O relato de verán: 'Daquela era así' (III)

Era o curso académico 1972–1973. Eu fun destinada á Escola graduada de Brens-Cee, na que eramos catro docentes a impartir, en catro aulas, todos os niveis de Primaria. A min correspondeume o 1º Ciclo, aínda que dúas tardes por semana intercambiaba aula co compañeiro do Ciclo Superior para dar eu alí a materia de Inglés. Neste centro descubrín que estar como docente nun grupo facilita moito as cousas, sobre todo cando hai unha boa relación, como era o caso, pero tamén condiciona o teu traballo. Xa non era eu quen decidía facer ou non facer. Non resultaba ético que argallase, por exemplo, actividades complementarias se non houbese consenso. A localidade de Brens pódese considerar unha prolongación de Cee, de aquí que a súa idiosincrasia como parroquia, penso eu, non era tan particular. Xa daquela, Brens tiña boas vías de comunicación, razón pola que xa podía ter coche de meu e iso me facilitaba outra liberdade de movementos. Con todo, volvín elixir a vivenda casa-escola, a que quedaba libre, das dúas que existían para tal fin naquel grupo escolar. Ao remate dese curso académico chegou o primeiro destino definitivo: Escola de Dumbría Exercín alí 6 cursos, os comprendidos entre o 1973 e o 1979. Foi o comezo da miña estabilidade laboral. Este alumnado (ao principio só nenas), de todos os niveis, parecíase moito ao de Nemiña, pola forma de vida das familias. Parte destas alumnas, poucas veces viñan pola tarde á clase. A razón era a distancia, que non lles permitía iren á casa comer e volver. Ata Caforra, aquela aldea afastada, non chegaba a estrada e facendo o camiño a pé, á clase da tarde non podían asistir. A ese lugar, desde a escola, fixeramos unha excursión a pé e quedou constatado. Era doado deducir que non toda a rapazada tiña os mesmos dereitos. Máis dunha vez, por mor da chuvia ou da treboada, non puideron volver ao fogar á hora do xantar e eu cociñaba unha tarteira de sopa ou de leite cunhas galletas que sempre tiña na despensa, para llelo ofrecer e así aguantaban co corpiño quente dentro da escola. Realmente os invernos eran desapracibles en si mesmos ou desapracibles eran as circunstancias que o configuraban? (roupas permeables, vivendas sen calefacción...). Xunto con outro compañeiro destinado á Unitaria de Nenos, decidimos darlle un xiro á organización daqueles alumnos e alumnas. A proposta que lle fixemos ao Sr. Inspector de zona foi agrupar nenos e nenas e logo separar por niveis, e non por sexos, coa intención de traballar mellor. E aceptou. Xa non era o mesmo coa metade de grupos. Eu volvín elixir a casa-escola para vivenda, e aínda que en Dumbría as eivas en canto á subministración eléctrica eran considerables, pois temos estado varios días seguidos sen luz, xa tiña televisión e outros aparellos que facilitaban mellor benestar. Referente ao material escolar, pouco ou nada eran sinónimos. Fotocopiadora? Que era iso? O material había que facelo a man. Canón, DVD, ordenador... eran vocábulos sen descubrir. O máis do máis consistía nun aparello de radio-casete co que se facían marabillas. Pero o que a min máis me daba voltas na cabeza era como conseguir que eles (agora xa nenos e nenas xuntos) tivesen autoestima, coma persoas particulares e coma grupo dun Concello. O primeiro e principal hándicap era a súa lingua galega na que falaban e pensaban e que algúns dubidaban de se era un estigma, un sinal de inferioridade cara a outros grupos. A razón era clara. Onde achaban a lingua galega escrita? Na escola, que era un lugar indicador de cultura, non. Libros de texto? En castelán. Televisión? En castelán. Radio? En castelán. Xornais, revistas...? Máis do mesmo. Pero algo se empezou a mover entre os docentes da zona. Un colectivo de mestres e mestras exercendo na bisbarra argallamos a publicación dunha revista en galego, un concurso literario... Comezamos a dar pequenos pasos con identidade propia. Todo isto con grandes dificultades para nos organizar pois non existían os móbiles nin internet, claro, pero Querer era poder e, como grupo, iamos salvando obstáculos. E eu particularmente na miña escola, comecei a escribir para eles, para elas, na súa lingua, que tamén era a miña e xa vivira situacións con reservas e en apuros cando tiven as súas idades, desorientada no bulebule dunha cidade que me retaba e me brindaba a un tempo formación académica. Ferrol, onde cursei o bacharelato, era unha cidade cosmopolita. O salto con dez anos de Lires a aquela cidade, foi significativo. [Continúa mañá ]