literatura

O chamado Premio Nacional das Letras do Ministerio de Cultura  nunca premiara un autor en euskera. Instituído en 1984, nese ano e en 2002 decorreron as dúas únicas edicións en que distinguiu autores monolingües nun idioma estatal diferente do castelán: o poeta Josep Vicenç Foix e o narrador e tamén poeta Joan Perucho, ambos os dous cataláns. O ministerio tampouco nunca premiou un escritor ou escritora en galego e só en 2019 fíxoo cun en euskera: Bernardo Atxaga (Asteasu, Guipúscoa, 1951).

A analoxía resulta apetecíbel, pero presenta contraindicacións. Advírtenas no limiar de Herba abraiada (Rinoceronte, 2019 os propios tradutores, Marta Dahlgren e Manuel Forcadela: «É de especial interese a relación que a poesía de Emily Dickinson ten coa de Rosalía de Castro, en principio casual en termos históricos». Naceron e morreron nas mesmas décadas, engaden, e «manifestan un certo paralelismo temático visionario que está aínda por estudar». Mais axiña matizan.

Deriva é un libro medido, de palabra axustada, en que a voz poética se enfronta ao seu pasado familiar, á súa contorna, á desparición dun mundo. Con el a poeta e filóloga Regina Touceda (Cuntis, 1999) gañou a edición número 32 do Premio Nacional de Poesía Xosemaría Pérez Parallé.

Durante moitos meses, espertei  cedo cada día para non escribir nada. Despois tío Carlos morreu e pensei que necesitaba buscar o principio de todo isto. Así que que volvín a este cuarto de hotel. Agardaba atopalo igual que o deixara a outra vez". O primeiro parágrafo de Carrusel (Galaxia, 2019) é xa unha especie de mapa secreto para as súas 121 páxinas. Así, no último libro de Berta Dávila (Compostela, 1987) hai un complexo xogo de tempos narrativos, certo enfrontamento coa finitude, a vontade de escribir contra vento e maré e a imposibilidade case física de facelo, tabús que se veñen abaixo, o outro como liberación e ás veces condena.

Non atravesa o escritor William Somerset Maughan os seus intres de maior popularidade. E, porén, nun tempo foi sen dúbida un dos autores máis célebres e celebrados do mundo. A súa extensa obra, 21 novelas e máis dun cento de relatos, estaba inédita en galego. A editorial Hugin e Munin publica agora a versión galega de A lúa e seis peniques, un dos seus títulos de referencia.

Tempo fósil (Chan da Pólvora, 2018) supuxo a clausura dun silencio: o dos sete anos que a poeta Pilar Pallarés pasou sen dar libro ao prelo. Testemuño dunha destrución, talvez a máis directamente política das súas obras, acaba de valerlle o Premio Nacional de Poesía do Ministerio de Cultura 2019.

Jules Verne estivo dúas veces en Vigo. Non por coñecidas deixan de ser estas visitas fascinantes. Pero o máis fascinante é que antes de viaxar fisicamente fíxoo nunha das súas novelas, na célebre Vinte mil leguas baixo dos mares. Xerais publica agora unha tradución da obra, con limiar da escritora Ledicia Costas.

A escritora resultou agraciada pola obra titulada Plan de Rescate, protagonizada por Noela, unha rapaza de dez anos en cadeira de rodas que conta unha historia sobre os seus compañeiros de clase de apoio.

A autora de Querida amiga (1995) é unha voz “constante na súa defensa das mulleres escritoras”. E a responsábel dunha ampla e recoñecida obra literaria. Desde este 22 de outubro Marina Mayoral (Mondoñedo, 1942) é ademais premio Voz de Liberdade, outorgado polo PEN Club da Galiza.

Ivonet Omnes foi un clérigo bretón que viviu no século XIV. Copista de profesión, a el atribúeselle o primeiro verso en lingua bretoa: “me am ous vn amoric ioliuic indan an del mé”. “Teño un amoriño ben feitiño baixo as follas e eu...”, di, na versión da profesora María Lopo que abre Canto e contracanto. Antoloxía de poetas de Bretaña (Xunta, 2019).

É unha poeta cuxa traxectoria aparece puntuada de longos silencios. A súa última declaración titúlase Tempo fósil (2018) e foi un dos libros máis celebrados da tempada. Pilar Pallarés fala esta terza feira, 22 de outubro ás oito do serán, na Real Academia Galega na Coruña dentro do ciclo 70minutos.com, organizado pola AS-PG.

Seique (Através, 2015) é unha non ficción que xoga a ser ficción pero que conta unha verdade. A primeira obra narrativa de Susana Sánchez Arins (Vilagarcía de Arousa, 1974) trata da posguerra, é dicir, das consecuenciais sociais e políticas da instauración do fascismo na Galiza. Faino atravesada de dúbidas e incertezas, incoprora todo tipo de materiais, de coplas a ensaios, de contos a refráns. A súa tradución ao castelán, Dicen, acaba de ser premiada pola librarías de Madrid como mellor ficción.

 

O escritor inglés Gerald Durrell (1925-1995) viviu desde cativo entre animais. A tenra e divertida triloxía de Corfú, que comeza con A miña familia e outros animais (1956), certifícao: estas memorias de infancia na illa grega do mar Xónico están decisivamente atravesadas pola súa relación cos animais. A súa obra de ficción tamén e así o amosa a noveliña Os secuestradores de burros, agora en versión galega do tradutor Moisés Barcia.

Aproveitar “a apertura do mercado editorial británico á tradución de narrativa para público adulto” é unha das conclusións centrais do seminario sobre internacionalización da literatura galega en tradución ao inglés organizado polo Consello da Cultura Galega o pasado xuño. Ademais, a institución recomenda “mudar o sistema” e ofrece unha esquemática proposta ao respecto.

A cuarta feira 16 de outubro dá comezo o ciclo 70minutos.con, promovido pola Asociación Socio-Pedagóxica Galega (AS-PG) co apoio da Deputación da Coruña. O modelo deste ciclo é a conversa entre autoras da nosa literatura contemporánea, coa dobre vertente creativa e de divulgación.

A gran travesía de Chiruca Magallás (Xerais, 2018) é a narración que lle serve a Xurxo Souto (A Coruña, 1966) para reclamar unha “talasocracia” na Galiza, o goberno do mar. É tamén o seu último libro e que esta quinta feira, 17 de outubro, presentará na Coruña para a comunidade senegalesa da cidade.

Preguntando entre bágoas recolle cinco textos de Peter Handke, premio Nobel de literatura en 2019, a medio camiño entre o dietario, o ensaio, o xornalismo contrario aos seus usos dominantes e unha escrita híbrida, sempre realista. O subtítulo expón o seu contido: “Apuntamentos sobre Iugoslavia baixo as bombas e arredor do Tribunal da Haia”. Foi un dos seus volumes malditos e da súa edición en castelán encargáronse dous galegos.

“Non creo que escriba nunca aquela novela tan rara sobre transplantes de estómago [...] Non creo que faga un diario. Agora teño que traballar. Se fose rico, escribiría. Se fose de familia rica, escribiría”. E, porén, Samuel Solleiro (Tui, 1982), unha das máis brillantes voces da literatura galega actual, escribe, neste caso o poema en prosa Piscinas de whiskey, piscinas de café con leite, incluído no seu novo libro, O mundo dos vivos.