Reaccións sobre o colapso

“Cada experiencia teatral é unha pequena revolución en si mesma se pensamos a forma na que pon en dúbida as certezas e permite ver de forma diferente o que xa pensabamos ter visto”, asegura na súa presentación o programa do Festival de Almada. Talvez por esta razón, os festivais que durante días concentran unha programación pouco habitual -na maioría dos casos- no resto do ano, permiten abrir perspectivas novas sobre a realidade e facer emerxer de forma tanxible as preocupacións e desafíos de cada comunidade. Percorrido pola celebración do cincuenta aniversario do 25 de abril, o Festival de Almada que se celebrou na cidade portuguesa entre o 4 e o 18 de xullo volveu ofrecer un programa heteroxéneo e plural tanto no que respecta a voces como a formatos e estéticas. Clásicos revisitados como o dúo composto por Bob Wilson e Lucinda Childs con Relative Calm, o Chejov levado a escena por Peter Stein ou o Brecht materializado polo Teatro do Bairro conviviron coa autoría viva de Alexander Zeldin, Enda Walsh ou Tiago Rodrigues así como creacións que exploran as orixes da danza como o caso de Josef Nadj con Full Moon ou que denuncia frontalmente a violencia sobre a muller como é o caso de Mathilde Monnier en Black Lights. Nese eclecticismo de formas e discursos, nun tempo de conmemoracións revolucionarias tinguidas polo ascenso global das políticas de ultradereita, é case inevitable que emerxa como imaxe común e persistente a da ameaza do colapso para iniciar algún tipo de reconstrución. Pensar o colapso Pensar o colapso e o renacemento é o que propón o director de escena Samuel Achache coa indagación formal entre música e teatro en Sans tambour, da compañías francesa Bouffes du Nord. O punto de partida é simple: a casa que construíu unha parella comeza a esboroar no momento no que o dúo confirma o final do seu amor. Coa ruptura do inmaterial ábrese a porta da descomposición material, a desestruturación de calquera lóxica causal e a libre asociación dentro dun universo asentado sobre os restos e os ecos do pasado. O colapso da palabra, do seu valor e da propia lóxica racional podería ser tamén o fío que conector de Canchal 11. Sobre Ensalle, Juan Navarro e Terrorismo de Autor que se presentou no marco da 41ª Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas. Na súa proposta híbrida de teatro inmersivo, concibida para o espazo no que é compartida, o proxecto ofrece un falso catálogo de asuntos que desafía a homoxeneidade do discurso e dos temas da creación contemporánea e o seu mercado para acabar con unha defensa da experiencia na que ecoan irremediablemente o consentimento da violencia, a infantilización da sociedade, a invalidez da palabra, o desconcerto e gaña protagonismo a sensorialidade. Un ano máis, a Mostra canguesa que aposta por unha liña de programación paritaria, diversa e accesible, confirmou a súa madurez e o respaldo do seu público, que se move entre o popular e o especializado e que esgota as localidades no que acaba por converterse nunha celebración arredor da escena. Por outra parte, creacións de gran potencia no eido das artes do movemento, primeiros nomes da dramaturxia e a escena internacional e propostas que pensan a inclusión e a accesibilidade danse cita no programa da 40ª Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia, que se estende até o sábado 27 de xullo cun programa asentado na revisión e a na innovación. No intento abrir unha nova perspectiva máis entre colapso e o renacemento, cómpre destacar entre os traballos presentados a exhuberancia combativa de Alice Ripoll e a Cia. Suave en Zona Franca, un espectáculo nacido nas favelas do Brasil que mostra “unha xeración esquecida que anhela reinventarse”. Con ela asistimos a unha abrumadora e poderosa vontade de transformación e apoderamento que mestura con lóxica imprevista estilos musicas, ritmos africanos e brasileiros, danzas populares e contemporáneas até configurar un desafío para calquera intento de clasificación e recepción homoxeneizante. Nos seus elementos compositivos, Zona Franca conecta co colapso da mirada eurocéntrica e racionalista que detonaba Achache e, ao igual que Ensalle, brinda unha crítica aguda desde o impacto visual e a irrupción da quebra e o imprevisto sen renunciar á dureza do humor desconcertante e vitaliade de facer que debe tinguir toda revolución. Non cabe dúbida de que os festivais seguen a ser determinantes para o tecido teatral Non cabe dúbida de que os festivais seguen a ser determinantes para o desenvolvemento do tecido teatral de calquera sistema e de calquera sociedade. O combustible imprescindible para reaccionar ante calquera ameaza de colapso.