Gravo 19 minutos de entrevista con Rafa Cuíña no Cafe Derby, a primeira hora da tarde da segunda feira. Sabe perfeitamente o que quer dicer e dío de corrido. "O ideal é ser breve e conciso nas respostas", dígolle. É as dúas cousas e, alén do máis, é directo, moi directo.
-Inda que isto é unha montaña rusa, que non se sabe se un está arriba ou abaixo, ti a estas horas ves a candidatura de unidade ou non a ves?
-Eu vexo neste momento dúas candidaturas. Se tivese que dar unha resposta responsábel, isto é o que tería que dicer. O ideal é unha, pero vexo máis neste momento dúas, por desgraza.
-Por que? Por que ves dúas?
-Ben, porque son un actor neste proceso, falo cuns e con outros, vexo o que fixeron algúns nas pasadas eleccións autonómicas e vexo movimentos semellantes. E nesta partida de xadrez que se está a xogar non entendo que a raíña sexa Podemos, é unha cuestión que non acabarei de entender, un partido que non ten o centro de decisión neste país...Eu creo que unha lista de unidade, xa sexa de esquerdas xa sexa de nacionalistas ou galeguistas, ten que ter claramente os seus centros de decisión neste país. Eu como galeguista non podo entender outra cousa.
-Ben, ti estás falando como Rafa Cuíña...
-Si como Rafa Cuíña.
-Tamén como dirixente de Compromiso...
-Si, mais non estou falando como membro da Executiva de Compromiso, senón que me represento a min mesmo ou se queres son o alcalde de Lalín neste momento.
-Como observador, como valoras as dificuldades que mesmo está a haber para producir unha unidade das plataformas [Iniciativa pola Unión e Encontro Cidadán para unha Marea Galega], xa non digo dos partidos?
-Eu creo que hai moita hipocresía e demasiado cinismo, sobre todo naqueles que falan de procesos de "abaixo a arriba", digo isto porque os que estamos un pouco no miolo da cuestión decatámonos de que absolutamente é todo o contrario. Hai cuestións moi importantes...por exemplo, eu creo que hai que facer un recoñecimento ao BNG, que neste momento é a primeira vez na historia que está disposto a diluír as súas siglas dentro desta lista de unidade. Non se está a valorar suficientemente ese xesto do BNG. Despois outros falan de persoas, mais que de partidos políticos, e logo o que están facendo é tentar dirixir todo isto desde as propias organizacións políticas. Por iso digo que hai demasiada hipocresía. Creo que se alguén se está portando ben neste proceso son dúas formacións. A primeira -teño que dicelo, eu formo parte dela, mais creo que estamos sendo moi francos dentro da nosa humildade- é Compromiso por Galicia. A segunda, o BNG, fixo un esforzo histórico diluíndo e propoñendo diluír as súas siglas por buscar unha listaxe de país que teña representación forte no Congreso dos Deputados. Isto nunca se vira e é moi importante este paso que se deu.
"Persoas para facer parte das candidaturas? Eu gostaría de persoas como Carlos Varela, o antigo fiscal superior de Galicia"
-E se hai dúas candidaturas, en cal delas che gustaría que estivese Compromiso?
-A min gustaríame que houbese unha soa candidatura, pero, sendo galeguista e nacionalista, non podo entender ir nunha lista na que non estea o BNG e, sobre todo, que non estea o BNG por intereses bastardos de outros que pensan que ao mellor é o momento de aniquilalo politicamente en vez de ter miras máis grandes e mirar por este país máis que mirar polo seu propio ego.
-Gustaríache, portanto, estar nunha lista na que estivese o BNG.
-Non, eu dígoo ao revés. Eu dígoo por pasiva, eu digo que non entendería non estar nunha lista de unidade galeguista neste país na que non estea o BNG. Parece o mesmo, pero non é exactamente o mesmo.
-Non, non o é. Olla unha cousa, por que cres que existe esa atracción por Podemos nalgúns sectores?
-Ben, eu creo que é unha simples cuestión de cálculo eleitoral. Hai uns meses, en todas as enquisas do CIS Podemos era unha forza que optaba claramente até a liderar un goberno alternativo no Estado español. Agora está perdendo forza e cada mes que pasa esta atracción fatal de moita xente cara a Podemos pois é cada vez menor. Está [Podemos] nunha posición de debilidade en zonas moi importantes como é Galicia. Por iso non entendo que algúns poñan determinada marca eleitoral con Podemos como condición sine qua non para poder comezar a falar do proxecto [da unidade]. Isto non o entendo, non o poderei entender nunca como galeguista.
