Dios Ke Te Crew. O Xerme do Hip Hop galego

—Como foi volver ao Festigal? DKTC empezou no Festigal hai 20 anos… Mou: Ultraemocionante. Tocar o mesmo día, despois de 20 anos, no mesmo escenario e no mesmo lugar… Foi unha pasada. E unha mostra de que conseguimos chegar até aquí. —Do Festigal chamaran a Ghamberros e estes chamaran a 5Talegos, non si? Desa confluencia nace DKTC. Sokram: Xuntámonos Mou e eu, que eramos parte de 5Talegos, con Ghamberros, que eran Jamas e García. E tocamos por primeira vez xuntos no Festigal, si. Mou: Xente da organización do Festigal chamou a Jamas. Nese momento estabamos gravando o que sería o primeiro traballo de Ghamberros. Eu encargábame da produción e da gravación. Sokram máis eu tiñamos unha casa onde ensaiabamos e creabamos e na que estabamos a facer cousas en conxunto, polo que foi máis natural xuntarnos. Sokram: Eu, naquela época, era o máis activo pintando na rúa. E comezara a firmar con Dios Ke Te Crew nas paredes, bombardeando con ese nome de crew [multitude en inglés]. En realidade facíao eu só, pero era como se existise unha crew con ese nome, imaxinando como que era o crew do Deus hip hop. E xogando coa expresión "Dios que te criou!". De aí saíu a idea de Dios Ke te Crew, o nome da banda. Tamén o retrouso de "Dios Ke Te Crew maila nai que te pariu". No momento de pensar en ir xuntos e formar un proxecto en común, pareceunos un bo nome. Despois, un día, Jamas e eu collemos a Biblia, comezamos a ler a Xénese e a destripala e deconstruíla e creamos o que foi o texto da intro de Xénese, no que a voz que soa é a de Jamas co pitch baixado. Mou: O primeiro concerto baixo o nome de Dios Ke Te Crew tivo un feedback tremendo, o que nos levou a tocar por toda a xeografía galega sen ter nada publicado. Sokram: Levabamos anos tocando, pero aínda non gravaramos nada "serio" como Dios Ke Te Crew. Antes diso, 5Talegos empezaramos a tocar en 1997. Fixemos un monte de concertos por toda Galiza e estivemos tocando até 2002, ano en que varios integrantes emigraron e quedamos Mou e eu. Nese momento Ghamberros estaban facendo cousas en paralelo. Mou estáballes producindo e gravando o seu primeiro EP, que saíu despois, en 2004. Como DKTC, xa tiñamos creado un público e un directo currado. Aínda que tardamos uns anos en sacar o primeiro disco como DKTC, Xénese, que sairá en 2006. —Que pasaba en Ordes para que tivesen esa repercusión? Sokram: Había en Ordes e na comarca unha boa escena onde estaban Pussy Calandracas, Kastomä, Zënzar, Machina, Presencia Zero, Chícharo Psicótico, entre outros. Había grupos de distintos paus. De hip hop eramos nós. Tamén cadrou co boom do hip hop en España, xa nos 90. Na nosa adolescencia, o hip hop xa petaba. E non era a fase máis mainstream, senón o máis alternativo. O rap é previo, pois viña dos anos 70 de Estados Unidos. Nos anos 80 chegara a España, polo que xa houbera unha primeira fornada de grupos. Mou: Esa primeira fornada era algo pasado polo filtro da industria máis comercial, máis naïf e incluso cunha visión infantilizada. Sokram: O que chegaba aquí naquel momento era o máis comercial. Non como agora, que temos accesibilidade a todo, pero entón non tiñamos Internet. Por iso, o que se facía imitaba máis o comercial. Pero a mediados dos 90 xa nacen grupos máis serios, coma CPV, 7 notas 7 colores, La Puta Opepé, Sólo los Solo… A nós o que nos gustaba era o rap. Mou: Chegábanos moita música da xente emigrada de varias zonas de Europa que traía cintas e discos… Tiñamos sobre 14 ou 15 anos cando empezamos a rapear e a meternos no mundo do hip hop. Pero o que