Recursos da Galiza (RDG) é o nome co que a Xunta bautizou a finais do pasado ano a sociedade público-privada que pretende axilizar os investimentos en enerxías renovábeis e minerais "estratéxicos". Analizamos as chaves desta utility da man do seu conselleiro delegado, Emilio Bruquetas, que deixou Reganosa —da que foi director xeral durante unha década— para pórse á fronte deste novo proxecto.
—Recursos da Galiza (RDG) nace co obxectivo de ser partícipe de iniciativas empresariais, nomeadamente relacionadas coa implantación de enerxías renovábeis, que busquen "aproveitar os recursos" do país e que os seus beneficios "repercutan no territorio". Busca unha participación pública, porén, que desapareceu co concurso eólico impulsado pola propia Xunta da Galiza hai 14 anos. Que cre que puido cambiar nestes 14 anos ou que motivacións pode haber agora para que hoxe se entenda que é positiva para o desenvolvemento das renovábeis esa participación do sector público?
Eu podo falar desde que son conselleiro delegado de Recursos da Galiza. Creo que estamos nun momento histórico onde Galiza ten unha oportunidade enorme para obter da utilización dos recursos naturais vantaxes competitivas e mellorar así a calidade de vida dos galegos. RDG é unha ferramenta para empoderar os galegos, para que poidamos ser donos dos nosos recursos. A Xunta xa é a accionista maioritaria, con 30%, pero está previsto tamén que os galegos, como persoas particulares, poidan investir tamén na sociedade e, por ende, poidan investir no aproveitamento dos seus recursos naturais.
—E perseguindo ese obxectivo, por que cre que pode ser máis beneficiosa unha fórmula mixta público-privada como a que se buscou que unha empresa 100% pública?
Creo que a fórmula público-privada ten as vantaxes do público e do privado. O público, neste caso a Xunta, o que fai é garantir que o interese público estea no centro das nosas decisións, e a parte privada aporta outras cousas como un coñecemento das dinámicas industriais e un maior dinamismo. É unha fórmula moi utilizada en proxectos estratéxicos en Europa, unha fórmula de éxito cando se fai ben.
—A Xunta posúe 30% da participación desta sociedade e o 70% restante repártese entre 33 empresas privadas que, ao final, teñen os seus obxectivos propios. Temen que nun momento dado poidan abandonar o barco?
A realidade que estamos a vivir é a contraria. Están a chamar novas empresas que queren investir en RDG e que cren no proxecto agora que, xa de forma pública, está máis claro o que imos facer. Temos investidores galegos que quedaron fóra desa primeira rolda [de investimentos na sociedade] e que agora queren investir.
Queremos garantir que os beneficios repercutan nos cidadáns e na economía galega
—Especialmente nun sector como o enerxético, son compatíbeis os intereses públicos que poida ter a Administración e os intereses privados das empresas? A fin de contas, o que persegue unha empresa privada é a rendibilidade, sacar réditos económicos.
Bueno, eu creo que o desenvolvemento das renovábeis e do sector enerxético en Europa sempre necesita contar co público e co privado, sempre o necesitou. Creo que é unha fórmula, como dicía, de éxito. Os intereses, cando estamos a falar de desenvolver proxectos estratéxicos, proxectos enerxéticos, é bastante fácil que conflúan. O que buscamos é que haxa unha rendibilidade razoábel que permita unha solvencia, unha saúde financeira boa para RDG. Pero tamén deixamos claro que o noso obxecto social é que iso repercuta nos cidadáns, nos galegos, e na economía galega. Tendo iso claro, creo que é bastante sinxelo que esa viaxe sexa compartida polo público e polo privado.
—Cre que RDG aparece agora, en parte, como resposta á forte oposición que vemos desde importantes sectores da sociedade e do movemento ecoloxista á implantación de determinados proxectos de renovábeis?
RDG nace, por unha parte, desde un punto de vista técnico, regulatorio, buscando a solvencia; pero tamén dunha escoita social. Estamos nun momento no que a enerxía na Galiza non é algo residual, senón algo básico para o futuro das xeracións vindeiras. Por suposto que RDG nace dun proceso de escoita social, e iso é parte do noso ADN.
—Un dos obxectivos fundacionais de RDG é contribuír ao obxectivo da descarbonización total da economía no ano 2050. Que precisaría o país, a nivel de instalacións enerxéticas, para logralo?
Iso depende moito da tecnoloxía. De como evolucione a demanda, e da tecnoloxía que implantes, porque unhas teñen maior rendemento que outras. Pero eu creo que hai que traballar moito na eficiencia enerxética. A forma na que consumimos a enerxía ten que mudar, tanto nos nosos fogares como nas industrias. Temos que transformar a industria para consumir a enerxía dunha maneira distinta. E, por suposto, hai que electrificar partes da demanda, e aquí falo do transporte, que é un gran vector que precisamos electrificar.
