Procurando a galeguidade

Neste ano 2024 ten sentido ler esta novela de 1930 do mestre Ramón Otero Pedrayo? Desde logo que non como lectura masiva en segundo de bacharelato, pero si para o lectorado adulto de Sermos Galiza con cultura lectora en galego. É unha novela que temos que ler de vagariño, remoendo as frases e tomando notas, porque hai reflexións memorables: "Quen non seña castelán non pode sentir a realidade e o imperio da tradición cultural que se chama española", "Pra ter paz na Eirexa é preciso renunciar ao Evanxeo?", "En Santiago, Adrián sempre se coidaba na Europa e máis galego que nunca. A sensación do Estado español estaba pra el ausente da cidade". O remate da novela forma parte dos momentos escollidos da nosa literatura: "Eiquí remata o primeiro, longo e tráxico estadio do vivir de Adrián Solovio. A súa vida dende agora identifícase ca vida de Galicia; xa non é novela nin experiencia psicolóxica. Xa é historia. Pois a Galicia tamén comeza a ser outra volta historia desque aprendeu os camiños pra atopar a súa conciencia e deixar de andar, como unha cega, arredor de si". Arredor de si, de Ramón Otero Pedraio. A historia do protagonista, Adrián Solovio, é a do mesmo don Ramón (nado un 5 de marzo, día do Santo Hadrián, que agora escribimos con "h") e moitos outros da súa xeración, de Nós. E das nosas, porque cen anos despois seguen sendo multitude os galegos concienciados que pasaron por unha primeira fase afastados da galeguidade e do galego. Xa semella unha tradición, de tanto repetirse, e aínda que haxa algúns casos á inversa (do galeguismo ao españolismo), son os menos. Ademais, coa desgaleguización actual da rapazada precisamos cada vez máis de Hadriáns que manteñan aceso o facho da cultura. Esta novela semella un ensaio e case todo acontece na mente dun personaxe detrás do que está a evolución persoal do propio Otero Pedrayo: desde unha primeira etapa de desorientación e desafecto por Galicia até unha segunda na que atopa no galeguismo a súa verdadeira personalidade. Adrián vai a Madrid facer as oposicións de Filosofía e "profunda" (como diría Castelao) na cultura española. Logo viaxará por Europa para profundar tamén na súa cultura. O remate, xa o dixemos, está en Santiago, na Terra. Ademais de Adrián, destaca a figura do seu tío crego don Bernaldo, representante da fidalguía idealizada por Otero que tan ben desenvolveu en Os camiños da vida. Foi traducida ao inglés en dúas ocasións (The World Around Us) por Kathleen March e tamén foi publicada naquela Biblioteca Galega 120 (nº 20), iniciativa das editoras galegas e La Voz de Galicia.