A navallada das portaxes da AP-9 (e como acabar con ela)

A concesión orixinal da Autoestrada do Atlántico foi adxudicada en 1973 a un consorcio formado por diferentes bancos privados (o Pastor, o de Bilbao, o Atlántico, o Americano e a Unión Industrial Bancaria), ben nutridos co aforro e as remesas das galegas. O prazo concesional era de 39 anos. Ou sexa, 2012. En 1977, mal comezaran as obras, un novo Real Decreto modificou os prazos de abertura ao público e alargou nun ano o prazo concesional. Ou sexa, 2013. As dificuldades financeiras da concesionaria –quen o diría, formada como estaba por bancos privados!– levaron a sucesivos adiamentos das datas comprometidas de abertura ao tráfico dalgúns tramos, á suspensión temporal da construción doutros e á revisión das portaxes pactadas até que, en 1984, as accións da concesionaria foron adquiridas polo Estados a través da Empresa Nacional de Autoestradas (ENA). Nese momento apenas estaban en funcionamento os tramos Pontevedra Sul-Vigo e A Coruña-A Barcala. Sospeito que a compensación está máis próxima aos 1.300 millóns nos que a AP-9 foi valorada, a prezos de mercado, que ás cifras ministeriais de 6.000 euros Logo de sucesivos retrasos, non foi até 1992 que A Coruña e Vigo ficaron finalmente unidas por autoestrada. A conexión con Fene houbo de agardar até 1999, o mesmo que o tramo Teis-O Rebullón. Polo camiño, unha nova prórroga do prazo concesional, acordada por un Real Decreto en 1994: máis dez anos, ou sexa, até o 2023. A chegada de Aznar ao goberno español, en pleno proceso de adhesión ao euro, supuxo a privatización de ENA, vendida en 2003 a un grupo empresarial liderado pola construtora Sacyr Vallehermoso por 1.586 millóns de euros. Até 2048 Nese momento ENA xestionaba a AP-9 e as obras de tres radiais de Madrid (aquelas que logo foron resgatadas con diñeiro público, máis de 5.000 millóns de euros en total), da conexión co aeroporto de Barajas e da autoestrada Santiago-Alto de Santo Domingo. Mais para facer atractiva a compra, facendo caixa a conta dos galegos e galegas, o goberno do PP realizou antes varias modificacións substanciais na AP-9: —Unha ampliación sen licitación previa, infrinxindo de xeito flagrante o disposto na Lei de Autoestradas. A tal ampliación incluía as obras do acceso norte a Ferrol por Fene, Neda e Narón e as de conexión entre o Rebullón e a fronteira portuguesa que entrarían en funcionamento no ano 2003. —E, sobretodo, para compensar a ampliación, alárgar noutros 25 anos o prazo concesional. Ou sexa, 2048. En 2011, co lobista José Blanco de ministro de Fomento, un novo Real Decreto aprobou una nova ampliación da autoestrada –adxudicada de novo directamente á concesionaria sen licitación– e, para compensar as obras, acordouse un incremento extraordinario das portaxes do 1% adicional, cada ano até o fin da concesión. As obras foron inauguradas o 30 de decembro de 2017 e as novas portaxes, incrementadas, comezaron a aplicarse en outubro do ano seguinte. Só as bonificacións negociadas polo BNG alivian, mesmo que sexa de xeito parcial, o rigor dunhas tarifas abusivas. Ou compensar a concesionaria A partir de aí, a AP-9 pasou por diversas mans, fundamentalmente de fundos de investimento internacionais, até recalar actualmente en Globalvia e o fundo de investimento neerlandés APG que pagaron 1.300 millóns de euros en 2018 polas accións de Itinere. A Comisión Europea abriu en 2021 un procedemento de infracción contra o Reino de España pola incompatibilidade das prórrogas do prazo concesional da AP-9 coas normas comunitarias de contratación públicas. Basicamente, tal e como o Tribunal de Xustiza da UE xa declarou en 2019 nun caso similar relativo á autoestrada do Tirreno, na Italia, porque se trata dunha modificación substancial que só se pode introducir por medio dunha nova licitación. Eis unha ocasión de ouro, pois, para anular a prórroga da concesión até 2048 e eliminar as portaxes na AP-9. Para iso sería necesario compensar á actual concesionaria, pagándolle o valor actual da concesión. Segundo Óscar Puente, ministro de Fomento, a tal compensación superaría o 6.000 millóns de euros. Sospeito, porén, á vista dos datos e dos estudos dos que dispomos, que a compensación está máis próxima aos 1.300 millóns nos que a AP-9 foi valorada, a prezos de mercado, en 2018, do que ás cifras ministeriais. Nos próximos días teremos novas ao respecto.