Se falamos de enerxía, dese 2050 descarbonizado, eu faría mención ao grao de dependencia enerxética que ten hoxe Galiza: un 66% que é importado e fósil. E ese é o reto, non? Temos unha gran produción de renovábeis, estamos moi ben nos obxectivos de cara a 2030, pero o reto da descarbonización para 2050 vai supor que temos quitar ese 66% do medio, eses combustíbeis fósiles. Que supón iso? Que temos que instalar todo o autoconsumo que poidamos.
O sol está aí, é unha fonte de enerxía; non é o mellor recurso da Galiza, pero existe. E temos que instalar toda a eólica que poidamos. Por suposto, respectando o medio ambiente, respectando a paisaxe, respectando o que é Galiza, pero toda a que poidamos. E temos que instalar toda a enerxía offshore que poidamos tamén de aquí a 2050. RDG ten que xogar un rol moi importante aí, contribuíndo ao desenvolvemento de novas fontes de enerxía, como a undimotriz, e outras nas que hoxe a tecnoloxía aínda non está madura pero que en dez anos poderá estalo, e nas que Galiza tamén ten un bo recurso.
—Fala vostede non só de aumentar a capacidade de produción de enerxía, senón tamén de camiñar cara á eficiencia enerxética.
Sen dúbida, temos que traballar na redución de enerxía. A eficiencia enerxética é un dos vectores de traballo da propia Unión Europea, e está tamén no corazón do que vén facer RDG. Somos unha ferramenta de descarbonización, e non hai mellor descarbonización que non consumir enerxía. Porén, disto, eu creo que temos que xerar na Galiza unha economía de futuro, unha economía que aporte solucións, que aporte oportunidades ás xeracións que veñen detrás, e para iso tamén necesitamos enerxía.
Calquera país do mundo necesita seguridade xurídica, que se coñezan as normas e que, cumpríndoas, os proxectos saian adiante
—Insiste na importancia de seguir implantando, entre outras instalacións enerxéticas, as de eólica terrestre. Actualmente medio cento de proxectos foron paralizados polo Tribunal Superior de Xustiza da Galiza, e está pendiente aínda de pronunciarse o Tribunal da UE sobre a cuestión dos informes sectoriais. Como valora RDG estas cuestións que se están a dirimir nos tribunais e que desde a patronal eólica consideran un freo ao desenvolvemento eólico?
Obxectivamente é un paro importante no desenvolvemento eólico. Estamos esperando esa resolución do TXUE, que agardamos que se produza no prazo máis curto posíbel, pero aínda así será moito tempo. Nós cremos que isto será unha etapa, un proceso. RDG vén facer un proxecto a longo prazo, un proxecto que vai máis aló de catro, cinco ou vinte anos. Estamos falando dun proxecto para legar un futuro distinto ás xeracións galegas que veñan. Entón, isto, desde un punto de vista temporal, será un tempo, que terá os seus efectos, pero que non afecta o noso proxecto estratéxico. Dito isto, eu creo que calquera país do mundo necesita seguridade xurídica. Necesita que estea claro cales son as normas e como se cumpren. E cumprindo esas normas, os proxectos deberían sair adiante.
—Considera, entón, que estas múltiples sentenzas do TSXG xeran inseguridade xurídica?
Eu creo que agora mesmo, desde un punto de vista de seguridade xurídica, Galiza non é o mellor sitio [para promover estes proxectos], iso sen dúbida. Esperamos que, nun ano ou ano e medio, non prazo máis curto posíbel, esa seguridade xurídica volte.
—Confía en que estes parques paralizados de forma cautelar terminen por autorizarse?
Nós confiamos en que o traballo da Administración, que está feito de maneira excelente, ao final sexa referendado polos tribunais. Sen dúbida, esperámolo.
—Que horizontes temporais manexa RDG e cales serían os obxectivos de aquí a final de ano?
No que resta do 2024 son obxectivos que eu creo que cumpriremos. Participaremos e co-desenvolveremos con outros promotores proxectos eólicos na contorna dos 300 megavatios [en total], e estamos a traballar en proxectos de gases renovábeis tamén. A partir de aí, nos vindeiros meses iremos concretando e podendo dicir que proxectos concretos son e como os imos facer.
—Hai xa varios proxectos avanzados entón. Algún xa concretado?
Bueno, aí temos un acordo que é público cunha empresa, Galenergy, coa que estamos a traballar en analizar os seus proxectos, algúns moi avanzados no que é a autorización, outros menos... e máis proxectos que están a nacer. Pero igual que Galenergy, estamos a falar tamén con outros promotores.
