Fillas de Cassandra: a rebelión desde a música

—Están tendo moitos concertos, festivais… Como se senten ao respecto? María: A verdade é que é unha pasada. O ano pasado organizamos todo nós. Fomos coa furgoneta por toda a Galiza. Tivemos 15 concertos. Este ano temos máis do dobre de concertos, en espazos máis grandes… O ano pasado foi moi bonito, pero este ano ademais a xente canta as nosas cancións, pásannos cousas como que vemos as nosas caras en pantalla grande como no Son do Camiño… Iso non é máis importante, pero é unha pasada estalo vivindo. —Presentaron o seu primeiro disco na sala Capitol, en Santiago. Había moita xente e de distintas idades. O público do seu proxecto é interxeracional… Sara: Aínda vivimos ás veces nese día. Foi dos momentos máis incríbeis da nosa vida… María: O mellor día das nosas vidas… Sara: O mellor, si. Non pensamos que fose ser algo tan intenso e tan grande. Nin tomamos conciencia do que era aquilo até como 30 minutos antes de baixar ao escenario. Sobre o que comentas do público interxeracional, unha vez fomos tocar a Sober e viñera un grupo de mulleres de 60 anos nun microbús para vernos. No concerto da Capitol había nenos de 7 ou 8 anos véndonos subidos aos ombreiros dos seus pais… Temos público de distintas idades e contextos. De colexios a campos de fútbol ou iso, señoras de 60 anos que veñen vernos. —Coñecéronse por casualidade nun congreso feminista. Que aconteceu para que acabasen sendo as Fillas de Cassandra? María: Eu penso que, dalgún modo, somos dúas persoas que proxectamos moito o que nos apetecía facer. Ao coñecernos, atopamos unha na outra unha persoa que o tiña claro, que non tiña medo… Por iso é impresionante, pouco máis dun ano despois, velo feito realidade. Pero tamén estamos aquí porque o traballamos. Estamos vivindo o soño que queriamos. —Antes de seren as Fillas, unha tocaba o piano e outra a pandeireta. Como foi a viaxe desde a música clásica e a tradicional até a electrónica? Sara: Foi unha confluencia natural. Xa tiñamos, como dis, o piano e a pandeireta. E ademais de que os temas se sosteñen en acústico, si que chegou un momento en que empezamos a pensar que nos faltaba algo máis para poñer a xente a bailar. Buscamos unha sonoridade máis afastada do clásico ou do "tradi" e atopámola na electrónica. Nós non tiñamos os medios, pero si as ideas, e o apoio de Berto foi fundamental para facelo real. —Quizais a conexión que teñen co público, ademais de coa explosión do pop electrónico en galego, teña que ver co avance social do feminismo que se produciu nos últimos tempos. Que pensan deste avance? María: Eu penso que é verdade que se avanzou moito, que si se nota diferenza con respecto a antes. Nótase na recepción ao tipo de mensaxes que nós damos, por exemplo. Porque xa se asume que isto está pasando, que o feminismo está aí. Pero tamén se está a producir a tendencia contraria. E tamén se ve nos nosos concertos: malas caras, xente que nos mira desafiante… Ás veces o que pasa é que vivimos na nosa burbulla e non nos decatamos doutras realidades. Agora veñen unhas novas eleccións e a ver que pasa. —Como comezou a inspiración na mitoloxía grega? Na poesía galega, e en especial na escrita por mulleres, é bastante frecuente esa revisión dos mitos clásicos. Sara: Recorremos á mitoloxía porque aí se atopan narradas as violencias que vivimos como mulleres. Na Grecia clásica xa está escrito o mito de Cassandra, condenada a ser desacreditada. Ou o mito de Pandora, unha muller castigada por querer saber. Ou o de Lisístrata, tratada de tola por querer parar a guerra detendo os coidados. O que pensamos é que este tipo de cousas seguen pasando, a pesar do avance social do que falabamos. E o discurso dominante segue a ser a suposta neutralidade masculina cando en realidade se está a falar de violencias, de violacións por exemplo. Por exemplo, no Museo do Prado, en Madrid, non é fauno perseguindo unhas mozas, é unha violación. Outras viron isto antes, efectivamente, e todas somos tamén fillas desas violencias. —O que salientan, precisamente, é a conexión entre o patriarcado da época clásica e o actual. Poden poñer exemplos nese nexo? María: Pois de maneira xenérica, e sen ir máis lonxe, a Cassandra non a crían e a nós tampouco. Chegamos a un sitio e dicimos que este cable ten que ir aí conectado. Pois até que chega o noso manager, Manuel, ou o técnico de son, non nos fan caso. Na vida cotiá todas as mulleres vivimos este tipo de situacións. Coma Dafne e Syrinx, perseguidas por Zeus e Pan, unha convertida nunha frauta e outra nunha coroa de loureiro para non deixar de seren perseguidas. É algo semellante a hoxe, cando lle dis que non a un home e non deixa de insistir. É