Dez anos da Comisión de Istambul, termómetro de políticas machistas

Tal día coma onte de hai dez anos, o 1 de agosto do 2014, entra en vigor en todo o territorio estatal o Convenio de Istambul, o tratado internacional de maior alcance para facer fronte á violencia de xénero, asinado tres anos antes e ratificado en abril dese ano. As posicións de cada Estado con relación ao pacto serven de termómetro de avances e retrocesos e das ameazas que a cuestionan. A convención dota por primeira vez dun marco integral na dispar deriva da loita contra esta lacra estrutural baseado en catro principios fundamentais: prevención, protección, persecución penal e coordinación de políticas. Recoñece a violencia contra as mulleres como unha violación dos dereitos humanos e unha forma de discriminación, manifestación do desequilibrio de xénero. Inclúe tres avances moi importantes: primeiro, insírea na categoría de problema social, supón a asunción da obrigatoriedade dos Estado de dar unha resposta, independentemente de que se produza no ámbito público ou privado, e considera responsábeis a aqueles que non actúan de maneira axeitada. Segundo, recolle por primeira vez a perspectiva ampla de comprendela en actos de tipo diverso, non só físicos, tamén psicolóxicos, sexuais, acoso, mutilación xenital feminina, matrimonio forzoso ou esterilización e aborto forzado. A presión conservadora dalgúns Estados leva a establecer a posibilidade arbitraria de cada territorio relegue a violencia psicolóxica a un ámbito non penal. Terceiro, abre a liña para combater a violencia alén da producida no ámbito familiar ou da parella. A Convención produce melloras fundamentais na abordaxe da violencia, o establecemento de liñas directas 24x7 en Finlandia ou a introdución de definicións de violación baseadas no consentimento en Islandia. Suecia, Grecia, Croacia, Malta, Dinamarca e Eslovenia. Asínana 45 países e ratifícana 39 deles. Estes últimos asumen a obrigatoriedade de adoptar mediante leis e plans específicos as medidas establecidas. Letonia é o último en ratificala, o 1 de maio de 2024 e antes, no 2022, fano a República de Moldavia, Ucraína e Reino Unido. Rusia e Acerbaixán son os únicos dese grupo que non asinan nin ratifican. No 2021, o atropelado abandono do pacto por parte de Turquía, país de acollida e asinante inicial, demostra que os retrocesos en materia de xénero implican unha ameaza constante. A Turquía de Erdoğan supón a primeira retirada dun membro do Consello de Europa dunha convención internacional de dereitos humanos. Para o Goberno, a Convención atenta “contra os valores familiares” e “normaliza a homosexualidade", segundo un comunicado oficial emitido en marzo dese ano. O certo é que o texto non aborda a cuestión e simplemente esixe que as medidas non discriminen "por orientación sexual". Acontece o ano no que trescentas mulleres son asasinadas a mans de parellas ou ex parellas masculinas en Turquía, o mesmo ano en que a policía antidisturbios emprega a forza excesiva e a tortura contra persoas participantes na marcha do Orgullo de Istambul, prohibida por sexto ano consecutivo (datos oficiais - Amnistía Internacional). O Convenio de Istambul conta tamén coa adhesión dunha organización internacional, a Unión Europea. A ratificación pola UE, demórase desde 2016 até xuño do 2023, pola reticencia de varios Estados membro e faise sen unanimidade, apoiada polo hemiciclo con 472 votos a favor, 62 en contra e 73 abstencións. O alcance é limitado, só ten efectos en ámbitos de competencia europea, como a cooperación xudicial en materia penal ou de asilo. Para lograr plenos efectos precísase a aprobación dunha normativa propia. En abril deste ano avánzase co establecemento da primeira directiva europea contra a violencia de xénero. Acontece coa constelación ultradereitista eurófoba en desenvolvemento e avogando por dinamitar o modelo comunitario, desde logo non desde unha perspectiva solidaria, para que a UE asuma un compromiso real cos valores fundacionais de promoción da paz e do benestar. Porén, nas últimas eleccións, as formación europeístas conservan a maioría, o 65% dos votos, aínda que encabezan as forzas conservadoras. En Galiza, na dereita política acádase un apoio do 43% PP e 4% VOX, negacionistas, estes últimos, da violencia de xénero, e na esquerda, 27% PSOE e 16% BNG. Estamos ante unha loita que precisa dunha análise política estratéxica e de activa permanencia.