Miguel Maestro, catedrático de Química Orgánica: "O déficit de vitamina D é unha epidemia silenciosa"

—O seu traballo como investigador desenvólvese ao mesmo tempo na Coruña e en Compostela, no marco do grupo Nanotoxgen, do Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía da UCD, e no grupo do profesor Antonio Mouriño. Nanotoxgen é un equipo multidisciplinar formado por químicos e biólogos que levan a cabo traballos moi interesantes, de proba de compostos en liñas celulares tumorais relacionadas con distintos tipos de cancros. O obxectivo é atopar compostos que non sexan tóxicos para o corpo humano e que teñan boas propiedades no tratamento deses tumores. As quimios son tratamentos que teñen que cortar a progresión do cancro, pero cando están no corpo non diferencian as células canceríxenas das que non o son. Fan unha criba moi baixa do crecemento celular e iso afecta os pacientes. O que queremos conseguir son compostos máis selectivos, que ataquen só as células tumorais e non sexan agresivos coas células sas. Mais para isto aínda queda moito. É unha carreira de longo percorrido que exixe superar numerosas etapas de control e modificación de estrutura se non se logran os efectos desexados. A evidencia científica apunta que máis de 80% da poboación mundial é deficiente en vitamina D —Na USC comparten obxectivos, pero, neste caso, traballan no deseño e síntese da vitamina D. A vitamina D é un composto fundamental na nosa fisioloxía, pero nós non nos dedicamos a esta substancia per se, senón que estamos buscando outras formas de vitamina D; compostos análogos, híbridos, que poidan unirse ao receptor da vitamina D no corpo e usarse no tratamento do cancro, tamén con propiedades selectivas como as que procuramos na Coruña. O problema da vitamina D é que ademais de estar implicada na diferenciación e proliferación celular relacionadas co cancro, tamén regula a absorción e a mobilización do calcio e o fósforo. Entón, cando utilizas este composto podes solucionar un tipo de tumor pero estás rachando o equilibrio homeostático de calcio e fósforo no corpo, causando un problema maior. Polo tanto, do que se trata é de obter esas mesmas propiedades en compostos que non sexan calcémicos e non modifiquen o equilibrio do fósforo e do calcio. —O interese pola vitamina D multiplicouse nas últimas décadas, cuxo déficit se asocia a distintas doenzas. Está xustificada esa fascinación? Xa dixen que é un composto esencial e na actualidade a evidencia científica apunta que máis de 80% da poboación mundial é deficiente en vitamina D. Isto é así porque a nosa fisioloxía optimizou a produción de vitamina D cando viviamos en África e non vestíamos. Cando o ser humano migrou cara ao norte tivo que clarexar a súa pel para aspirar á concentración óptima, pero tamén comezou a vestir e a protexerse da radiación solar. Ademais, a poboación agraria deu paso a outra máis urbanita e menos exposta ao sol. Todo isto diminuíu a captación de radiación ultravioleta na pel, afectando a produción de Vitamina D. —Os complementos de vitamina D son frecuentes na Galiza nalgúns grupos de idade. Eu faríao vitalicio, e desde os bebés até os maiores de 90 anos, todo o mundo tomaría vitamina D. Porque este déficit constatado é unha epidemia silenciosa da que ninguén fala e da que apenas se coñecen as consecuencias. Pouco se sabe do que a falta de vitamina D ocasiona en termos de rotura de ósos, enfermidades inmunolóxicas, infecciosas... A investigación duplicou en catro décadas a taxa de supervivencia ao cancro na Galiza: 55% para homes e 62% para mulleres —E podemos cubrir as nosas necesidade de vitamina D sen recorrer a un suplemento? Abondaría cunha exposición solar diaria de 15 minutos en cara e brazos antes das 11 ou despois das 18 horas entre marzo e outubro. Ciencia e transferencia Desde os anos 80 o grupo de traballo de Antonio Mouriño traballa para dar con derivados da vitamina D que fagan selectivamente o que fai a propia vitamina: "A vitamina D modifica o calcio e non queremos que o noso composto o modifique. A hormona vitamina D inhibe a proliferación de células canceríxenas e queremos que faga iso". Neste tempo, na USC, afirma Maestro, lograron "compostos moi bos, pero non hai quen os queira utilizar". Desde que se descubriu a posibilidade de deseñar análogos da vitamina D, "téñense feito máis de 1.800 compostos. Só 10 están no mercado, dispensados baixo prescrición farmacolóxica, e non se incorporou ningún outro desde mediados dos anos 90 do século pasado". Falta tecido produtivo e interese por parte das empresas para investir en achados útiles para o conxunto da poboación.