A información é poder

Dende mediados do ano pasado estamos a escoitar unha preocupante mensaxe: dispáranse as infeccións de transmisión sexual (ITS) en España e tamén en Galiza, especialmente na franxa de idade máis baixa. Hoxe, que levamos toda a información do mundo no peto, sorprende esta tendencia á alza. Semella que as persoas mozas non están a recibir a educación sobre saúde sexual que precisan, que falta acompañamento e información básica para a autoprotección. Tampouco parecen estar chegando á sociedade datos clave dos resultados de investigación sobre infección por virus coma o VIH, cuxa imaxe, percepción e estigma seguen ancorados nos que tiñamos nas décadas dos oitenta e noventa, cando VIH era sinónimo de sida e unha condena a morte. Segundo o informe Vixilancia Epidemiolóxica das ITS en España en 2022, publicado polo Instituto de Saúde Carlos III, as ITS aumentan, sinalando que máis da metade das persoas de entre 15 e 29 anos tiveron condutas de risco nos seis meses anteriores. No caso galego, completa este informe o publicado pola Consellería de Sanidade (Informe VIH e outras ITS en Galicia, 2023) e ambos conforman unha paisaxe preocupante. Os casos de gonorrea multiplicáronse por cinco en Galicia dende 2016 e os de sífilis duplicáronse, así como os de clamidia. Ata 2016, a tendencia era descendente. Acabar co estigma Quizais pode parecer un problema individual ou menor, pero ademais de seguir existindo infeccións sen cura, as antes citadas poden provocar danos e efectos a longo prazo así como consecuencias irreparables (como afectar á fertilidade, por exemplo) e son un problema de saúde pública. Presentan un lixeiro descenso os novos casos de infeccións por VIH, unha das que non ten cura, pero a cifra de diagnósticos tardíos segue estable en 40%, porcentaxe pouco satisfactoria se temos en conta os graves efectos de chegar tarde. Todas as persoas sexualmente activas están en risco de exposición a unha ITS, pois o importante non é canto, senón como A que se debe este aumento? Por que se chega tarde? As expertas sinalan un conxunto de motivos, como os cambios na forma de relacionarnos, o inicio das relacións a unha idade temperá, unha relaxación no uso do preservativo, falta de información fiable… e o estigma que aínda pesa sobre estas infeccións e as persoas que viven con elas. Parece que precisamos un reforzo na prevención e os diagnósticos chegan tarde. O estigma segue vixente e as palabras importan. As enfermidades de transmisión sexual (ETS) denomínanse hoxe infeccións (ITS), buscando un cambio na actitude da poboación, pois non sempre presentan síntomas. O uso da palabra "enfermidade" pode facer pensar que se non hai síntomas, non hai infección ou virus e atrasar así unha consulta e diagnóstico, facilitando a transmisión e un desenvolvemento máis grave. Cómpre concienciar sobre a importancia dos diagnósticos temperáns e os controis periódicos non só no que ata agora se coñecía como "grupos de risco" (outra expresión a desbotar). Todas, pero especialmente as persoas mozas, deben perder o medo a consultar nos seus centros sanitarios dende que empezan a ter relacións, aínda sendo estas cunha única parella. Todas as persoas sexualmente activas están en risco de exposición a unha ITS, pois o importante non é canto, senón como. É máis produtivo falar, polo tanto, de poboacións clave e de comportamentos de risco, xa que o feito de pertencer ou non a un grupo particular pode dar unha falsa sensación de seguridade a aqueles que non se identifican como parte deses grupos e, de novo, chegar tarde. Información e a cultura científica A información que conseguimos transmitir á sociedade e como o facemos é un factor clave neste asunto. Non é o único, por suposto, pero dada a miña profesión, quero sinalar a importancia dunha comunicación científica responsable, rigorosa, de calidade e con apoio institucional estábel. A maneira en que comunicamos os datos, neste caso sobre ITS, e como explicamos os avances na investigación sobre VIH (teñen escoitado o de "indetectable=intransmisible*"?), pode dar un pulo importante á prevención, deter a transmisión e mellorar a calidade de vida de moitas persoas, tamén as que xa viven co virus. O diagnóstico e tratamento temperán, que é fundamental tanto para a curación como para o tratamento das infeccións que non teñen cura, non é posible mentres se manteña o estigma, abocando a tantas persoas ao silencio e a soidade. *indetectable=intransmisible (I=I) significa que as persoas que viven con VIH e están en tratamento co virus en fase indetectable non poden transmitilo.