cultura

C ando estaba no instituto, a profesora de Historia, Carmen García Rodeja, propúxonos facer un programa de radio que máis tarde se emitiría en Radio Oleiros. 

O Premio da Crítica de Galicia na modalidade de Artes Escénicas foi parar este ano á compañía Os Monicreques de Kukas, pola súa obra Arquelina e pola traxectoria dunha compañía “pioneira na Galiza nun xénero teatral ao que tamén se pretende recoñecer con este premio”. A resolución do ditame destacaba a “faceta artística, xeradora dun universo propio, e artesán, que implica a construción das marionetas e o seu mundo”.

Musicóloga, compositora e intérprete de piano, Margarita Viso (A Coruña, 1957) vén de recibir o Premio da Crítica no apartado de Música en recoñecemento da súa longa traxectoria de divulgación e creación no eido da música culta galega. Cun ton crítico, reclama un financiamento cun maior filtro de revisión que reciben as dúas principais orquestras da Galiza: a Sinfónica e a Real Filharmónica, ademais dunha maior relevancia nos seus programas da música feita por galegas e galegos, tamén na súa interpretación.

Os hórreos representan un patrimonio material e inmaterial de enorme relevancia, tanto na cultura galega como na peninsular e mesmo a nivel mundial, pois podemos encontrar exemplares por todo o planeta. Para velar pola súa protección, o pasado 11 de decembro tivo lugar a primeira reunión co fin de analizar a situación na que se encontran na actualidade os hórreos da Península Ibérica. Nela acordáronse as liñas de actuación e os obxectivos da iniciativa, entre os que destaca a posibilidade de declarar os hórreos Patrimonio da Humanidade.

Propón un plan de rescate de 28 millóns para cubrir as necesidades máis urxentes e reorientar os fondos destinados ao Xacobeo 2021 na reactivación da cultura galega.

Desde a súa progresiva reapertura en xuño tras o confinamento, as salas de cinema pasaron por distintos niveis de restricións, sobre todo no que atinxe á capacidade. As pequenas parecen ser as que están a resistir "mellor", mais non sen trabas. A chave: modelos de proximidade e programación menos dependentes das grandes estreas. Varias persoas responsábeis dalgúns destes proxectos explican a Sermos Galiza as dificultades que están a atopar e as perspectivas de cara a 2021.

Unha redución de máis de 90% dos ingresos procedentes da actividade artística realizada de marzo a setembro, en comparación co ano pasado. Con entre dez e 50 cancelacións. Esta é a realidade que estaba a afectar ás persoas enquisadas pola Unión de Músicos Profesionais antes da declaración do segundo estado de alarma. A situación é agora aínda peor para os oficios da música. Locais históricos que fechan, concertos sen público, profesionais sen ingresos nin prestacións e empresas que están a facturar a metade. 

A lúa vai encuberta é o proxecto gañador do II Certame Manuel María de Proxectos Teatrais. A obra do autor chairego constitúe a cerna do espectáculo concibido en colaboración por dúas compañías –A quinta do cuadrante e Incendiaria–, que tentan recuperar con el unha parte substancial da historia do país que habitualmente é ignorada nos relatos oficiais e que podería explicar algunhas das chaves do noso presente. Como o propio Manuel María desexaba, un teatro que ilumina e abre ao debate os camiños seguidos por un pobo. 

A raíz da serie Os Castros, estreada recentemente na TVG, reabriuse o debate sobre as orixes celtas da Galiza. A controversia sobre se se debe atribuír a esa cultura a totalidade das nosas raíces ou non, iniciada no século XIX, segue a día de hoxe presente e é vivida con moita intensidade entre as persoas defensoras de ambas as dúas posturas. Se unha mantén que a identidade celta existe e relaciona o pobo galego con outros da Europa atlántica, outras prefiren falar de cultura castrexa e argumentan que non hai probas que demostren a chegada deste pobo ao Noroeste peninsular.

O profesor da Universidade da Coruña e escritor Xosé Ramón Freixeiro Mato aproxímanos ao esforzo que o ferrolán dedicou a tentar solucionar un dos problemas que pesou sobre a lingua na época contemporánea, como foi a ausencia dun código unificador ou norma culta, máis unha consecuencia da súa falta de normalización social, e que converteu Carvalho nunha figura central no proceso de estandarización do idioma no século XX.