RDG participaría nos proxectos cun 30%, do que reservariamos un terzo para a entrada de comunidades locais
—De que maneira participaría RDG nese tipo de proxectos que impulsan sociedades privadas e como poderían repercutir no territorio?
Nós participamos cos promotores, en principio, entrando no accionariado dos proxectos cunha participación minoritaria. Da parte de RDG sempre gardamos unha para poder dar entrada ás comunidades locais, a investidores locais, que poden ser concellos, comunidades de montes, confrarías de pescadores... E ao final o que imos facer con eses proxectos é asegurar que abaratan a luz dos veciños e que unha parte moi importante desa produción eléctrica queda na Galiza a prezos competitivos para asegurar, ao mesmo tempo, que a industria tamén queda na Galiza. Iso é o fundamental. E por suposto, que os proxectos cumpran con todos os requirimentos medioambientais e que a súa xestión sexa a mellor posíbel.
—De que cifras estariamos a falar?
Creo que RDG pode participar nos proxectos nunha contorna de 20 ou 30%, e estamos pensando que as participacións das comunidades locais poidan ser de até 10% [sobre o total]; é dicir, 20%+10%.
—Comentaba anteriormente vostede que se valora a posibilidade de abrir as participacións de RDG tamén a particulares.
Nesta primeira fase hai comprometidos até 100 millóns de euros por parte dos investidores. Xa se dembolsaron 15 [o capital social co que se constituíu], este ano poremos outros 15 e acabaremos chegando a eses 100 millóns. A partir de aí, se RDG precisa máis capital volverá acudir aos investidores e abrirá nese momento o seu capital ao resto dos galegos, cando xa haxa unha visibilidade dos fluxos económicos, para que un particular poida investir os seus aforros. Estamos estudando diferentes fórmulas e utilizaremos a que mellor se adapte ao obxectivo, que é que os galegos poidan investir os seus aforros com seguridade en RDG.
—Outro obxectivo que se marcan a curto prazo é crear unha comercializadora de enerxía, inicialmente destinada a pequenas e medianas empresas (pemes) pero deixando aberta a posibilidade de que chegue tamén a particulares, nomeadamente as persoas afectadas pola instalación de parques eólicos. Cando a veremos en marcha?
A idea é que a comercializadora estea operando antes de finais de ano. No que respecta aos particulares, estamos pensando nos máis beneficiados polo desenvolvemento dos activos enerxéticos, dos parques [eólicos]. Pero a comercializadora tamén intentará canalizar esa enerxía cara as pemes e industrias estratéxicas da Galiza.
Os minerais estratéxicos son tamén recursos naturais que poden xerar riqueza, e na Galiza temos unha parte moi importante deles
—Máis a longo prazo, outra meta de RDG é participar en proxectos de explotación de minerais que a Unión Europea considera estratéxicos.
Galiza ten unha riqueza mineira moi importante. A contorna xeopolítica fai que os europeos vexamos os recursos naturais e os minerais críticos dunha maneira un pouco distinta a como os viamos hai uns anos. De feito, a Unión Europea está a lexislar para ditaminar que minerais son estratéxicos e cales non, e o feito é que na Galiza hai unha parte moi importante deses minerais. RDG, tal e como dixemos desde o principio, é unha ferramenta de empoderamento dos galegos, e os minerais son tamén recursos naturais que poden xogar ese rol e xerar riqueza.
Na Galiza hai moitos proxectos de minerais estratéxicos e nós estamos a analizar todos nos que poderiamos participar, pero non temos aínda ningún concreto neste momento. As condicións para que invistamos son bastante similares ás que temos para investir nun proxecto eólico, por exemplo: que os promotores compartan con nós, primeiro, que ten que haber un respecto total ao medio ambiente; que as mellores prácticas de minaría, desde o punto de vista de rexeneración, do que queda despois da mina, vanse aplicar no proxecto, e que ten que haber unha repartición deses beneficios no territorio. E se todo iso se cumpre, nós podemos participar e axudar a desenvolver eses proxectos.
—A mina de Touro sería un deses proxectos?
A mina de Touro non deixa de ser un proxecto que bebe do mesmo. O cobre é un mineral crítico, necesario para a transición enerxética, e un mineral do que na Galiza hai certa abundancia. Non coñezo o detalle, pero parece que na contorna de Touro hai unhas reservas razoábeis. RDG está a analizalo, como todos os proxectos estratéxicos da Galiza, pero non tomamos aínda unha decisión nin sabemos se existe nin sequera a posibilidade de participar [na mina de Touro]. Pero si é un proxecto que consideramos, como todos os que investen en minerais estratéxicos. Un proxecto que é clave para o desenvolvemento da Galiza do futuro.
