Clamor pola Nai Anarquía

En 1916, na rúa de San Bernardo, 19, na imprenta de Jesús Lopez, Máximo Ramos (1880-1944) dá á luz un álbum ilustrado, escrito e debuxado por el mesmo. É un clamor polos parias da terra, pola nai Anarquía, porque Máximo, no dicir de José Francés na revista La Esfera, «conoce el sabor de todos los cálices rebosantes de amargura». Diríxese ao lector en primeira persoa, apela ao Irmán, ao Home e acompaña os textos breves coas ilustracións, nas que el mesmo ofrécese como modelo e protagonista. Francés di naquel artigo, que de todos os amigos de cando eran novos, só Máximo Ramos conserva as guedellas, estampa romántica, sinal de rebeldía, aínda. Silvio Lago, pseudónimo de Francés en La Esfera introduce a reseña do libro manifestando que «adolece el arte de nuestros dibujantes de intrascendental, de inexpresivo, de frivolidad excesiva», para cantar despois a valentía e a rebeldía do noso autor que nos presenta debuxos e prosas exaltadas. Debo ao poeta Marcos Abalde as imaxes deste opúsculo espléndido que el tentou reeditar hai anos co Concello de Ferrol, a cidade de Máximo, nunha colección denominada Libros da República, que finalmente non viron a luz. Marcos buscou teimoso o libro polas bibliotecas galegas e españolas, coa finalidade de reproducilo en facsímile. Finalmente achouno na biblioteca pública dun cantón suízo. Velaquí unha mostra. Máximo redacta textos breves en clave de prosa poética e traza co lapis as imaxes que serán reproducidas en escala de grises, con todos os matices que dá a impresión en ocogravado. Dispón os textos a caixa, dentro duns rectágulos de liña verde, con marxes xenerosas; imprime sobre papel marrón en tipografía de chumbo e cola as ilustracións, as estampas, coma nun album de cromos. Isto dálle ao libro unha gran presenza, dentro da modestia da edición. Son 48 páxinas, con 21 pílulas de texto, tituladas como Humo de fábrica, El Estado, Madre Anarquía, La Justicia... Pero Máximo non fai un panfleto, escribe en clave modernista unha prosa requintada con chamados á Idea, ao Irmán, e ao corvo de Poe a repetir «Never more»: «Que tus ideas sean látigos en el aire, amenaza, estallido, golpe» dí aos Poetas e afirma aínda:«La pluma, tu arma, es acero, como es acero la navaja». En Europa batíanse na I Guerra Mundial, el viña de chegar a Madrid, quizais o ano anterior, pagando agora do seu peto esta edición, que posibelmente vai espallando entre amigos, coñecidos, compañeiros e xornalistas, era unha carta de visita. Máximo tiña sempre actitude crítica, pero iso non impediu que se convetrera nun dos tres deseñadores galegos da Xeración Triunfante a traballar na elite do desño e a ilustración española, mesmo afirmando nunha entrevista de 1922 «Teño vivas simpatías polos humildes». Na capa deste libro, Máximo sitúa un escudo heráldico de requintado ornamento, e no campo do escudo escintila unha estrela lonxana: debaixo sitúa un lema: «Adiante», así, en galego.

Clamor pola Nai Anarquía

A identidade das augas

A Xeración triunfante

Luz en La Noche

Falar aos ollos

Paisaxe gasosa

Malingre marca

Cartas explosivas

Un punto colorido