O tema da desdolarización progresiva da economía e finanzas mundiais suscitou acalorados debates en círculos académicos, mediáticos e ao máis alto nivel político en todo o planeta, como unha manifestación tanxíbel do reacomodo xeopolítico en curso.
Aínda que os apoloxistas do statu quo monetario actual –baseado na divisa estadounidense–, sosteñen que o ritmo de redución do uso do dólar nas transaccións mundiais é demasiado lento como para asegurar un cambio drástico da orde vixente, tamén é certo que lles foi imposíbel negar que a desdolarización sexa un feito realmente existente. É xa unha realidade amplamente aceptada.
No mes de abril pasado, un reporte de Bloomberg puxo novamente no taboleiro a dimensión real desta dinámica, cuxo ritmo parecese intensificarse.
Segundo datos do servizo global de mensaxería financeira Swift, o máis utilizado no mundo, o volume de transaccións mundiais realizadas en yuans aumentou até 4,7%, mentres que o euro caeu por baixo do 22% no mes de marzo. En paralelo, o dólar seguiu perdendo o seu espazo de primacía. En 2022, a súa participación caeu a 38,85% e, desde entón, mantívose unha situación de estancamento, con leves recuperacións que non permiten proxectar que a divisa estea a recuperar o seu lugar de hexemonía.
Para ter unha dimensión realista dos tres datos vistos en conxunto, convén resaltar que o Swift apenas comezou a rastrexar transaccións globais en yuans en 2010. Nese ano, a participación da moeda chinesa era inferior a 0,1%.
Aos poucos, o yuan foi escalando posicións, manifestando que a transición global dun modelo unipolar –centrado en Washington e Bruxelas– a un multipolar –con eixo de gravidade en Eurasia– maniféstase na configuración dunha nova ecuación monetaria internacional, marcada pola diversificación.
Unha moeda en auxe
Así, o yuan constantemente aparece na prensa económica dunha cantidade cada vez maior países, onde até hai poucos anos era impensábel que o dólar tivese competidor.
En Arxentina, por exemplo, un swap en yuans que permitiu osixenar as deterioradas finanzas do país, socavou coa retórica anticomunista e anti-China do presidente Javier Milei. O mandatario libertario sucumbiu ante o poder monetario da República Popular China, a modo de fotografía xeopolítica da perda de influencia do dólar na rexión latinoamericana.
En Bolivia, ante a escaseza de dólares, entrou en escena un acordo entre o Banco Unión e o Banco Chinés ICBC para realizar transaccións en yuans, gañando notoriedade e alcance de forma progresiva.
En 2022, en Brasil, a moeda chinesa superou o euro como a segunda divisa máis importante na estruturación das reservas do país. Ao outro extremo do mundo, a situación é similar. En Rusia, o ano pasado, o yuan desprazou o dólar como a moeda principal nos intercambios comerciais.
En Arabia Saudita, é xa unha realidade que o comercio enerxético do segundo produto de petróleo máis importante do mundo está disposto á posibilidade de utilizar o "petroyuan" como alternativa transaccional ao dólar. Até hai uns poucos anos, era impensábel que o poderoso petrodolar, fundamento material da hexemonía global da moeda estadounidense e do dominio xeopolítico norteamericano en Oriente Medio, tivese que ceder a coroa.
Que a divisa chinesa siga sendo materia de titulares, acordos e convenios parece irreversíbel. Desde un punto de vista máis xeral, o ascenso do yuan –e a aceleración da dinámica de desdolarización no seu conxunto a nivel mundial– representa o anverso monetario do auxe económico e comercial da República Popular China, en cuxo desenvolvemento veu socavando a primacía global estadounidense nestas áreas.
Antes do ano 2000, 80% das nacións do mundo comerciaban máis cos EUA que coa China, hoxe principal socio en máis de 120 países.
Mostra disto é que, antes do 2000, máis de 80% das nacións do mundo comerciaban máis con Estados Unidos que con China. O imperio estadounidense estaba á cabeza do comercio mundial, e esa posición parecía imbatíbel. Máis de dúas décadas despois o xiro do panorama é dramático: a día de hoxe, China é o principal socio comercial en máis de 120 países. Sobre esta base é que o yuan atopou o abono para florecer como unha alternativa monetaria crecente no mundo.
Algúns teóricos da formación imperial estadounidense estabeleceron que a súa constitución sustentouse en tres dominios fundamentais: o militar, o cultural e o financeiro. En 2024, dificilmente poida darse como certo que nestes tres espectros aínda Washington ten a última palabra a nivel mundial. A erosión do dólar podería terminar de socavar as outras débiles columnas que sosteñen o imperio.
