Atención á saúde mental: pechado por vacacións?

O Ministerio de Sanidade ven de publicar hai escasos días o último informe do Sistema Nacional de Saúde, con datos de 2022 e 2023, segundo estes estivesen dispoñibles. Unha noticia recente deste xornal describe os principais resultados en saúde mental tanto a nivel estatal como para Galicia. Como xa é coñecido, a situación no noso país non permite o optimismo. É así que, un ano máis, a prevalencia de problemas psicolóxicos en Galicia (con datos axustados por idade, para poder comparar entre comunidades con distinta distribución poboacional) está lixeiramente por riba da media estatal. A novidade deste ano é que mentres que os datos a nivel estatal suxiren certa melloría, non é o caso galego, onde continúa a tendencia ascendente. Sufrimento psíquico Unha de cada tres persoas sofren un problema de saúde mental, chegando a ser unha de cada dúas nas persoas de maior idade. E desde idades moi novas, as mulleres teñen maior probabilidade de padecer problemas psicolóxicos, principalmente trastornos de ansiedade, depresivos ou de sono. Tamén de ter como practicamente única opción terapéutica o uso de psicofármacos, que continúan coa tendencia crecente iniciada hai máis de vinte anos e da que non parece dar signos de reversión. Desde logo, non en Galicia. O peche estival de camas, de axendas asistenciais e incluso de servizos como a UCI non conxura contra os problemas de saúde Así mesmo, o informe do Sistema Nacional de Saúde 2023 aporta outros datos que, tomados de forma global, teñen implicacións na calidade da atención á saúde mental e un factor de risco de empeoramento. Refírome ás dificultades na accesibilidade aos servizos sanitarios, as listas de espera tanto en atención primaria como especializada ou a percepción da mala coordinación entre niveis asistenciais. Aínda que a valoración sobre o funcionamento do sistema sanitario é positiva, crece a porcentaxe de persoas que pensan que se requiren cambios profundos. Como dicía anteriormente, estes datos sobre indicadores de saúde mental son ben coñecidos pola poboación, dada a especial cobertura informativa e de divulgación sobre saúde mental desde a emerxencia sanitaria de 2020. De feito, a presión cidadá conseguiu que o Goberno da Xunta de Galicia desenvolvese un plan de saúde mental no contexto da pandemia e do que hai tempo que debéramos ter noticias, da memoria de execución dos programas, a avaliación da súa eficacia e a proposta dun novo plan. Precisamente no inicio do mes de xullo, cando se cumprían os catro anos de vixencia, o Parlamento de Galicia aprobou unha iniciativa para reclamar á Xunta o deseño dun novo plan específico para a atención á saúde mental. Planificación asistencial A mala saúde non colle vacacións. O peche estival de camas hospitalarias, de axendas asistenciais e incluso de servizos como a Unidade de Coidados Intensivos do hospital de Conxo non conxura contra os problemas de saúde. Do mesmo modo, unha planificación asistencial e das políticas públicas en saúde mental realízase con tempo de antelación, con sistematización e análise meticulosa e reflexionada que evite as ocorrencias apresuradas e dar paus de cego. Aínda que hai un novo Goberno tras as eleccións do pasado febreiro, este é de continuidade e coñecedor do proxecto anterior. Polo de agora só sabemos de nomeamentos de cargos: da Subdirección de Atención á Saúde Mental ou na coordinación dos programas. Pero nada se sabe da continuidade de proxectos como o YAM (Youth Aware of Mental Health, un dos programas de prevención na etapa educativa para lograr unha mocidade consciente da saúde mental) que deberan retomarse en breve, co inicio do curso, a previsión de crecemento en recursos humanos ou do inicio de novos programas asistenciais. Hai un risco de esvaecemento do foco de atención na saúde mental da poboación agora que queda lonxe a pandemia da Covid-19 e de volver ao punto de partida de hai uns anos onde a planificación asistencial en psiquiatría era de grave carencia e desvantaxe con respecto a outros colectivos. O pouco gañado pódese perder facilmente.