guerrilla

O 1 de agosto de 1905, nace en Vilouriz (Toques) Ramón Rodríguez Varela, fillo de labregos sen terras que, desde 1916, foron caseiros na Torre de Pambre (Palas de Rei). No 1920, a familia trasládase á aldea de "Curuxás" e de aí o alcume que o acompañará toda a súa vida. En 1928, Ramón casa en Vilareda con Marcelina Costa Castro. Home habilidoso traballa no que lle aparece, de albanel, como xornaleiro, de encofrador. Naquel tempo, vai co seu amigo Arturo Vázquez até A Sionlla para traballar na vía férrea Zamora-Ourense-Santiago e despois marcha a Asturias a traballar no encoro de Doiras (Boal). Ao cabo, en 1934, Ramón consigue emprego nas San Fins Tin Mines Limited, que comercializa wolframio, estaño e molibdeno na súa mina de Lousame.

Carlos Parrado leva décadas investigando a traxectoria persoal e política de Ramón Rodríguez Varela “Curuxás”. Nado nas mesmas terras que o famoso guerrilleiro, coñeceu a moitos dos seus enlaces e compañeiros de militancia. A cuarta feira en Nós Diario achégase de novo a súa figura.

Blanca e Julian Campos García son fillos de Rosario García Rodríguez, da casa do “Sarxento” de Langullo en Manzaneda, que puido exiliarse a Francia desde Barcelona. Ao tempo, son sobriños de Manuel García Rodríguez, resistente antifascista agarrotado en Ourense en 1959. A terza feira en Nós Diario recuperan a Daniel Calvo, outro dos guerrilleiros de Langullo.

“A Garda Civil díxonos que nos presentáramos en Ordes. Metéronnos nun camión e chegamos a Soria. Eu traballei nunha casa de comidas, outros na terra, de sol a sol”. María Penedo Villaverde, desterrada 

Entre 1945 e 1949, mentres que os guerrilleiros antifranquistas da IV Agrupación do Exército Guerrilleiro se batían a morte contra as forzas represivas da ditadura, as autoridades decidiron aplicar un mecanismo represor sobre as familias dos combatentes: o desterro forzoso a terras castelás. O obxectivo do réxime era duplo: por un lado, culpar e castigar os guerrilleiros co sufrimento das súas familias e, por outro, privalos da posíbel axuda dos seus.  

Manuel Pazos Gómez (Marzoa-Oroso,1962), é un historiador galego que ten debullado a represión na comarca de Ordes pero tamén estudado a fondo os vitimarios. A sexta feira, achégase en Nós Diario á represión contra os familiares dos guerrilleiros polo franquismo

Adrián Marzoa Otero (Deixebre-Oroso, 1993) é graduado en Historia pola Universidade de Santiago de Compostela. Autor libro 'A Represión Franquista na Comarca de Ordes (1936-1939)', a quinta feira achégase en Nós Diario á guerrilla na comarca de Ordes.

Se ben os fuxidos da Mariña luguesa perderan calquera posibilidade de trasladárense a Francia, por mor da invasión do país veciño polas tropas alemás, o posterior desenvolvemento do conflito bélico europeo, especialmente a partir da histórica batalla de Stalingrado, reforzaría a moral combativa dos resistentes antifranquistas, que dirixidos principalmente polo Partido Comunista constituíron distintas organizacións e estruturas políticas ao tempo que reorganizaron a loita guerrilleira.  

A resistencia ao franquismo no norte galego (1936-1941)

Carlos Nuevo Cal (Viveiro, 1958) é un dos veteranos nos estudos da memoria na Galiza. Cronista oficial de Viveiro, autor desde hai décadas dunha chea de investigacións sobre os movementos sociais e políticos nas primeiras décadas do século XX, achégase na terza e cuarta feira no coleccionábel de Nós Diario a historia da guerrilla na Mariña.

Félix García Yáñez (O Barco, 1954) é licenciado en historia pola Universidade de Barcelona. Autor dunha abondosa bibliografía sobre o pasado das terras de Valdeorras, a quinta feira  publica en Nós Diario unha investigación sobre a guerrilla nesa comarca.