Neste artigo, extracto do limiar da escolma Beleza, verdade, publicado por Chan da Pólvora, Pilar Pallarés volve a mirada sobre a poesía de Carvalho Calero, cunha proposta de leitura singular e cunha análise extraordinaria da obra e da personalidade dun escritor fascinante.

A escritora e profesora da Universidade de Santiago de Compostela Aurora Marco centra o seu traballo no ideario galeguista do homenaxeado. El mesmo definíase como "un galeguista puro" nunha entrevista publicada en A Nosa Terra o 2 de decembro de 1977. Unha declaración que reflicte unha realidade desde que, en idade temperá, se sumou ao galeguismo. Non por acaso foi (co)fundador do Partido Galeguista (PG) e "apreixou o ideal que uniu mulleres e homes no proceso de construción dun país e na defensa da súa lingua e cultura".

O historiador e ensaísta Francisco Rodríguez incide neste artigo na importancia do autor de Scórpio na historia e crítica da literatura galega. Especialmente, fai fincapé na consideración de Rosalía como peza fundamental do renacemento literario, como cabeza cualitativa da súa xeración e figura central de todo o corpus literario que Galiza construíu desde entón.

Un ano chegaron de Ferrol dous rapaces que traían o sinal dos escolleitos: Ricardo Carballo Calero e Santiago Montero Díaz. O primeiro, serio, metódico e activo, entrou de contado no Seminario [o Seminario de Estudos Galegos], como xa dixen, e comezou a colaborar nel con afouteza, presentando dalí a pouco varias comunicacións ademais de participar nos traballos colectivos e de campo, nas xeiras: será meu compañeiro de habitación na que fixemos pola terra de Melide e axiña fumos bos amigos. A súa traxectoria ulterior foi dunha entrega total a Galicia, pola que traballará ata chegar a ser un dos mestres da nosa cultura non só no eido da filoloxía, en que sobranceaba, senón tamén como poeta, novelista, historiador e crítico1. 

A literatura pode cambiar o mundo, crear conciencia e axudarnos a reflexionar sobre certas problemáticas sociais. Próximo o 25 de novembro, Día Internacional Contra as Violencias Machistas, realizamos unha viaxe polos catálogos das editoras galegas para propor unha escolma de volumes que falan da eliminación das desigualdades de xénero e reflexionan en chave feminista. 

Son en total oito as colaboracións presentadas neste volume que comeza perguntando por que celebrarmos Carvalho e remata coa palabra do propio autor.
 

A cultura castrexa simboliza un patrimonio de grande importancia para a Galiza. Nos últimos anos, a sociedade estase a decatar da riqueza arqueolóxica que temos, o que provoca un aumento da demanda social a prol da restauración de xacementos galegos. Recentemente comezáronse numerosas intervencións en diferentes castros que están a conseguir descubertas moi interesantes que axudarán a coñecer aínda mellor a Idade do Ferro galega. Pois cómpre aprender a camiñar polo pasado para poder transitar polo futuro.

O fenómeno Xabarín foi un fito histórico da televisión galega e un referente para unha xeración enteira. Situouse na vangarda do audiovisual e descubriu todo un mundo de entretemento infantil e xuvenil moderno e de calidade. Actualmente, presta nome e imaxe a unha iniciativa popular que pretende chegar ao Parlamento para devolver o galego á mocidade a través de programación específica. Seguimos as pegadas do Xabarín e descubrimos o camiño ao futuro da televisión na nosa lingua.

A metaliteratura é cada vez máis un terreo ao que se achegan as persoas que adoran os libros para reflexionar sobre eles. No medio desta pandemia, ademais, semella que os libros, as bibliotecas e as librarías se converten en espazos de calma e de reivindicación, sobre todo cando se demostra que a cultura é máis necesaria que nunca. Co gallo do 13 de novembro, Día das Librarías, lembramos algúns títulos de "libros que falan de libros".

Lucía Aldao e María Lado veñen de sacar Ninguén morreu de ler poesía (Xerais), a primeira antoloxía do proxecto que as une desde hai xa quince anos, Aldaolado. Poemas, cancións e historias que foron levando polos recitais cos que percorren o país, demostrando -unha vez máis- que nin a poesía en directo ten por que ser aburrida nin que dedicarse á escrita sexa imposíbel na Galiza. Nesta entrevista fan balance do que levan de andaina. Quedan coa diversión e co humor que, de cando en vez, pode axudar a ter unha perspectiva crítica da realidade.