estaba de moda daquela era o heavy e o rock urbano. Sokram: E nós eramos os raros. O rap era minoritario. Nos 80 xa se popularizan máis o break e o grafiti, antes que o propio rap. Hai xente 10 anos maior que nós que bailaba break nas discotecas, antes da popularización do hip hop. —Xénese foi o primeiro LP de hip hop feito integramente en galego. Como xurdira? Mou: O disco tardou en saír tres anos desde o noso debut no Festigal en 2003. Pouco despois chegounos unha proposta dun selo incipiente que quería editar grupos de rap e querían que nós fósemos a punta de lanza do proxecto. Pero non chegamos a acordo en canto á letra pequena dos contratos, polo que decidimos seguir como independentes. Investimos algo do diñeiro que reuniramos dos concertos nun equipo básico e así creamos Rapapoulo Estudio. Seguramente Xénese non sairía tan ben se non o fixésemos desa forma, a lume lento e sen presión. O resultado foi moi bo para a época e os medios que tiñamos en 2006. Editámolo en conxunto cunha editora de Lugo, Falcatruada. —Dese primeiro disco xa vén a colaboración do actor Miguel de Lira interpretando o cabo Ameneiro. Sokram: Eu traballaba en Vieiros, onde tamén traballaba unha amiga de Miguel. Un día coincidimos con Miguel nun concerto. Alí contounos que fixera de policía nunha película. Despois ocorréusenos xuntar o tema "Colleita's Par'ti" co de "Vas de Verde", enlazándoos cunha historia na que a policía viña cortarnos o rollo alertada polos veciños polo barullo, etc… Entón ocorréusenos que Miguel fixese de policía, o papel do típico madero que fala en español con acento galego dándolle patadas ao dicionario… A partir de aí quixemos que ese personaxe, interpretado por Miguel, que nada máis chegar empezou a improvisar mellorando moito o noso guión, se repetise en cada disco. Acompañado do seu inseparábel axente Gutiérrez, que interpreta sempre o noso querido Padre Murdock. —O segundo LP foi Humanose, de 2011. Antes percorren moitos festivais. Mou: Antes de Humanose gravamos o maxi Chove, con dous temas, "Chove" e "Ollo ó Parche!" Cunha forte influencia do funk e o jazzy e un vídeo en directo de Herdeiros da Ditadura no Microfest de Compostela. Fixemos varias xiras antes de sacar o segundo disco. En canto a Humanose, a electrónica foi collendo máis protagonismo e tamén a influencia de músicas de carácter contundente como poden ser o metal ou o dubstep. Sokram: Humanose sacámolo con Boa Music, que é o selo máis importante de hip hop a nivel estatal. Propuxéronnos editar con eles. —En 2013 son seleccionados para Girando en Salas e Artistas en Ruta e sacan o maxi single co que celebran os dez anos do grupo, Dez. Sokram: Si, celebramos os dez anos na Sala Capitol e sacamos un disco que só ten a xente que estivo na Capitol ese día. Con tres temas –"Heroes", "Dez" e "Mariano vs Rajoy"- e dous instrumentais. Mou: Ese ano efectivamente fomos seleccionados para facer xiras estatais, e aproveitamos para facer unha xira de celebración dos dez anos como banda que nos levou a tocar por todo o Estado. Cun final de xira en Compostela. Nese mesmo ano gañamos os Premios da Música Galega na categoría de hip hop e músicas Urbanas. —Que salientarían da súa evolución musical entre estes primeiros discos? Mou: Tentamos pulir máis as letras e as estruturas, pero penso que non cambiamos tanto. Certo é que co tempo tiramos máis cara á electrónica, pero sempre fusionando diversos estilos. Pero é unha electrónica orgánica que toca moitos paus diferentes. Sokram: Escoitamos moitos tipos de rap e moitos estilos musicais diferentes do rap. En