Susana seivane: gaita na varanda

Desde o 16 de marzo, cada día ás oito da tarde a gaiteira Susana Seivane tivo unha cita moi especial na varanda do seu lar, acompañada da súa familia, para botar unha peza que amenizase o encerro da súa afastada veciñanza. —Durante o confinamento, fíxose viral polos vídeos dos pequenos concertos desde a súa casa. A inspiración veu de Italia? En realidade chegou por varias vías, pero unha delas foi esa. En Italia temos moitos músicos amigos da familia. Á parte das súas propias, tamén teñen gaitas galegas, feitas polo noso obradoiro. Cando eles comezaban o confinamento mandáronnos un vídeo nun balcón tocando cunha das nosas gaitas. Ao mesmo tempo, fomos vendo nas noticias que moita xente estaba a facer iso mesmo para animar a veciñanza e como homenaxe ao persoal sanitario, e fíxonos moita ilusión que nunha desas varandas italianas houbese un instrumento noso. Despois comezou a facerse aquí o dos aplausos das oito, mais no rural non é o mesmo que na cidade. Miña irmá e mais eu, que vivimos na mesma finca e fixemos coas nosas respectivas familias o confinamento xuntas, diciamos: "Aquí non vai saír ninguén", porque as casas están bastante separadas. O primeiro día non escoitamos nada, pero o terceiro si que xa nos chegou o eco de algún veciño ao lonxe. Con todo o que estabamos vivindo e papando dos medios de comunicación naqueles primeiros momentos, que parecía que iamos morrer todos, aqueles aplausos afastados removéronme algo dentro. E resulta que ao día seguinte, a profesora de infantil do meu neno maior, que xa vai en primeiro de primaria, pero ela é destas mestras que son un auténtico agasallo, mandoume un vídeo dela tocando a gaita na súa terraza animando a Fiz a facer o mesmo. A min pareceume moi boa idea e o 16 de marzo saímos xuntos por primeira vez. Non tiñamos pensado gravalo nin nada, pero a Xesús [Ferreiro, o compañeiro de Seivane] deulle por coller o móbil e filmar o final, para nós, de recordo. Logo dixo: "vouno subir". E a partir de aí comezouse a viralizar. O noso aplauso, en lugar de coas mans, era musical, o máis alegre que podiamos, para animar toda a xente que o estaba pasando mal. Algún día igual tocabamos unha peza máis solemne... Era algo extensivo, non só para as e os sanitarios, senón para todas as persoas que traballan en primeira liña como son as limpadoras e limpadores dos hospitais, as mozas e os mozos de carga, as caixeiras e caixeiros... Todas as que fixeron todo o posíbel para que este pesadelo rematase canto antes e para que ás que tiñamos que ficar na casa non nos faltase de nada. E tamén ía para os meus veciños, que me daba mágoa ver ao lonxe, para darlles azos a eles tamén. —Os vídeos tamén demostran que nas Seivane continúa o verme da música tradicional. Esa transmisión no seo familiar perdeuse en moitos lugares, rompeu a cadea de transmisión. É isto importante para vostedes? Si, é a nosa maneira de vivir, non entendemos a vida sen a nosa música, a nosa tradición e a nosa cultura. Foi algo que soubo transmitir moi ben o meu avó, Xosé Manuel Seivane, aos seus fillos, eles a min e aos meus curmáns, e nós a esa cuarta xeración que son os nosos nenos. É certo que eles están nunha época moi diferente, con demasiadas cousas ás que atender, pero a música é algo que levan no sangue. Os meus cativos, Fiz e Antón, teñen desde moi pequenos un sentido do ritmo e da afinación que me chamou moito a atención. Con todo, os meus cativos son moi rebuldeiros e aínda non teñen paciencia para sentar e comezar cun instrumento como é a gaita, que require nos inicios moita concentración para colocar cada dedo no seu buraco, tapalo ben... De momento a gaita resísteselles aos dous, pero á percusión si que lle van dando e gostan moito dela. Saír a tocar á varanda foi como unha rutina para nós, aínda que uns días apetecíalles máis e outros menos, pois son nenos. Se estaban a xogar a algo moi divertido e tiñan que deixalo, igual había que darlles despois un pouco máis de chocolate, entendes? [ri] Pero en xeral eles comprendían por que o faciamos e puñan moita ilusión. —Estar confinada non implica estar pouco atarefada. Como teletraballa unha música? E concilia ao tempo, claro. Se o de traballar e conciliar xa era moi complicado antes do coronavirus, agora é como unha misión imposíbel. Eu estou traballando moito, coa diferenza de que non cobro un duro. Ese é o problema que imos ter no sector da música, xa o estamos a sufrir e supoño que non nos veremos completamente recuperados até dentro de dous anos, polo que din. Este é un punto moi delicado. Pero volvendo ao tema, conciliar sempre foi moi difícil, máis aínda agora na casa, cando están os nenos as 24 horas. Se van á escola xa te organizas para facer cousas pola mañá, cando non están, e as tardes xa para eles e os