Asuntos pendentes

A pesar de que a evolución recente dos indicadores do nivel de ocupación na economía española son moi positivos, a taxa de paro segue en valores que en calquera outro país desenvolvido serían totalmente inaceptables. Segundo os datos da Enquisa de Poboación Activa, dende o mínimo acadado na serie actual no primeiro trimestre de 2014, a ocupación presenta unha tendencia claramente positiva, ata acadar os 21,6 millóns de ocupados no primeiro trimestre de 2024. Isto supón que nestes 10 anos creáronse más de 4 millóns de postos de traballo. Se tomamos como referencia o primeiro trimestre de 2008 (no inicio da Gran Recesión) o resultado segue sendo positivo, con 1 millón máis de ocupados. Porén, a taxa de desemprego segue situándose por riba do 11%. A elevada persistencia do desemprego é un dos sinais característicos do mercado de traballo. Incluso no momento de maior crecemento do emaprego, nas últimas fases da burbulla inmobiliaria de comezos de século, a taxa de desemprego non baixou de 6%, o que indica que a intensa creación de emprego foi acompañada dunha dinámica da poboación activa moi forte. A elevada bolsa de traballadores inactivos (a taxa de actividade española é unha das máis baixa da UE) supón que cando a economía tracciona con forza a incorporación de traballadores á oferta no mercado laboral impide que a taxa de desemprego se reduza, como acontece na maior parte das economías do noso contorno. Paro de longa duración Supón isto que nos temos que resignar? Imos ter que asumir como normal que a nosa taxa de desemprego sexa tan elevada? Evidentemente, non. As diferentes reformas laborais aprobadas polos sucesivos gobernos tiñan diferentes obxectivos, pero no horizonte sempre estivo a redución da taxa de paro a niveis aceptables. Cada unha incidiu en aspectos distintos e todas elas trataron de dinamizar o funcionamento do mercado laboral. Pero hai tres aspectos clave nos que aínda hai que seguir traballando. O mercado de traballo permite a incorporación ao emprego pero non é capaz de reintroducir as persoas desempre-gadas En primeiro lugar está o desemprego de longa ou moi longa duración. No ano 2007 había medio millón de traballadores en paro que levaban nesa situación máis dun ano. En 2024 esa cifra ascende a case 1,2 millóns de persoas. O mercado de traballo permite a incorporación ao emprego (créanse moitos postos de traballo) pero non é capaz de reintroducir as persoas desempregadas. Isto esixe medidas destinadas a aumentar a empregabilidade deste colectivo, a través de políticas activas de emprego, con plans ambiciosos de formación e recapacitación, especialmente nos sectores con maior potencial de crecemento na demanda de emprego. O proceso de automatización de tarefas e a robotización farán menos necesarios moitos traballadores que, non obstante, poden atopar traballo noutros sectores se reciben a formación adecuada. Migración e produtividade En segundo lugar está o fenómeno da inmigración. A entrada de traballadores inmigrantes ven sendo moi intensa dende hai anos, e segundo as previsións do propio Banco de España ou da Airef, intensificarase ao longo deste século, cunha entrada neta estimada de 10 millóns de traballadores ata o ano 2050. Na actualidade os activos estranxeiros representan 15% do total, dos que a inmensa maioría procede de América Latina (39,6% do total de inmigrantes) e do resto do mundo excepto Europa (25,7%). Aínda que esta poboación inmigrante está a suplir a falta de oferta en determinados sectores (xeralmente de baixa produtividade) as tendencias dos fluxos migratorios non mudarán no curto-medio prazo, o que pode complicar o axuste no mercado laboral. Toca, pois, abrir o melón da regulación da inmigración, posiblemente traballando de xeito conxunto cos países de orixe. Por último, seguimos pendentes da produtividade. Todas as transformacións que precisa a economía española pasan por un cambio de modelo produtivo, máis eficiente. Non é algo que se poida facer nun período breve de tempo, polo que sería desexable un acordo entre os grandes grupos políticos. A situación política actual non permite o optimismo neste sentido. Queda pois agardar ao seguinte ciclo económico para comprobar que os nosos indicadores laborais seguirán sendo tan volátiles como o foron no pasado. E os mesmos asuntos de sempre seguirán pendentes.