—Se xa existe unha certa oposición social e do movemento ecoloxista aos parques eólicos, no caso da minaría esa oposición parece aínda maior.
RDG está, se co-inviste, para garantir que eses proxectos cumpren ambientalmente con todo e non causan un dano. Para iso hai un procedemento, a avaliación ambiental, no que se analizan todos eses impactos. Co de Touro ou con calquera outro proxecto que utilice recursos naturais. Eu creo que iso, desde un punto de vista técnico, é claro. Como sociedade temos que reflexionar que queremos ser de aquí a 20 anos e saber que a fiestra de oportunidade que temos agora non vai estar aí permanentemente.
A xente pensa que os muíños eólicos van estar no monte toda a vida, pero non. Estarán aí un anaco das nosas vidas, no que o recurso eólico sexa a mellor enerxía posíbel. E cando iso xa non sexa así, voltaremos a ver os montes sen muíños. Aquí ábrese unha fiestra na que Galiza é moi competitiva. Queremos aprovitala ou non? Non vai estar aí permanentemente, o que temos que facer é aproveitala con intelixencia, para que o maior valor posíbel quede no territorio e nos permita crecer como sociedade. Non é un debate de 'unha cousa ou a outra', creo que está ben claro que calquera proxeto ten que cumprir con todos os parámetros ambientais.
—Seguindo coa enerxía eólica, mais desta volta no mar, canta potencia cre que precisa instalar Galiza?
A potencia vén definida polas delimitacións do espazo marítimo. Creo que sairán arredor de un xigawatt, ou xiga e medio, nas primeiras poxas. A eólica offshore —mariña— na Galiza é un reto tecnolóxico importante e os promotores que poxen teñen que ter a capacidade financiera e tecnolóxica para desenvolver eses proxectos. Temos que resolver desde un punto de vista tecnolóxico bastantes retos para que a eólica offshore sexa unha realidade, pero tamén é certo que noutras partes do mundo xa se está desenvolvendo e está xerando uns beneficios. E ten que convivir coa pesca. Nos non vemos que a eólica offshore poida afectar a pesca da baixura, vémola lonxe da costa.
Estamos ou non estamos nunha crise climática? Se temos esa emerxencia climática temos que tomar medidas para abordala
—De que distancia falariamos?
Estariamos falando das distancias que están previstas nos plans [de ordenación do espazo marítimo], 20 quilómetros ou máis. Se RDG participa neses proxectos terá unha parte do seu acionariado aberta que se ofrecerá ás confrarías de pescadores e comunidades locais para que poidan participar directamente, pero hai tamén outras fórmulas ensaiadas noutras partes do mundo para facer que convivan as dúas actividades.
Fago unha reflexión: estamos ou non estamos nunha crise climática? Se temos esa emerxencia climática temos que tomar medidas para abordala. Para que siga habendo vida no mar tamén hai que instalar eólica no mar, porque se non acabaremos cunha temperatura da auga maior que a que permite a vida das especies que se pescan nese mar. Para garantir que o mar non se quenta, que as especies seguen vivindo, temos que instalar eólica aí e desprazar o 66% de combustíbeis fósiles que consumimos. Sempre, claro, con todo o respecto ao medio ambiente e as comunidades locais. E nós vimos aquí precisamente para que iso se garanta.
—Tendo en conta, no caso por exemplo da eólica terrestre, que a Xunta da Galiza tería que avaliar proxectos participados por unha sociedade, RDG, da que forma parte a propia Xunta, cre que pode haber un conflito intereses?
Isto está moi resolto na lexislación estatal e galega. RDG non é un actor distinto a outros, é unha sociedade mercantil que terá que tramitar os seus proxectos igual que calquera outra diante dos difeerentes organismos. Hai moitas sociedades, mesmo no Estado, que tramitan permisos e avaliacións ambientais e que están participadas polo propio Estado, e non xeran ningún tipo de conflito de intereses.
—Outras sociedades con participación pública como a norueguesa Statkraft ou a italiana Enel impulsan proxectos alén das súas fronteiras. Estuda RDG a posibilidade de facelo tamén nun futuro?
O noso ámbito de actuación vaise restrinxir única e exclusivamente ao territorio galego. Cremos que aquí temos moito traballo por diante, moito que facer, e temos un campo abondo para traballar nos próximos dez anos en desenvolver a utilización deses recursos naturais da Galiza e convertelos realmente nunha vantaxe competitiva e nunha mellora da scoiedade. O noso ámbito é Galiza.