-Imos especular un chisco. A fórmula de unidade que hipoteticamente dese callado para unhas eleccións xerais baixo o teu ponto de vista tería que se apresentar tamén ás galegas ou son procesos distintos?
-Eu creo que ten que ser o inicio dun camiño cara iso. Se hai unha lista ao Congreso de unidade, se hai xenerosidade para facer isto para Madrid, poucos entenderían que non se fixera para Galicia, se realmente houbese posibilidades de liderar este país con esa unidade. Habería, si, que falar doutros factores ou limpar outras aristas, mais se a pergunta é se a min me gustaría, eu contesto que si, que me gustaría.
-Do teu ponto de vista, aínda que sexa pór o carro antes que os bois, á hora de confeccionar as candidaturas que habería que privilexiar? Persoas con traxectoria previa na política ou referentes da sociedade?
-Eu gostaría de xente como Carlos Varela, o antigo fiscal superior da Galiza. Por exemplo. Hai persoas que teñen que dar un paso adiante. Eu considéroo un galeguista, pero hai moitos máis. Hoxe tiven posibilidade de falar con Xosé Manuel Beiras, unha persoa á que aprezo e respeito, pero estou dicendo todos os días que determinados actores principais deben ir pensando en pasar xa a segunda fila e teñen que xurdir novas propostas, novos rostos, mesmo novo tipo de políticas coas que a maioría da populación se poda sentir identificada. Os de sempre están suficientemente queimados xa de cara á sociedade como para poder liderar determinados procesos. O que fai falta neste momento é xente con capacidade de ilusionar, e despois poderá haber políticos nesa lista, non digo que non, pero creo que hai destacados persoeiros da sociedade civil que teñen que dar un paso adiante.
"Se queremos chamar a candidatura Marea Galega, eu estou encantado. Pero se lle queremos chamar Podemos máis Outra Cousa, comigo, coa miña modestia, que non conten
-A proposta de Beiras como candidato non a ves ilusionante?
-Eu creo que non.
-Pois a Pablo Iglesias si que lle fai ilusión.
-Beiras vese diferente desde aquí que desde máis alá do Padornelo. Aquí é un tótem, unha persoa un tanto mitificada á que eu respeito moito politicamente e aprezo bastante no persoal, pero eu lembro o que lle dicían a Manuel Fraga os do Clube de Iñás, digamos os grandes poderes fácticos deste país, falaban del como se estivese gagá, a min no me gustaría que Beiras chegase a [viver] esa situación. Beiras é xa unha figura para a historia deste país e, se el quere, pode seguir aportando, pero non sei se sería o rosto máis ilusionante como para poder liderar isto, esta é a miña humilde opinión.
-Esta fin de semana produciuse un feito político relevante, a decisión das bases do Bloc Nacionalista Valencià, a respeito da fórmula de concorrencia de Compromís para as xerais. Votaron non ir con Podemos. Que opinas?
-A miña valoración é evidente. Ese é o estadío ideal, por así dicelo. Unha lista de país...a ver, se Podemos está disposto a estar en condicións de igualdade cos outros, nunha lista de país, e IU tamén -partido co que teño unha boa relación, as miñas conversas con Yolanda pois foron moi positivas neste caso...- iso sería outra cousa, pero eu creo que Podemos non pode impor ningún tipo de marca á xente que leva anos e anos loitando por este país. E facer isto por unha cuestión meramente aritmética, non o entendo baixo ningún conceito. Se queremos chamar a candidatura Marea Galega, eu estou encantado. Pero se lle queremos chamar Podemos máis Outra Cousa, comigo, coa miña modestia, que non conten.
-Cres que Compromiso no momento en que se teña que pronunciar a respeito da política de alianzas para as xerais o tería que facer tamén através dun referendo?
-Compromiso vai ter unha asemblea para precisamente votar entre as distintas opcións, mesmo a de non ir en ningunha candidatura, en función de como estea o cenario. Son unha persoa que volto a estar na Executiva, depois das municipais voltei a ela, a miña posición é clara, hai membros da Executiva que pensan así, hai outros que non pensan así, todo hai que dicelo.
-Iso é normal, non?