a mesma mentalidade. Son só dous exemplos. —O que transmite o disco é forza, enerxía e alegría fronte a todo iso. Non se adopta o papel de vítima indefensa, sen axencia. E iso é outro avance. María: Xustamente antes estaba pensando iso. Nós non queriamos facer un disco cun ton triste. É máis ben: está pasando isto, e nós respondemos facendo isto. Para nada adoptamos unha posición de vítimas. Sara: Queriamos facer un disco que estivese entre o intenso e o bailábel. A revolución pódese facer de moitas maneiras. Desde un manifesto, ou unha manifestación é unha maneira e desde a música é outra. Podemos reivindicar o mesmo desde outro lugar, desde un activismo compartido con mulleres de 60 anos que nos transmitiron a súa forza, que saen á rúa pegar carteis no centro de Vigo e non teñen medo da Policía nin senten vergoña. Elas insufláronnos esa forza, esa enerxía que agora nós insuflamos ás novas xeracións, devolvéndolles tamén esa enerxía ás mulleres que nola transmitiron. —Antígona fala das persoas que nunca foron ninguén. E quizais non estaban pensando só nas mulleres. Sara: Antígona está inspirada nun texto de María Zambrano que facía unha revisión do mito desde unha perspectiva feminista. María: A canción de Antígona serve de introdución a todo o disco. Cando fixemos esta apertura, queriamos que fose unha letra o suficientemente aberta para que se puidese aplicar a calquera tipo de loita. Hai infinitas loitas. Tamén cando dicimos que a nosa historia está feita con sangue non ten que ser un sangue bélico. Poden ser outros tipos de sangue. —Antígona é un dos temas con vídeo. Son vídeos moi ben realizados e cunha posta en escena bastante teatral. Sara: Eu veño do teatro e María da danza acrobática e iso algo pode notarse. Somos as dúas moi visuais… En Antígona e noutros temas non queriamos ser demasiado abstractas. Queriamos unha imaxe que puidese abranguer a totalidade do que queren dicir as cancións. Para iso contamos coa axuda de Santi Iglesias, que foi fundamental. Coidamos moito a posta en escena, si, tanto no escenario como nos vídeos. Antígona era a carta de presentación. E tiñamos claro que queriamos que o vídeo fose atemporal, en canto á estética. —Lisístrata fala dos coidados, do traballo non recoñecido. Fai pensar facilmente noutro mito, que é o do suposto matriarcado galego. Que opinan disto? Sara: Efectivamente moitas veces pensamos no tema do matriarcado. Parece que polo feito de que as mulleres tomemos de vez en cando algunha decisión na casa, ou porque nos ocupamos dos coidados, mandamos nunha estrutura de poder na que en realidade sempre estivemos subordinadas. Porque o poder político, relixioso, etc, sempre foi dos homes. E con iso ten moito que ver precisamente a historia de Lisístrata. A guerra no noso caso non é bélica. É a guerra diaria: se nós paramos, o mundo para, como di o lema feminista. Asumimos un traballo desvalorizado e non remunerado e ademais fannos crer que o facemos porque queremos. Un traballo denigrado que está en Lisístrata e en As Moiras. —De Pandora comentan que, coma Pizarnik, o que quería era chegar ao fondo das cousas. Que hai no fondo, ademais de patriarcado? María: O que lle pasa á nosa Pandora, como acontece en xeral, é que non lle permiten saírse das marxes. Pero ela sente a necesidade de ir até o fondo. E a súa necesidade de saber, de descubrir a outra parte, é condenada. Sara: Chegar até o fondo, cos colectivos disidentes -coas persoas racializadas, por exemplo- é un modo de destapar, si, os males, de sacar á palestra as violencias que vivimos, e iso molesta moito. —Eco fala dunha muller que condena a outra, ambas atrapadas nunha trampa patriarcal. Pero se Eco fixo soar a nosa voz, o seu tema enfócase en realidade cara á sororidade… María: Precisamente o tema fala diso. É un mito no que unha muller condena outra a non poder comunicarse, pero en realidade é Zeus o culpábel, porque lle é infiel a Hera mentres esta conversa con Eco. En vez de quedar co estereotipo da competitividade entre mulleres, nós dámoslle a volta dándolle outra vida a Eco. Reescribindo a súa historia e non culpándoa por ter falado. Non poñendo o foco en que ela falaba moito, senón en que nós podemos continuar a súa voz porque agora Eco somos nós. —Dicían antes que Lisístrata conectaba con As Moiras. É un tema moi bailábel. Pode lembrar a Baiuca ou, como inclúe a gaita, a tradición -contemporánea- de gaiteiras galegas, de Susana Seivane a Cristina Pato e moitas outras menos coñecidas… María: Este tema inclúe unha muiñeira que á miña nai lle encantaba. E nós tiñamos claro que queriamos que tocase a gaita unha muller, que é Xiana Teixeiro. Tivemos a sorte de contar con Xiana, que ademais no vídeo