guerrilla

No mes de abril de 1942, os grupos de fuxidos do oriente da Galiza, en unión de bercianos e asturianos, darían oficialidade a unha realidade que xa se palpaba desde un ano atrás: xurdía de maneira oficial a primeira organización guerrilleira de todo o Estado. Pero, moito antes de chegar ao congreso fundacional de Ferradillo (O Bierzo), onde se debaterían e aprobarían os regulamentos da Federación, os fuxidos deron varios pasos cara a dita estruturación nun exército irregular. 

Alejandro Rodríguez Gutiérrez (Ponferrada,1984) é doutor en historia pola Universidade de Santiago de Compostela e actualmente traballa na súa tese de doutoramento sobre a historia da guerrilla galega. A terza feira de 9 de novembro escribe no coleccionábel Nós Diario sobre a Federación de Guerrillas

José Gómez Gayoso e Antonio Seoane Sánchez son dous dos grandes símbolos da resistencia ao fascismo na Galiza pero tamén da brutalidade do réxime franquista.

Nace o 25 de marzo de 1920 en Vilanuiz-Quiroga, fillo de Martín Diéguez Rodríguez e Agripina Yáñez Lorenzo. Traballa como labrego e cesteiro e tamén nos Saltos do Sil en Montefurado. Cando estala o golpe fascista en xullo de 1936, bótase ao monte coma tantos outros. Durante os meses que se ausenta son frecuentes as visitas á súa casa por parte dos gardas civís e os falanxistas, ansiosos por detelo.

Tras a caída das barricadas de Lavadores, último bastión da legalidade constitucional na zona, foi o cinto montañoso que rodea o val do Fragoso —onde se sitúan os concellos de Vigo e Lavadores— o santuario elixido polos contrarios ao golpe para procurar a salvación. Centos deles tentaron atopar acubillo polos montes da Madroa, do Meixueiro, do Galiñeiro, dos Outeiros... para salvar así a vida, primeiro, e para pensar que facer, despois. A presenza dese importante continxente de contrarios, que supuña un potencial risco de futuro, foi o que moveu as autoridades rebeldes a levar a cabo importantes accións punitivas nas inmediacións deses fragosos lugares, sexa tanto co lanzamento de bombas na Madroa por parte de hidroavións da base de Marín —nos primeiros momentos—, como coa actuación sobre o terreo mediante o envío de numerosas partidas armadas peiteando a zona. 

Xoán Carlos Abad Gallego (Vigo,1960). Licenciado en Xeografía e Historia e impulsor do Instituto de Estudos Vigueses, atesoura unha ampla obra arredor a represión franquista e a resistencia en Vigo. O 4 e 5 novembro escribe en Nós Diario sobre a guerrilla antifranquista nesa comarca.

Antes da aparición das grandes organizacións aglutinadoras da resistencia guerrilleira, como a Federación de Guerrillas de León-Galicia (1942) e o Ejército Guerrillero de Galicia (1946), existiu no país unha longa historia de resistencia armada entre os anos 1936 e 1940. Ao tempo que se libraba a guerra civil, grupos de fuxidos que sobreviviron mercé ao apoio popular deron tamén a batalla na retagarda franquista, e constituíron a base sobre a que posteriormente apareceron as organizacións guerrilleiras. 

Dionísio Pereira (A Coruña, 1953) é unha referencia obrigada da historiografía galega. Autor de traballos imprescindíbeis sobre os movementos sociais, a represión franquista e a resistencia na Galiza contemporánea, o 3 de novembro achega en parcería con Eliseo Fernández nas páxinas de Nós Diario, unha investigación sobre a primeira guerrilla antifranquista

Paula Godinho (Lisboa,1960) é antropóloga, investigadora no Instituto de História Contemporânea e professora associada com agregação no departamento de Antropologia da Faculdade de Ciências Sociais e Humanas da Universidade Nova de Lisboa. A quinta feira aproximasse no coleccionábel de Nós Diario  á “batalha de Cambedo” de 1946.

A miña experiencia como enlace da Federación de Guerrillas de León-Galiza de 1942 a 1946 e como combatente na II Agrupación do Exército Guerrilleiro da Galiza de 1947 a 1951, permitiume compartir un movemento de resistencia cuxa singularidade quero pór aquí de destaque. Pretendo subliñar o pluralismo que existiu nese movemento, desde 1936 até a década dos anos 50. E lembrar unha cultura de loita popular baseada en redes sociais de solidariedade, moi distinta da cultura de aparello político-militar que quixo impor a dirección do Partido Comunista de España (PCE) a partir de 1944. 

Eliseo Fernández é un dos investigadores de referencia para todo o referido á memoria democrática galega. Autor de abondosos traballos sobre o movemento obreiro na Galiza anterior a 1936 e de múltiples estudos sobre a represión e a resistencia ao franquismo na Galiza. Agora volve como coordinador de As guerrillas galegas ao descuberto, un coleccionábel de Nós Diario sobre a guerrilla que arranca o 2 de novembro.

O vindeiro dous de novembro sae á rúa un novo coleccionábel en Nós Diario. Trátase dunha achega á guerrilla galega e á súa loita contra o franquismo durante preto de dúas décadas. Os traballos son da autoría de 30 investigadores e o primeiro número está asinado por Francisco Martínez “Quico”, o único militante vivo das guerrillas galegas.

Foi unha loita de 400 persoas, quizais 500 en total, precariamente armadas pero apoiadas por unha ampla rede de enlaces que durante perto de dúas décadas enfrontaron na Galiza a ditadura franquista até as súas últimas consecuencias.

O Exército Zapatista lanza un ultimato ás autoridades estatais e federais.

As historias de Celia da Ferraría e daquelas mulleres mariñás que subiron ao monte para loitar contra o franquismo, como A Lúa ou Antoñita, mantivéronse durante décadas no ámbito familiar, como un legado case clandestino a transmitir de xeración en xeración. As primeiras referencias escritas apareceron naqueles traballos pioneiros, como A guerrilla antifranquista en Galicia, de Harmunt Heine, e naquela iniciática publicación titulada "O 36 na Galiza", editada como especial de A Nosa Terra en 1986, onde apareceu unha foto da guerrilleira asasinada. Eis a causa, a loita e a morte de Celia. 

No marco da campaña do presidente filipino, Rodrigo Duterte, contra "comunistas e terroristas".

"Esquecédevos dos dereitos humanos", dixo o presidente á Policía.