deberes, na miña nova profesión de profesora, como todas as nais de calquera emprego. Agora é moi complexo porque tes que facer cousas para que non se aburran. A eles tamén se lles rompeu de súpeto toda a actividade. Hai que pórse cos deberes que nos mandan no colexio, que hai que enviar de volta ao profesorado. Eu durante o confinamento farteime de facer entrevistas, gravacións, felicitacións de aniversario... Cústame moito dicir que non. A medida que os vídeos se facían máis virais, tiña máis xente que me falaba polos privados das redes, cada un coas súas historias e condicións, as veces moi tristes, outras moi emotivas... Eu intentei facer todo o que me pedían e entre unhas cousas e outras, con todo o que podes imaxinar con dous nenos pequenos, estaba a tope. O de saír non nos levaba moito, aínda que ensaiabamos algo antes. Pero foron dous meses de moito traballo. Cando xa se empezaba a poder pasear eu nin saía porque acababa rebentada, as dúas únicas veces que fun fóra, até esta semana, foi para facer unha ruada cos pequenos. —Comentaba que no sector da música se segue traballando pero sen cobrar. Como observa o futuro desde a súa profesión? Moi difícil, porque para as traballadoras culturais, especialmente no sector da música, a época forte é a primavera-verán, que é o que viña agora. Nós non temos un soldo normal, a maioría somos autónomas, polo que tratamos de facer un colchón no estío para poder pasar o resto do ano. Ademais, nós aínda nos estabamos a recuperar da crise de 2008, que non superamos completamente. Os cachés están aínda moito máis baixos, os festivais teñen menos orzamento ou algúns directamente desapareceron... Cando parecía que iamos saíndo, vennos isto, que implica unha parálise total e absoluta da nosa actividade. Aos autónomos xa non nos cobran a cota e temos unha axuda. Logo estase contemplando como poden ser as axudas por parte da Xunta, mais aínda non se sabe. Eu penso que unha boa solución, entre outras moitas, sería, por exemplo, que no Xacobeo, se non o 100%, o 99% das contratacións fosen de grupos galegos, para que os cartos repercutisen na música do país. Está xenial que veñan grandes figuras internacionais, como cando trouxeron os Rolling Stones, pero para o ano que vén estaría ben que mudase o modelo. Nós non imos poder facer os nosos concertos habituais até quen sabe cando. Eu xa non tiña moitos este ano confirmados. Desde a oficina xa intuïamos que estaba pasando algo raro, algo gordo, porque en 21 anos de carreira profesional non lembrabamos nada igual. Xa en xaneiro e febreiro había poucas contratacións fechadas de todo, e era cando xa se comezaba a falar da COVID-19. Patricia Hermida, a miña manager, e mais eu comentabámolo cando se falaba do coronavirus na China. A xente xa non quería contratar nada por medo. Agora, esas poucas datas e algunha máis estamos recolocándoas a partir de setembro. Pero a ver se se poden facer, non o sabemos. Igual xa teñen que quedar non para finais deste ano, senón para o seguinte. Hai quen está pensando xa en outono de 2021. —Non sei se se fala tamén de repensar modelos: pequeno formato, virtualidade... Aínda que desde a perspectiva profesional imaxino que iso tamén é complicado que dea emprego. Claro. Iso é máis complicado porque nunca se fixo. Terías que atopar, por exemplo, patrocinadores dispostos a promover un espazo ou outras fórmulas para monetizalo. Pero está claro que hai que reinventarse e buscar novas maneiras de ingreso. Estamos niso todos. —A vostede a pandemia colleuna ademais a traballar no seu seguinte disco, non si? Si. Iamos con toda a calma do mundo, pero si que, desde bastantes meses antes, levabamos traballando nun novo álbum. Estamos eu e o meu saxofonista, Miguel González, como produtores. Eu con todo isto tiven que parar, pero el seguiu con moitas cousas que lle mandara, que pasaban a unha segunda fase. Pero claro, tampouco sabemos nin data de saída nin nada, agora parece moi raro pensar en sacar un disco. Como imos facer? Doutra banda, a raíz de pedirmo moita xente e de que a min me apetece bastante, teño aí a idea de sacar un álbum, non sei de que maneira, con todas as cancións que fixen no balcón. Tirei moito de peticións que me facían, pero tamén do que a min me viña en gana tocar, con grandes clásicos da nosa música tradicional: pezas de sempre, moi fermosas, que interpretaba igual máis de pequena. Apetéceme moito que quede constancia diso. Houbo poucas gaiteiras, pero si que as houbo. O que pasa é que non se lles deu o recoñecemento e a sona que merecerían —O seu anterior traballo, Fa, incorporaba en gran medida a experiencia da maternidade. Cre que é habitual atopar esta temática na música ou noutras expresións artísticas? Penso que concretamente na música non moito, igual noutras artes si que se ten