literatura

Se a condición de xigante ten sentido ao falar de literatura é por autores como Philip Roth. Novelista principal do século XX, o estadounidense que atacou o puritanismo en O lamento de Portnoy (1979), afondou na convulsa historia do seu país na serie de Nathan Zuckerman e realizou un prego de cargos sobre a súa vida e a súa familia no tramo final -a serie titulada Némese- da súa descomunal obra narrativa. Morreu esta terza feira en Nova York.
 

Até hai un par de anos a traxectoria de Rosalía Fernández Rial (Carballo, 1988) estaba cinguida á poesía, sen que por iso esta deixase de manter camiños abertos a outros ámbitos. Dan boa mostra diso as referencias musicais dos seus primeiros libros (En clave de sol, 2009 e Átonos, 2012), a perspectiva escénica dunha poesía con lazos dramáticos (Vinte en escena, 2012) ou a proposta performativa que aparece en obras como Contra-acción (2016), obras individuais que se completan con proxectos colectivos, fusións artísticas e colaboracións nas que a presenza e o corpo acaban por tomar un protagonismo pouco habitual. Algo que tamén aparece no ensaio Aulas sen paredes de 2016 e que, dalgunha forma, acaba por filtrarse en Bonus track, o seu primeiro proxecto narrativo, editado por Galaxia. Eis un extracto da entrevista publicada no Sermos Galiza 293.

A súa prosa transita algúns dos territorios máis singulares da narrativa galega. Indeterminación, azares, historias a media voz, o mundo ao bordo do colapso, para Xosé Cid Cabido (Vigo, 1959) escribir consiste en desaferrollar o real. O autor de Blúmsdei (2006) vén de gañar o premio Ánxel Fole de narrativa breve.
 

Bob Dylan non é Bob Dylan. É un medio, non un fin. A súa progresiva disolución no magma das músicas de raíz do territorio actualmente coñecido como Estados Unidos é un regreso a casa. Media vida como un rolling stone, a outra media á procura de comprender o folclore, os seus misterios, os seus mecanismos. O pasado sábado ofreceu en Salamanca o primeiro dos seus concertos no Estado español e confirmou a súa penúltima metamorfose.
 

Novoneyra nunca puña o ramo a Os Eidos. Libro en proceso, aberto, unha das experiencias poéticas máis intensas do século XX, seguiu traballando nel durante décadas. Rescribindo, depurando, reordenando. Agora, a case vinte anos da morte do autor, Chan da Pólvora publica a máis completa edición do crucial ciclo de poemas.

Que rol xogan os premios na literatura da Galiza? Espallan as nosas letras? Son vieiros para o aparecimento de novos talentos? A estas perguntas formuladas pola Deputación de Pontevedra contestan catro referentes literarios do país.

Ningún ámbito relacionado coa literatura foi alleo a María Victoria Moreno. Escritora en xéneros diversos, editora, libreira, tradutora, profesora. E aínda así, considera a súa biógrafa Montse Pena Presas, “unha grande descoñecida”. A tirala desa zona de sombra pode contribuír o Día das Letras Galegas deste ano, que a Academia dedica á autora de Anagnórise (1988).
 

A terceira edición do premio de literatura fantástica que leva o nome de Antón Risco vén de distinguir Os mouros do Pico Sacro, de Luís Rodríguez Rivera (Mos, 1971). O galardón, convocado pola Fundación Vicente Risco e a editora especializada en ciencia ficcón e fantasía Urco, fallouse o pasado sábado en Allariz.
 

No escritorio de Suso de Toro (Santiago de Compostela, 1956) hai dous libros no medio do camiño, unha novela e unha comedia teatral “de enredo”. Outro máis, un ensaio, talvez nunca acabe de nacer. “Xa non creo que o escriba”, confesa. Título si tiña: Cómo intenté ser español y no me dejaron. Porque De Toro busca agora “o gozo de escribir unha historia”. Desa paixón alegre xurdiu Fóra de si (Xerais, 2018), a historia do neurocirurxián Ricardo Marzoa coa que, orgulloso, se desdí. Hai oito anos anunciara o seu abandono da literatura. “Recuperei a fe”, explica. Eis un extracto da conversa publicada no Sermos Galiza 284.

Desde o ano 2004, a fundación que coida o legado do pintor Laxeiro outorga recoñecemento a toda unha traxectoria cultural. Este ano será para Xosé Luís Méndez Ferrín (Ourense, 1938), cuxas achegas literarias son, entende o patronato da fundación, “non só indispensábeis senón mesmo basilares na configuración da Galiza contemporánea”.
 

Aqueles versos que Méndez Ferrín, no seu prólogo á poesía de Heriberto Bens, denominou “tridentinos” centran a atención de Díaz Castro: poeta en formación (1914-1939), o penúltimo ensaio -acaba de publicar con Xurxo Martínez Común temos a patria- de Emilio Xosé Ínsua. Esta quinta feira preséntao en Compostela, ás 19.45 na Libraría Couceiro.
 

Non é habitual na literatura galega que unha poeta reedite as súas obras. Ainda menos que o faga por xunto nun volume. E, porén, este é o caso de Marilar Aleixandre (Madrid, 1947), que en Mudanzas e outros velenos (Galaxia, 2017) reúne tres libros fundamentais na súa traxectoria.
 

Na prehistoria cultural do movemento afroamericano polos dereitos civís sucedeu o Rexurdimento de Harlem. Aquela explosión, localizada en Nova York, en que agromaron indicios de pequena burguesía negra e o jazz popularizouse, franqueou o paso a unha literatura propia, autónoma respecto do canon estadounidense. Pasar (1929), de Nella Larsen, é peza central desta historia. Agora publícase en galego, versión de Carlos Valdés, e publicada por Irmáns Cartoné.
 

Algúns dos poemas máis célebres da literatura galega atópanse nun libro humilde, cuxa primeira edición facturou un fabricante de cartóns para confitarías. Os soños na gaiola, de Manuel María, non só achegou a lingua a centos de cativas e cativos. Tamén inventou un xénero para o galego: a poesía infantil. A fundación que custodia o legado do poeta vén de editar a obra na versión máis achegada a como a concibira por primeira vez hai medio século.