o ecoloxismo no caso da creación dos macroparques eólicos. Como é a situación en Suíza? En Suíza os parques eólicos coñeceron un desenvolvemento moi lento por contar cun sistema que é moi democrático e as decisións tómanse en referendos. Houbo unha oposición bastante firme contra eles e foi un gran debate xunto co da enerxía solar. A cuestión é saber como temos que protexer o medio ambiente, a natureza e tamén a paisaxe. Mais existen outras fontes de enerxía, como a xeotérmica, en auxe na Europa central. É un tema complicado este último. Precisaría levantar as cidades e implicaría certa destrución de elementos do patrimonio cultural. O que non se ten en conta é que o máis importante é a economía da enerxía. Modificar a nosa forma de vivir ou as estruturas das vivendas para que estean ben illadas. Continuamos coa idea de seguir consumindo enerxía. Se paramos algunhas fontes de enerxía, precísanse outras e non se reflexiona sobre se empregamos ben a enerxía que consumimos. Para min é a principal fonte: economizar a enerxía. Un caso semellante acontece co debate sobre o consumo alimenticio. Case un terzo da nosa alimentación, polo menos en Suíza, remata no lixo. Se consumimos menos, economizando mellor os alimentos que temos, tamén reduciremos o gasto en enerxía. Son debates interesantes por ser de modelo de sociedade. Tamén difíciles por representar mudanzas estatais ou das cidades. —Bota en falta na Galiza ese diálogo da Administración coa sociedade? A cultura política en Suíza está feita de compromiso. A estrutura do Estado federal creouse engadindo diferentes nacións. Tiñan linguas e relixións diferentes. Desde o inicio a negociación estivo moi presente nas nosas estruturas administrativas. Ademais, foi unha herdanza das revolucións liberais do século XIX que limitaron os poderes executivos. Os referendos son moi doados. Temos votacións, e están planificadas, catro veces ao ano. É moi habitual o chamamento á cidadanía. Se dous ou tres partidos políticos, mesmo desde a oposición, discrepan saben que teñen que dialogar para non ter que preguntar á cidadanía. Creo que é posíbel que ese sistema chegue algún día á Galiza. É unha das aspiracións da cidadanía. As estruturas están mudando e o papel das cidades é cada vez importante. Case un 70% da poboación mundial vive en cidades e teñen un papel, tamén no caso dos barrios, moi importante. A necesidade de dialogar e procurar compromisos é unha vontade histórica da cidadanía. Vexo, agora mesmo onde estou pasando as vacacións coa familia, que non hai maiorías e hai partidos de ámbito local. Precisan dialogar para chegar a gobernar, polo que a cultura do diálogo será necesaria. —Ese diálogo é complexo no caso de Xenebra, unha cidade con institucións internacionais como as Nacións Unidas, sedes dos principais bancos helvéticos e unha poboación tan variada? Os partidos sabemos que cando non se conseguen acordos mediante o diálogo, a etapa seguinte terá que ser a do referendo, e non sempre sae como queremos. Lembro o caso dun aparcadoiro no centro da cidade que non queriamos e a cidadanía apoiou esa negativa, mais doutra vez quixemos limitar a publicidade machista e a poboación decidiu o contrario. Nunha cidade tan importante como Xenebra, o feito de que a maioría sexa de esquerdas tamén fai que sexa obxecto de maior atención por parte da dereita que radicaliza máis a súa oposición. —Dentro do Goberno local de Xenebra leva, entre outras, a área relacionada coa vivenda. Que propostas achega para solucionar ese ben esencial que mesmo poderían aplicarse no noso país? En Xenebra o Concello é propietario dunha parte dos terreos da cidade. Concedemos o que chamamos "dereito de superficie" que poñemos a disposición de cooperativas de ámbito social e ecolóxico para que constrúan vivendas. Favorecemos que se realicen, a través dun concurso e con regras de construción. Ter a propiedade do chan é un instrumento importante. Ademais, somos propietarios de 500 edificios, dos cales un 90% dos pisos teñen que ser de carácter social. Demándanse condicións de acceso e págase un aluguer en función do salario que se ten. Se sobe o salario aumenta o aluguer e se diminúe tamén baixa o que pagas pola vivenda. Ser propietarios facilítanos conter os prezos no centro da cidade, tendo en conta que Xenebra tamén coñece o que é a especulación. Coa vivenda pública mantemos a diversidade social dentro da cidade. A maioría dos edificios son herdanza histórica, con doazóns mesmo da burguesía, e agora estamos estudando a posibilidade de comprar edificios para evitar a xentrificación, un fenómeno moi común nos centros das grandes cidades que expulsan a poboacións aos barrios periféricos. O problema nas urbes aquí é que non teñen instrumentos económicos para levar a cabo esas políticas. Alén diso, nós temos un regulamento, o Plan de utilización do solo, que implica que se alguén ten un comercio de alimentación no centro da cidade non o pode mudar por outro que non sexa do mesmo ramo, salvo excepcións outorgadas polo municipio. Temos tamén unha política de limitación que evita que pasen a ser vivendas turísticas as que son de uso social. A modo de resumo, diría que é moi importante que o Concello sexa propietario para poder realizar políticas que permitan limitar a liberdade total de comercio para garantir unha diversidade social nos centros e nos hipercentros. —Que papel debe xogar a emigración galega no contexto actual da Galiza no século XXI? Pode participar, dalgunha maneira, como suxeito activo tamén a nivel político e social? Sempre tiven unha certa dúbida sobre esa cuestión. Hai que manter o contacto, sobre todo cando falamos de países dunha forte emigración como é o noso, coa orixe. É algo moi importante mais tamén é fundamental o lugar onde estás, onde emigras e creas novas raíces. A partir desa realidade podes facer achegas ao país de orixe e ao de acollida. Para min sempre foi relevante non fecharme nunha percepción un pouco mitolóxica do país de orixe e poder contar cunha visión crítica para poder vincularme moito no país no que decidín vivir. A emigración achega moito. Trae ideas novas e outra forma de ver a partir dos lugares de procedencia. No caso de meu pai e miña nai a experiencia de emigrar partiu dunha vontade de ver o mundo e ter experiencias, algo que conseguiron en Suíza. Hai outras familias que viviron outras experiencias e que a súa emigración foi económica, nese caso desde o Goberno galego deben facilitarlle un retorno digno. Eu insistiría máis en que a xente ten que ter facilidades para integrarse dentro do país de acollida. Teño moito contacto con galegas e galegos que tiveron fillos e fillas que, co paso do tempo, dividen a súa vida entre a Galiza e Suíza. A emigración é unha ferida que queda aberta e debería impedirse que sucedese por razóns económicas. Eu diría que sempre pensei en volver á Galiza, pero que nunca pensei deixar Suíza. Mantiven a miña cultura, polo que falo galego e leo en galego, mais o importante é o lugar onde vives. A patria é o lugar onte decides vivir, onde te namoraches. É algo difícil de explicar.