canto ao rap, a verdade é que o tipo de rap que nos interesou desde os comezos non era o máis comercial, senón máis ben aquel con máis contido social, narrativo e poético… Pero despois escoitamos reggae, dancehall, electrónica de distintos paus, trip hop, metal, punk, rock… E gústanos mesturar todo iso. Tamén nos gustaron sempre os grupos de rap que o mesturaban con instrumentos. Xente como Public Enemy, Beastie Boys, Cypress Hill, Run DMC, Def con Dos, Sindicato del Crimen… Mou: E de feito nós fixemos xiras con banda. En 2011, a xente da Sala Nasa, de Compostela, propúxonos facer un bolo cunha banda convidada. Propuxémosllo a Machina, que eramos colegas. Adaptamos o noso repertorio con eles, mesturando o noso hip hop co seu nu metal e resultou un concerto moi potente. A partir de aí fixemos xuntos unha xira durante un ano. Despois diso, seguimos cada un polo seu lado e nós fixemos outra xira máis tarde con outra formación, con batería, guitarra e baixo. —De O Ciclo da Serpe, de 2019, adoitan dicir que é o seu mellor disco. Por que? Mou: Eu penso que si, que é o mellor disco de todos. O máis redondo. Temos claro que en todas as cancións que compoñemos ten que haber un pouso de contido. Algo social ou reflexivo. O contido é moi importante para nós, aínda que teña unha temática de aparencia lúdica. En canto á produción, penso que está moito máis evolucionado na diversidade na composición e no acabado do son. Sokram: O contido tamén pode ser de cachondeo. Hai letras que poden ser máis de vacile, como "Colleita's Par'ti". —Nese disco, "Silencio" fala de facernos calar, "Avances" do xenocidio de inmigrantes en Europa, "Plus Ultra" da España fascista… Cal era o contexto da escrita das letras? Mou: Estaba asomando a ultradereita, aprobárase a lei Mordaza e había artistas entrando no caldeiro polas súas letras… Tamén ten un punto de celebración que lembra un ritual, facendo paralelismo co ambiente que tentamos crear nos concertos. Hai varios temas no disco feitos para iso: "Trance", "A Catapulta", "Reinicio"… Temas creados para levalos ao directo e crear un sentido de compartir a éxtase, de chegar ao clímax comunitariamente, como nun ritual pagán. Sokram: Tamén está a idea do eterno retorno, do bucle, presente sobre todo en temas como "A Catapulta", "Trance" ou "Uróboros". O eterno retorno da vida e a comuñón co universo. —O Ciclo da Serpe tamén é o seu disco máis electrónico. Mou: En Humanose si hai matices máis de rap metal, pero este disco é máis electrónico. Pero, como diciamos antes, é unha electrónica fusión bastante orgánica. O hip hop non deixa de ser electrónica, aínda que a base sexa o sampling. Sempre usou sintetizadores. No último LP, En que ano estamos?!, continúa esta influencia. Agora estamos no momento de sacar o noso son propio. Sokram: No último LP estamos tamén de volta a un hip hop máis puro en temas como o que facemos con High Paw ou "OG" con Boyanka Kostova. Despois "Danza maldita" e "Haters" xa tiran máis a un rock electrónico… —Comeza En que ano estamos?! con "Última Benvida", cunha gravación que parece tirada dun filme. Mou: "Última Benvida", que é a introdución de Danza maldita, vén da película Danzade, Danzade, Malditos, de Sydney Pollack. É unha película de 1969 ambientada no crack do 29. Xente desesperada apúntase a un maratón de baile que consiste en tentar aguantar o maior tempo posíbel. Nós estabamos pensando nunha carreira de ratos e de repente alguén lembrou esta película. É un xeito de falar da competición na que vivimos sempre, sen poder parar. Porque é o ao que te empurra o capitalismo. A