Para moitas mulleres comprometidas no seo da Federación de Guerrillas de León-Galiza de 1942 a 1946 e da II Agrupación del Ejército Guerrillero de Galicia-León de 1947 a 1951, no territorio de Ourense, do Bierzo e da Cabreira, resultou difícil testemuñar o seu pasado compromiso, polas particularidades da súa acción e da maneira en que foi e aínda é cualificada (ou algunhas veces descualificada): dificultades de transmisión memorial que renovan así mesmo o peso das palabras no presente.

Na Galiza e León, onde emerxen guerrillas rurais desde o verán de 1936, as mulleres representaron a alma das redes de apoio que constituíron a base social dos combatentes clandestinos. E foi no corazón das vilas e aldeas onde elas levaron a cabo, sen medios, unha “resistencia civil” que durante moito tempo será esquecida nos relatos oficiais dese pasado. Os relatos persoais das mulleres incorporadas no seo da Federación de Guerrillas de León-Galiza, de 1942 a 1946, e despois na II Agrupación del Ejército Guerrillero de Galiza-León, de 1947 a 1951, recollidos entre 1998 e 2010, testemuñan este compromiso. 

Odette Martinez-Maler, doutorada na Universidade de Nanterre en París cunha tese sobre a memoria das guerrillas na Galiza e León, promotora do filme A Illa de Chelo e autora de diversas investigacións sobre a muller na guerrilla, achégase a este tema o 17 e 18 de novembro en Nós Diario

 

A resistencia armada na provincia pontevedresa, agás nas comarcas do interior, tivo menos actividade que noutras provincias; aínda así, as actuacións na zona de Arousa nos primeiros meses, o destacamento Paco Barreiro e os grupos que o precederon na área viguesa acadaron unha relevancia que, en gran parte, é descoñecida. Neste artigo deixaremos á parte o proceso de formación da guerrilla así como o sucedido nas terras do Deza, pois serán obxecto de tratamento noutros apartados deste monográfico.

Xosé Álvarez Castro (Pontevedra,1953) leva moitos anos investigando a represión franquista nas comarcas de Pontevedra, recollendo algúns deses traballos en diversas publicacións ou no blog de referencia “anos do medo”. A terceira feira, escribe en Nós Diario sobre a guerrilla na área pontevedresa.

As mulheres da Casa da Bouça da roupa estendida (Laiovento, 2021) é unha novela da escritora e activista Adela Figueroa Panisse. Unha historia sobre a resistencia ao franquismo na Galiza, sobre a revalorización do rural, do minifundio... Unha historia sobre a vida e as mulleres que a fan posíbel.

Xosé Castro Veiga, ‘O Piloto’ (O Corgo 1915-Chantada 1965), foi o último guerrilleiro morto en combate en todo o Estado. Elixido comandante en xefe do Exército Guerrilleiro de Liberación Nacional, formado pola II e III Agrupación do “Movemento de Resistencia de Galicia”, logo de que o PCE decidise no 1948 abandonar a guerrilla, seguindo as directrices do partido, reorganiza as agrupacións e ponas ao servizo da nova estratexia do PCE, pero négase a deixar as armas, ou marchar da Galiza. Silenciado por “Radio Perinaica”, e enfrontado co partido, a súa figura non só non é reivindicada axeitadamente, senón que foi luxada.

Afonso Eiré López (Chantada,1955) é xornalista e escritor. Director durante máis de 30 anos do semanario A Nosa Terra e autor de máis de 20 libros, publicou en 2015 “O Piloto”,o último Guerrilleiro. O 12 de novembro achega en Nos Diario un novo traballo sobre este loitar antifascista.

“17 Agosto 1936. Chefe de Gabinete do Ministério do Interior. A Guarda Fiscal perseguiu ontem a tiro na serra de Montezinho um grupo de 5 comunistas, sendo 3 espanhóis e 2 portugueses, que ali tentavam assaltar os pastores, os quais conseguiram refugiar-se em Espanha abandonado uma pistola de pequeno calibre. Este grupo entrou em Portugal estando algum tempo nas proximidades de Espinhosela, donde é natural um dos portugueses que o compõe, de nome Mário e conhecido como perigoso bandido...

O Secretário do Governo Civil de Bragança”

Dionísio Pereira (A Coruña, 1953) leva moitos anos pescucando a moria da represión e da resistencia antifascista. Historiador, autor dunha abondosa bibliografía desde comezos da década dos 80, o 11 de outubro escribe en Nós Diario sobre a guerrilla na área da Raia Seca.