A cultura do mar remontou o Ulla para honrar Rosalía

“Que inchadiña branca vela / antre os millo corre soa / misteriosa pura estrela! / Dille o vento en torno dela: / Palomiña, voa, voa!". A partir destes versos de Cantares gallegos, que portan a lembranza da navegación polas terras do Ulla, a Fundación Rosalía de Castro tivo a idea de proporlle á Escola de Navegación Tradicional (ENT) Dorna, da Illa da Arousa, renderlle homenaxe a Rosalía de Castro desde o mar, desde a súa cultura e a súa xente. Era o ano 2013 e celebrábase o 150 aniversario do poemario que marcaba o punto de partida do Rexurdimento. O poeta Anxo Angueira, presidente da Fundación Rosalía, argallou o principio daquel soño que había de transformarse nunha gozosa tradición. A idea era volver navegar nunha dorna polo mar de Iria, volver inchar as velas e chegar coa marea polo Ulla e polo Sar até a estatua de Rosalía en Padrón. "Eu tiña o sono de recuperar esa imaxe da navegación polo Ulla que debuxa Rosalía neses versos desde había moitísimo tempo", explica Angueira, en conversa con Nós Diario. "Dalgunha maneira, quería que a xente do mar se sentise partícipe dese sentimento que nos une a Rosalía. Coñecía ben á xente da ENT Dorna da Arousa e fíxenlles a proposta. Eu sabía que eran homes e mulleres entregados á causa do mar e da dorna dunha maneira exemplarmente xenerosa, mais en canto coñeceron o proxecto tamén se entregaron á causa de Rosalía e a súa 'inchadiña branca vela', cun enorme entusiasmo". Catherine Davies recibiu a Rosa de Galiza da Fundación Rosalía Comezou daquela unha etapa na que se deseñaron e perfilaron os detalles da navegación e da loxística. Sairían da praia fluvial de Vilarello, en Cordeiro (Valga). Había que mover por terra máis dunha ducia de dornas. Ao chegar, aliñaríanse fronte a Rosalía amarrados a un cabo de banda no Sar e izarían as velas ao son da Antiga Marcha do Reino da Galiza facéndoas flamexar en honra da nosa autora. Logo en terra, cos remos ergueitos, "delatores do mar que todos levamos dentro", cantarían a coro o himno diante dela, feita pedra no Espolón padronés. "Comezamos con só unha ducia de dornas", lembra o presidente da Fundación Rosalía, "mais pouco a pouco foron uníndose outras embarcacións desde todos os puntos da Galiza, de maneira que agora temos representacións de toda a cultura mariñeira. Non o esperabamos cando comezamos, e todo hai que agradecerllo á xente do mar, ás asociacións de cultura marítima, que demostran desta forma o seu amor por Rosalía e polo mar da Galiza". Cultura mariñeira Ano tras ano, a tradición foi consolidándose e así chegou a undécima edición da Inchadiña Branca Vela que se celebrou no día de onte, con máis de vinte embarcacións -procedentes de todos os puntos do mar galego- que participaron no que xa se transformou nun ritual. Bucetas de Muros, gamelas de Cangas, botes de Marín, carochos do Miño... fixeron parte dunha comitiva que ilustraba a exuberante riqueza da cultura marítima da Galiza. Hai que lembrar que a variedade das características da costa galega obrigou a que en cada zona as embarcacións se fosen adaptando segundo as circunstancias de cada lugar, propiciando unha diversidade de tipoloxías sen parangón en toda a península. Entre elas, ten un significado especial o Piueiro, unha embarcación que pertence a un tipo -o volanteiro- que desaparecera hai case un século e que os mariñeiros da Guarda lograron recuperar, igual que rescataron a palabra coa que o bautizaron: o piueiro, que define o pandullo da volanta, unha arte de pesca de fondo composta por un só pano. O Piueiro ten unha carga simbólica engadida: na súa vela loce unha imaxe de Rosalía de Castro xunto co lema "Eu son libre". Ningunha outra embarcación parece máis apropiada para servir de cabeza de expedición nesa homenaxe da cultura mariñeira a primeira das poetas da Galiza. Actualmente, o Piueiro ten un papel fundamental para dar a coñecer unha parte da historia mariñeira da Guarda e para que todas as persoas visitantes que se acerquen a vila poidan visitar e mesmo realizar rutas pola zona costeira. Acolle rutas marítimas pola costa, participa nas Festas do Carme e, por suposto, tamén nesta homenaxe do mar a Rosalía de Castro. A Cátedra Rosalía de Castro da USC busca potenciar o estudo da súa obra e figura Desde Rianxo A novidade deste ano consistiu en que parte das embarcacións saíu desde Rianxo, ás 11 horas, para unirse ao percorrido habitual en Valga. Angueira cita unha canción popular que di Collín a dorna en Rianxo / fun a Padrón pola ría /da terra de Castelao / á terra de Rosalía. "E iso é o que imos facer este ano. Xuntamos seis embarcacións e, por primeira vez, faremos este percorrido, malia que a ruta faise máis complicada: implica remontar os lombos do Ulla, combinar a subida e a baixada da marea, coñecer as canles polos que se pode pasar... Saíndo da praia de Vilarello todo é máis doado, pero imos intentar engadir este roteiro". O propio Angueira foi un dos tripulantes que realizou ese traxecto ampliado a bordo da súa propia dorna. Pouco despois de saír, comunicábase con este xornal por teléfono para indicar que había un forte vento de proa que dificultaba a navegación, "pero todos aquí estamos dispostos a chegar a Padrón, se non é a vela, a remo", afirmaba. Xa chegando a Padrón, as inchadiñas brancas velas deben arriarse para pasar polas pontes que atravesan o río e toca tirar de remo. Á chegada si que se volveron izar as velas en homenaxe a Rosalía, co acompañamento de varias bandas de gaitas e, por primeira vez, do Coro da ra. Tras a homenaxe, algunhas das embarcacións fixeron o camiño inverso mentres outras aproveitaban para ter unha nova xornada de navegación no día de hoxe. "É un gran día dedicado á gran poeta que nos une e nos representa", concluía Angueira. Rosalía en Portugal