esa danza maldita. —En que ano estamos?! tamén está "A Molar", que fala de pouco que nos gusta que nos digan as verdades á cara. Sokram: A situación da que fala "A Molar" podería ser unha entrevista. Poden facerche preguntas que son obviedades, ou poden esperar que respondas unha cousa e ti responder a contraria. Fala, en realidade, da necesidade de dicir o que queres dicir sen responder as expectativas do outro. Mou: O concepto musical de "A Molar" é buscar o son que recorde máis ao directo, o que está pasando no momento en que todos os MC e o Dj están continuamente presentes. —"Haters" fala de ser cada vez máis odiadores. Sokram: Esa canción racha coa idea de que coa idade tes que volverte máis conservador. A nós pásanos ao revés. E ademais somos menos tolerantes con certas formas de pensar. Somos cada vez máis intolerantes co que non se pode aceptar, como o fascismo. —"A Onda" di que non hai que estar agardando por nada… Sokram: É unha canción máis existencial que fala de aproveitar o momento, de vivir a vida. De saber ler ben os sinais, saír de ti mesmo, mirarte desde arriba e aprender a coller ben a onda cando ven. —Chegamos así a "O.G.", o tema que comparten con Boyanka Kostova, que foi un éxito. Como xorde a colaboración? Mou: Xa coñeciamos a Boyanka. O que fan parécenos moi fresco. Uns chavales que empezan a facer trap, sen seguir os canons… Nós organizamos aquí en Ordes un festival de arte na rúa, o Desordes Creativas, e convidámolos a vir tocar. Foi aí cando os coñecemos e onde se consolidou a idea de facer algo xuntos, que ao final decidimos que fose un tema para o noso disco e outro para o seu. —Son dous grupos cun discurso moi diferente. Para vostedes facer rap é un xeito de facer política. Os Boyanka din que eles non se dedican a facer política. Mou: Decidir facer trap exclusivamente en galego xa é dar un paso adiante en canto a consciencia identitaria. Ademais penso que retratan moi ben a idiosincrasia galega baixo o fío condutor do humor e a retranca. Sokram: Somos xente de distintas xeracións. E creo que o que está a dicir xente da súa xeración é que por ser de esquerdas non temos que ter todos o mesmo discurso creativo. Non toda a música ten que ser así, máis directamente política. Porque ten que haber todo tipo de proxectos musicais en galego. E penso que iso enriquece a escena. —Teñen outro vídeo con Boyanka Kostova, que é o de "Ázido Úriko". Mou: Si. Acabamos facendo un pack, dous vídeos nun. Con Xaime Miranda. O vídeo de "O.G." é como unha competición de familias de diferentes mafias do imaxinario global. Unha competición de quen é máis "O.G.". E logo extrapolámolo a "Ázido Úriko". Sokram: "O.G." é orixinal galego, como di a canción. Pero vén de Original Gangster. No mundo dos gangsters é alguén con experiencia, da vella escola. A expresión parte do mundo da mafia, pero despois esténdese e aplícase a toda a sociedade americana. Podes ser O.G. de calquera cousa. No noso tema é ser o O.G. do rap en galego. Xogamos cos tópicos sobre o que significa ser galego para rompelos. Despois "Ázido Úriko" é unha celebración, unha mariscada para poder xuntarnos. Facer dous vídeos xuntos permite aforrar recursos e ademais funcionan como dous capítulos dunha película. No segundo capítulo culmínase a trama e ademais aparece a xefa da mafia, que é Pili Pampín, para darnos unha hostia ben merecida a todos. Mou: Con Boyanka temos outro tema que sae no seu último disco, Pola Costa. Estamos nós, Boyanka, Dj Mil, High Paw e Jaguarone. Unha oda a vivir o momento e espremer ao máximo aínda que só teñas o básico.