A construción e explotación de autovías perante concesión por parte da Xunta da Galiza na modalidade de 'peaxe en sombra' e canon de dispoñibilidade "non foi eficiente", xa que se poderían alcanzar "resultados equivalentes a un menor custo". Así o advirte o Informe sobre a eficiencia da colaboración público-privada nas autovías galegas, publicado polo Consello de Contas e enviado ao Parlamento para o seu debate na Comisión Permanente non lexislativa de relacións con Contas. Xunto a este, tamén foi publicado e remitido á Cámara autonómica outro documento, o Informe de fiscalización do programa de ordenación e inspección do transporte.
Neste caso, unha das súas principais conclusións é que, no Plan de transporte público da Galiza, "o resultado do proceso de licitación das concesións configurou un sistema de prestación de servizo mediante a xestión en UTE cuxas consecuencias na mellora da explotación do servizo así como a capacidade do tecido empresarial resultante para afrontar un mercado competitivo deberá avaliarse co transcurso do tempo, resultado da execución dos contratos".
Avanza, iso si, que "nunha boa parte dos lotes dos concursos a porcentaxe de participación das pemes na UTE foi moi minoritaria" e destacan as participadas por empresas vinculadas ao grupo Transmonbus, Autobuses Urbanos de Ponferrada e Empresa Montañesa, cunha participación de entre 90 e 98%.
Deficiencias superiores aos beneficios
En opinión de Contas, no tocante ás autovías, o balance no uso destas fórmulas de colaboración público-privada na Galiza "presenta deficiencias superiores aos seus beneficios". Esta valoración global fundaméntase en varias conclusións sobre cada unha das preguntas de auditoría. En primeiro lugar, o Consello pregúntase polos motivos en que se basearon as decisións de investimento e a opción polo modelo de colaboración público-privada.
"As decisións de investimento realizadas pola administración galega non se basearon en estudos custo-beneficio que mostrasen a rendibilidade económica e social das autovías", sostén. Fronte a isto, o "principal motivo que determinou a opción" pola colaboración público-privada foi o de "tentar diferir e fraccionar o impacto directo do investimento no déficit e na débeda da comunidade".
"Con todo, catro das cinco autovías galegas non conseguiron finalmente este efecto e consolidaron nas contas públicas, xa que a Administración do Estado considerou que non se transferían ao socio privado os riscos da operación de forma adecuada e suficiente", recolle o informe. A preferencia por este modelo "descansou en moitas administracións", segundo Contas, "non só na Galiza, en razóns contábeis, e non de eficiencia, o que supón unha distorsión importante na racionalidade das decisións públicas".
Foi empregado na Galiza por gobernos sostidos por diferentes formacións políticas, segundo constata: en concreto, as autovías obxecto de estudo foron adxudicadas en xuño de 2005 —autovías de Santiago-Brión e O Salnés—, en marzo 2006 —autovía do Barbanza—, en febreiro de 2009 —autovía de Celanova— e maio 2011 —autovía da Costa da Morte—, polo cal non observa "un motivo ideolóxico".
En segundo lugar, analiza que nas catro autovías con risco de demanda "todas as empresas que resultaron adxudicatarias dos concursos presentaron ofertas con importantes baixas económicas" e estima que as bases do concurso "primaron as ofertas agresivas consistentes en presentar unha tarifa baixa —peaxe que pagará a administración por vehículo— en detrimento de uns plans económicos consistentes e unhas previsións de tráfico prudentes".
En canto aos prazos, dúas das cinco autovías foron construídas nos prazos proxectados. As cinco sufriron modificados asociados á construción que deron lugar a expedientes para o restabelecemento do equilibrio económico —renegociacións—. Pola súa parte, os reequilibrios aprobados en cada unha das autovías supuxeron incrementos porcentuais de tarifa que dan lugar a pagos estimados en 205 millóns de euros.
O documento tamén aborda a cuestión de canto lle custa ao contribuínte que as autovías sexan gratuítas para o usuario e determina, entre outras cuestións, que as peaxes por traxecto completo na autovía de Celanova e na da Costa da Morte "son moi elevadas e claramente superiores ás das autovías e autoestradas galegas con peaxe realizada a cargo do usuario".
Poderían ser, engade, "un indicio de falta de rendibilidade económico-social destas infraestruturas, xa que o seu elevado custo económico unicamente veríase compensado se os beneficios sociais asociados a estas autovías fosen de gran magnitude e relevancia". Por último, examina as perspectivas futuras das concesións tendo en conta a situación financeira actual, nas autovías do Salnés, O Barbanza, Celanova, Santiago-Brión e Costa da Morte.
Transporte público
O informe sobre fiscalización do programa de ordenación e inspección do transporte estuda os cambios introducidos pola Xunta nos últimos tempos, en relación co plan de transporte público da Galiza. Conclúe, entre outros aspectos, que o plan describe condicións básicas do servizo e as melloras que poden ofertar os licitadores pero que "se bota en falta algunha mellora respecto da calidade ambiental entre elas".
Tamén constata que no período entre setembro de 2020 e xaneiro de 2022 foron interpostas até 83 queixas por deficiencias nos servizos prestados por 19 empresas concesionarias, cunha concentración das queixas en 15% das empresas.