toca enriba dunha batea. A canción fala tamén dos coidados porque as Moiras son tres mulleres que deciden o destino dos demais pero que non poden decidir o destino propio. Traballan, así, na escuridade, na noite… Si que podemos ter algunha conexión con Baiuca. Admiramos moito o seu traballo. Non é algo que decidamos, pero algo pode saír do que admiramos. —Curiosamente, o instrumento tradicional por excelencia era a pandeireta -tocada sobre todo por mulleres- e non a gaita -tocada por homes-. Pero a gaita levou a sona. Mercedes Peón ou as Leilía levaban moito tempo reivindicando o papel das mulleres como músicas. Agora está o éxito das Tanxugueiras pero, as mulleres seguen a ter que demostrar máis? Sara: Eu penso que aínda somos poucas as mulleres que subimos enriba dun escenario, e menos as que o facemos cunha pandeireta. A nós chamáronnos as novas Tanxugueiras, como se nós estivésemos facendo unha copia, para compararnos e sinalarnos que non hai oco para todas. Nós temos o noso proxecto e outras virán despois de nós con outros proxectos. María: Si que se nos esixe máis. Que fagas boa música e ademais que fagas un moi bo espectáculo no que se cante, se baile, se toque de todo… Esa presión eu creo que si existe. —Xa que comentan o das Tanxugueiras, en Madrid a nivel mediático parece que están a descubrir o que chaman "música de raíz", que na Galiza ou no País Vasco, por exemplo, sempre estivo aí. Sara: Supoño que é un efecto da música máis mainstream. Ao Estado nunca lle interesou recoñecer a diversidade cultural. As Tanxugueiras están facendo moita forza e traspasando fronteiras, pero antes viñeron outras. Iso si, dá rabia que se valore máis o que fas cando ten éxito fóra. Pero si, agora emerxe con máis forza o que se facía xa hai 20 ou 30 anos. María: Eu aí creo que pasa outra cousa, que é que se diversificaron os discursos. Antes a música estaba moi ligada á reivindicación da propia música en galego, da música tradicional, etc. E agora non está aí o foco. Hai unha variedade de temas de fondo que pode axudar a que a música sexa máis mainstream. —Iso din, por exemplo, Boyanka Kostova. Que eles non están para dar discursos políticos. Tamén xogan á provocación. Pero atraen moita xente nova cara á música en galego. María: Eles poden falar de calquera cousa pero o feito de facelo en galego tamén é unha reivindicación en si, sen pretender ser unha reivindicación. —Falabamos ao principio de festivais. Algunha experiencia especial? Como lles foi no EmigraSon, en Bruxelas? Sara: Foi o noso primeiro concerto fóra e foi incríbel. Era como estar na casa. Tantos grupos galegos que custaba lembrar que estabas en Bruxelas. Non foi só tocar, senón estar alí convivindo con outros grupos, que iso é o que crea unidade. —Como é o seu proceso de creación? María: Depende da canción. Podemos partir da melodía, de harmonías de piano, da letra… Fixemos boa parte da composición de Acrópole no coche, de camiño dos concertos do ano pasado. —Como foi no Banquete de Conxo? Sara: Chegamos e estaban os nenos escenificando o Banquete. A nós sorprendeunos moito, porque traduciran as letras a lingua de signos porque un dos compañeiros é xordo. Ver 180 nenos cantando entregados Varre vasoira e, ademais con lingua de signos, foi incríbel. E despois houbo avalancha de apertas. —O seu disco pode escoitarse en varias plataformas. Pero a idea será tocar canto máis mellor, non? Agora é como se obtén retorno. Sara: Tiñamos claro que queriamos un disco físico, algo material que non quedase só na abstracción do Spotify e outras plataformas. Alén da parte económica, estar na mesa de merchandising e falar coa xente que nos vén comprar o disco, ter o seu feedback, é do que máis nos gusta. —Xa se atoparon coa precariedade do sector musical? Que deberan facer as administracións para apoiar a música? María: Sara está aínda estudando, non ten que vivir da música, e eu traballo, teño unha academia de música. Ben, acabo de asinar o traspaso. Nós levamos pouco tempo. O noso manager, Manuel, xa se encarga de darnos de alta e iso. Pero si que pasa, que os músicos non dean cotizado… O que si podo dicir é que nos festivais máis grandes aos grupos galegos racanéannos ao máximo. Queren rebaixarche o caché ao mínimo que aguantes. Sara: En canto a políticas culturais, levamos pouco tempo como para percibir as carencias. Pero desde logo que á música hai que darlle máis valor. Nos festivais grandes non deberiamos ser "o grupo galego". Debería ser algo máis horizontal. —Que plans teñen para o futuro? Sara: Que esta voráxine nos siga sorprendendo. Temos plans que aínda non podemos anunciar. María: Queremos seguir sendo fieis á ilusión que non perdemos. Que non se vaia.