tratado máis. Eu abordeino da maneira máis natural, como me saíu. Penso que moitas veces non sei explicar tan ben o que sinto coas palabras como coa música, aínda que non teña letra e sexa unha peza instrumental. Fixen moitas composicións desde que souben do embarazo do meu primeiro fillo até os días nos que gravei o disco. Hai moitas cancións para Fiz, o maior, e para Antón, o pequeno, nas que eu intentaba plasmar dalgunha maneira o que sentía en cada momento, mesmo cousas que está mal considerado dicir ou son tabú. Eu abrinme a elas musicalmente, así como nun libriño que vai dentro do disco. Quixen expresar con sinceridade o que sentía, non fun unha embarazada de "ai, que ben estiven! Foi o mellor da miña vida!". Non, eu paseino fatal. Fisicamente non tiven problemas, pero psicoloxicamente, como adoitaba dicir, tiña as hormonas de repichoca. Volvíame tola, un día eufórica e ao seguinte cun medo terríbel, choraba... Os primeiros meses, despois xa se foi estabilizando. E conto todo iso, espinme musicalmente. Hai composicións que procuran traducir eses momentos de dúbida ou alegría. Unha, para min a máis bonita, é "Sabendo miradas", que consta de tres partes. Na primeira intento transmitir como estaba nas últimas semanas dos meus embarazos, mentres na segunda me centro no que foi o momento exacto da expulsión, coa dor e os berros representados por unha gaita que case parece chorar. É un intre moi duro, moi rockeiro, que crea certo desacougo. E na terceira parte intento reflectir como estás ao final rota de dor, pero tamén rota de amor, porque lles coñeces as miradas por primeira vez aos fillos. Por iso se titula "Sabendo miradas". Fa é un disco moi especial, o máis persoal, falo moito de min, da familia, dos nenos, con temas dedicados a eles e como son, o que lles gusta... Falo tamén do difícil que é ser nai, moito máis que ser pai. Foi así durante moitos anos e seguirá a selo durante moitos máis, aínda que afortunadamente as cousas van mudando. —Até non hai moito, non era habitual atopar mulleres gaiteiras sobre os palcos, aínda que na interpretación popular si se atopan exemplos, non? Segundo contaba o meu avó había moitos máis gaiteiros porque, efectivamente, as mulleres foron relegadas a outros papeis como cantar ou a percusión. Pero haber si que había gaiteiras. A primeira banda de gaitas -entendéndoa como grupo numeroso de instrumentistas, pois o de banda non é un termo moi galego- estaba só formada por mulleres que tocaban gaita, percusión, bombo... Foi nos anos 50 e chamábanse As Meniñas de Ribadeo, xa que eran de alí. El contábame que os gaiteiros estaban como tolos por coñecelas, por admiración. Parece ser que tiveron moita sona. Logo había un estigma de clase social, non estaba ben visto que un home de clase alta tocase a gaita, non se vía como unha profesión. Non é difícil imaxinar nunha época máis machista o que significaría que unha muller tocase a gaita. Porén, amigos meus que se dedicaron a facer recolleitas teñen comentado que nalgunha vila lles contaban que había unha gaiteira, que tocaba ás agochadas, e a xente dicía que a súa casa estaba embruxada e cousas así. Houbo poucas gaiteiras, pero si que as houbo. O que pasa é que non se lles deu o recoñecemento e a sona que merecerían. Eu teño que dicir que nunca tiven ningún problema, absolutamente nunca. Desde que era pequena estou afeita a ver mulleres no palco, mais tamén nacín xa noutra época. —Diría que se normalizou? Polo que eu vivín, si. Tiven a sorte de coñecer grandes da música como Ricardo Portela ou Moxenas, que eran clientes da miña familia e pasaban pola miña casa. A xente flipaba. Eu bebín moito das fontes tradicionais, gostaba moito da súa maneira de interpretar e dábanme moi bos consellos. Daquela eu tería nove ou dez anos e alucinaban con como tocaba xa a gaita, sen ver nada raro en que fose nena. Todo o contrario, agradáballes e mesmo faciamos dúos. O noso obradoiro estaba na Ribeira de Piquín e para chegar había que facer unha auténtica peregrinación. Chamábanlle O Santuario, de feito. Era unha estrada moi vella e con moitas curvas, así que cando viñan pasaban o día: comían, tocaban, bailaban, compartían historias.... Sempre reparei neles, no meu avó e nos gaiteiros da Fonsagrada. Encántame que cando lles preguntan por min digan: "É que Susana toca coma nós". Ese beneplácito dos gaiteiros vellos significa moito, aínda que eu xa non fago música tradicional, senón fusión. Mesturo co rock e incorporo, por exemplo, guitarra eléctrica, un son máis duro... Mesmo funky, que sempre gostei del. Agora o meu camiño musical tira por aí. Os meus temas propios parecen tradicionais, noutros de composición contemporánea, o propio estilo xa me permite certas licenzas para tocar doutra maneira máis moderna e levar máis ao límite o instrumento.