-Si, iso é política e democracia interna. Pero eu creo que se somos un partido galeguista, temos que ter claro que temos que exercer diso, de partido galeguista, e non de tontos útiles de forzas que teñen os seus centros de decisión fóra de Galicia e para os que seguramente non representemos absolutamente nada.
-Vexo digamos subxacente ao debate arredor da formación dunha candidatura de unidade a cuestión da recomposición do espazo do nacionalismo, do galeguismo, do independentismo...Tes esa mesma percepción e se a tes, cal é a túa proposta ou a túa visión a este respeito?
-Eu creo que ten que haber unha rexeneración ou unha renovación do galeguismo neste país. Teñen que entrar novos rostos -a aqueles que o lideraron até o momento hai que agradecerlles o que fixeron, a súa loita de moitos anos-, pero seguramente xa non vale [o seu liderado]...
-A proposta de Beiras como candidato non a ves ilusionante? -Eu creo que non. -Pois a Pablo Iglesias si que lle fai ilusión. -Beiras vese diferente desde aquí que desde máis alá do Padornelo
-Pero organicamente iso tería que desembocar nunha organización de novo cuño...?
-Eu creo que sería o ideal. O lóxico sería confluír nunha grande formación que puidese liderar este país. Neste momento non se dan as circunstancias. Pero por que digo que os actores principais teñen que pasar a un segundo plano? Porque fican demasiadas feridas de antes. Doume conta que cando estou en determinadas reunións, noto que hai demasiado resquemor por procesos anteriores. Se partimos de que xente que era moi afín logo dividiuse por diferentes circunstancias podemos perder a oportunidade de facer algo realmente importante para o futuro deste país, por cuestións persoais, que non políticas. Eu cando falo con dirixentes doutras formación doume conta que é moito máis o que me achega a eles que o que me separa. Entón non entendo por que non é posíbel, cunha certa elasticidade, facer xuntos un determinado tipo de políticas baixo o mesmo paraugas, e todo me leva como resultante de todo isto a pensar que son cuestións persoais e personalistas [as que dificultan a unidade]. Eu creo que este país non se merece isto.
-Ti que vés do partido que continúa a ser maioritario neste país, o partido que continúa a ser socialmente hexemónico...
-Desde 2012, xa non son desde partido desde 2012.
-Pero ti que ves daí, que tes esa experiencia, e que acabas de derrotar ese partido nun dos seus feudos, que cres que hai que facer para ir socavando esa hexemonía?
-Sobre todo traballar.
-Digo que hai que facer para socavar esa hexemonía e atraír sectores sociais que neste momento continúan a depositar a súa confianza nese partido.
"Se somos un partido galeguista, temos que ter claro que temos que exercer diso, de partido galeguista, e non de tontos útiles de forzas que teñen os seus centros de decisión fóra de Galicia"
-Eu creo que as cousas non caen do ceo, eu dedícome a andar polo rural de Galicia, a falar con un, con outro, falando á cara coa xente, eu teño a sensación de que hai demasiado político de trincheira, demasiado vendedor de fume, e xente disposta a traballar, non demasiada. Eu gosto da política de cercanía. Eu o que lle dicía moito aos que agora son os meus compañeiros de goberno é que en Lalín era imposíbel cambiar de goberno se non atacabas directamente o voto do PP, é unha cuestión de cálculo eleitoral, eu ataquei directamente ese tipo de voto pero dende posturas abertamente progresistas e creo que demostrei que é posíbel cambialo. E creo que a nivel Galicia é o mesmo. Hai unha maioría social en Galicia que se sentiu cómoda durante moitos anos votando PP, se algúns se queren seguir pegando entre BNG, PSOE, Anova, Compromiso, para repartirse determinados caladoiros de voto, en vez de ir atacar os caladoiros de voto PP, eu creo que se poden equivocar.
-Ese prognóstico teu de que finalmente haberá dúas listas...
-Non é un prognóstico, é como eu vexo a situación.
-Pois a partir desa análise túa, que cres que tería que acontecer para que iso acabase sendo diferente?
-Pois o que dixen claramente. Que algúns que din que están loitando pola unidade neste país, porque neste momento é necesario, pois que realmente pasen de dicelo a facelo, e que se aparten se eles pensan que son parte do problema e non parte da solución.
Fotos: As dúas primeiras son de X.M; a terceira, tomada desde a rúa, en que se recolle un momento da conversa, é da autoría de César Carracedo.
