Aves da república

Nada se desaproveita na natureza, nada se tira, nada é inútil. Non hai lixo na natureza. Como outra moita fauna, as aves teñen a destreza de reutilizar e de aproveitar o que outras especies xa non queren, incluído o lixo dos humanos. Así, a pluma dun pombo que flota no océano aéreo será capturada por un cirrio para levala ao seu niño. Así, a charca formada logo dun ballón, e sobre o que pasaron varios coches creando unha pequena barreira efémera, será o lugar escollido por varias ducias de anduriñas de cu branco para ir luxar as súas patas emplumadas e levar unha boliña de barro para dar forma ao seu niño semiesférico. Así, os restos dunha avelaiona atropelada no medio da estrada será o almorzo dun millafre negro que se lanza en picado pregando as ás e esquivando coches para facerse coa prea. Nada se desaproveita, nin se tira nin é inútil. Cordas e anacos de plásticos están hoxe presente en niños de cantidade de paxaros. Arximiro Rico, mestre da República na pequena aldea de Loureiro, en Baleira (A Fonsagrada), tiña a mirada dun paxaro e foi quen de aprender deles a empregar de maneira digna o que tiña ao seu redor. Imaxínoo hai case cen anos na súa escoliña un día de choiva recitando: Son catro aves que cruzan o mar, a andoriña e o cuco, a rula e o paspallás, ao tempo que co seu dedo luminoso trazaba a ruta das andoriñas desde o sur de África até aquel recuncho apartado do noroeste ibérico. Nada se desaproveita. Un día de choiva, aqueles nos que as aulas estaban cheas, era o día perfecto para converter unhas cativas pobres e humildes en viaxeiras transcontinentais. Aproveitar o día de choiva para tratar o tema da migración das aves e con el o de xeografía e a liberdade. Nenas e nenos aprendendo a voar libres, a (e)migrar como unha andoriña. Hoxe a escola abandonada do mestre Arximiro Rico está habitada por andoriñas, carrizas e curroxos. Polas fiestras rotas cóanse paxaros e, ao igual que Arximiro aprendeu a mirar coma unha ave, agora os paxaros aplican a lección do mestre. A andoriña aproveitou a viga da escola para construír o seu niño, que volveu reutilizar nos anos seguintes. A carriza, tamén atenta desde a silveira á última lección do mestre, decidiu aproveitar que un ano fallou a andoriña e construír sobre el o seu niño. O curroxo decidiu tamén aproveitar un niño de andoriña e foi quen de innovar levando o primeiro fío laranxa dunha paca de herba. Xavier Fernández, organizador da Xornada e Acto conmemorativo na memoria do Arximiro Rico, como bo discípulo deste, aprendeu a usar a súa contorna, a mirar como paxaro, e traballa hoxe por manter a lembranza do mestre da República e reutilizar a súa escola como un centro da memoria e pola cultura. Unha das moitas persoas que quere dar vida ao mestre de mirada xenerosa arrincada e apagada polo fascismo, demostrando que non foi inútil o seu traballo e tesón, e que hoxe continúa voando no Val de Baleira como unha ave libre.