Con Luísa en Lisboa

Em Lisboa sobre lo mar barcas novas mandei lavrar, ai mia senhor velida! Johán Zorro "Entre a Galiza e Portugal ou entre Portugal e a Galiza, desde que bifurcaron as súas existencias, só media e mediou sempre unha terceira realidade nunca de todo lograda, nen convincente nen convencida, que se chama España". É o dicir de Luísa Villalta ao inicio do seu relatorio 'Nós, Aqueles', recollido nas Actas das I Xornadas das Letras Galegas en Lisboa, celebradas na Universidade Nova a finais de maio de 1998. Para diminuír esta inxustificábel distancia cultural ela participou activamente da efervescencia de realizacións desenvolvidas naquelas latitudes entre a década que abrangueu o pasado cambio de século. E así foi que a literatura galega acadaría aló unha presenza notoria, mercé decote ao inxente e intelixente labor de Alberto Augusto Miranda, quen, naquela altura, estaba á fronte do departamento literario da Sociedade de Instrução Guilherme Cossoul. Chegando a editar numerosas obras do noso repertorio –mormente– poético, a través de diversos selos, como Edições Tema, Edições do Buraco ou Edições Fluviais –alén de manter a emisión literaria radiofónica 'Á esquina da Um'–. Poesía en feminino A figura de Luísa viría representar o alfa e o omega de tan vizosa década. Pois sería o seu Rota ao interior do ollo (Eds. Tema, 1995) o que inaugurase aquel catálogo, mentres que, dez anos despois, unha abondosa mostra de creacións galegas e portuguesas laiaban a súa perda no volume Son de poesía (Eds. Fluviais/Libraría Couceiro, 2005). "Se non me vedes máis á luz do sol, ollade o sol da noite. No seu centro ardo eu. E seino todo". Son verbas de homenaxe para ela a cargo de Pilar Pallarés, nun volume que, canda á propia Luísa, interpelaba asemade ás voces senlleiras desaparecidas de Antón Tovar, Manuel María e Xela Arias. Nas referidas Edições Tema vería luz tamén, en 1998, unha pouco considerada ou inadvertida publicación que levou por título Mulher a facer vento. Un poemario colectivo da poesía galega asinada en feminino que, no noso ámbito, constitúe unha escolma, por completo, pioneira, integrada por textos inéditos. As autoras escollidas daquela para confeccionar tal obra foran Luz Pozo Garza, Ana Romaní, Anxos Romeo, Olga Novo, Emma Couceiro, Luísa Villalta e Yolanda Castaño –estas tres aparecen na foto, entre Alberto Augusto Miranda e Teresa Seara e mais Xoán Carlos Domínguez Alberte–. O acto de presentación desta antoloxía –celebrado o sábado 30 de maio na sede da Sociedade de Instrução Guilherme Cossoul– constituíra a alfaia de clausura dunha intensa xeira de realizacións arredor das I Xornadas das Letras Galegas en Lisboa (25-30 de maio de 1998). Concibidas para serviren de escaparate da nosa literatura, tiven o privilexio tanto de deseñar o seu programa como de escoller o conxunto de participantes. Nelas cada mañá impartíronse tres conferencias monográficas sobre a nosa diversidade. Mentres que polas tardes houbo exposicións, presentación de libros, recitados, mesas redondas e unha representación teatral. E cómpre lembrar que dentro das diversas comunicacións achegadas –recollidas logo no citado libro de actas– houbo unha, do autor trasmontano Fernando Martinho Guimarães, que levaría por título 'Luísa Villalta e os descaminhos da poesia'. Acceso universal Neste 2024 teremos a oportunidade de evocar a súa figura e de actualizar o seu legado intelectual. A expensas do cal cómpre reclamar, dende un primeiro intre, a posibilidade do acceso universal á súa obra. De aí que sexa operativo invocar o seu nome e lembrar as súas verbas, decote libres e comprometidas coa complexidade nacional galega. Soliloquio da Serpe é a creación orixinal que compuxera para o volume –que coordinamos Alberto Augusto Miranda e mais eu– Mulher a facer vento –do que se levou a cabo un intencionado e acientífico ninguneo bibliográfico na edición da súa poesía reunida–. É operativo invocar o seu nome e lembrar as súas verbas, decote libres e comprometidas coa complexidade nacional galega A el corresponde esta sorte de poética: "Aí escrebo eu / sobre a pel seca dos corpos vacíos / detida a morte na traxectoria do vóo / buscando pola transformación a luz primeira". O recendo a madeira autóctona, coma o das barcas dos versos de Johán Zorro, emerxe, unha e outra vez, da combustión mariña do exercicio da poesía de Luísa, na voz do sensíbel, no tumulto da liberdade. Nunha singradura infinda que arela espirse de prexuízos e preconceptos. E ten como leme nidio a procura do contacto auténtico coa nudez dos afectos cálidos. Aqueles que arrepían a emoción e latexan ou ondean ao socairo do asubío do vento que nos é propio.