Restitución histórica en 3D: memoria visual para o futuro

"A palabra correcta é restitución histórica en 3D", aclara Carlos Paz, autor das imaxes que acompañan este artigo, publicadas na rede nos últimos días como resultado dun traballo que vén de lonxe. A partir de agora, cada semana, as quintas ou sextas feiras daranse a coñecer as iniciativas desenvolvidas desde o Centro Infográfico Avanzado da Galiza (CIAG), do que este profesional fai parte. Trátase dunha organización para a restitución e reconstrución dixital, divulgación e preservación cultural do patrimonio arquitectónico histórico do noso país no século XXI. O seu labor encádrase no eido da arqueoloxía visual, como "propostas" de visualización baseadas en datos do pasado. Porén, Paz destaca que ao tempo "están a xerar documentación histórica", que pode ser loxicamente "revisábel no futuro". Parten de fotografías, planos, descricións... todo o que teñan para compor unha perspectiva o máis exacta posíbel do que foi antano, que pasa sempre polo filtro dun historiador. "Nós xeramos un documento visual novo, memoria visual nova, mesmo por fases históricas", explica. Como sería na época Así, por exemplo, atopamos a ponte medieval do Burgo, en Pontevedra, con reminiscencias de como a retratou en 1669 o arquitecto e pintor barroco italiano Piero María Baldi, cando viaxou por Europa realizando un conxunto de debuxos e panorámicas detalladas, case fotográficas, de diversos lugares. Esta ponte medieval, "moi emblemática, unha das medievais máis potentes da Galiza" desde o punto de vista histórico, atópase hoxe moi desvirtuada pola evolución da cidade, coa perda das portas e súa faciana medieval, preserva total operatividade dos seus elementos sustentadores, cumprindo á perfección a función para a que foi construída. Arquitecturas de papel Noutras ocasións, os traballos son sobre obras que non chegaron a construírse. En 1945, o promotor Manuel Feijóo Salas presentaba publicamente un monumental proxecto para a construción dunha praza de touros localizada no barrio ourensán da Carballeira. Ao ano seguinte, o Anteproxecto de Ordenación Xeral da cidade xa incluía a nova infraestrutura, pero por circunstancias da época, foron pasando os anos e xamais se chegou a executar. En 1960, finalmente, o promotor renuncia formalmente, polo que este proxecto pasará a formar parte do patrimonio arquitectónico inmaterial galego, dentro do epígrafe coñecido como "Arquitecturas de Papel", proxectos deseñados pero non construídos fisicamente. O auxe do hiperrealismo Hoxe o CIAG publicou a restitución do Atlantic Hotel da Coruña e durante as próximas semanas veremos máis destes traballos "en cola" de monumentos históricos da Galiza de todas as épocas. "Hai de todo, desde art déco, modernismo, temas arqueolóxicos case prehistóricos, estruturas militares...", adianta Paz. Serán entradas que achegarán información engadida sobre cada unha das estruturas. Sobre a escolla dos proxectos sinala que "sempre hai algúns que teñen máis carga de identidade", como as torres de Altamira ou as arzobispais en Pontevedra. Á relevancia histórica únese en ocasións "a beleza do edificio". Menciona tamén casos nos que a eliminación das arquitecturas gozou de oposición social, como en Ourense, cando tiraron o hotel Roma pola especulación urbanística, ou o edificio Castromil en Compostela. "Hai elementos arquitectónicos que teñen unha carga sentimental moi grande, para a xente que vive por alí", comenta Paz. Algunhas das imaxes foron froito dunha colaboración, mais noutras ocasións trátase de proxectos particulares dos membros do CIAG. Alén da curiosidade, a proliferación deste tipo de imaxes fai pensar nun certo auxe da disciplina. Paz asóciao aos avances na tecnoloxía: "Antes non había a potencia informática e o software que hai agora, isto comezou un pouco en serio a partir de 2005 ou 2006". Até o momento facíanse ilustracións por parte de debuxantes, que "non o acabas de crer" cando se ven no libro. "Nós aplicamos a infoarquitectura, coas texturas dos materiais correctos, para conseguir un resultado hiperrrealista, que fai que o que ves pareza real", explica. Os motores de renderización recrean todo á perfección até conseguiren a sensación de estarmos ollando os muros tal como eran no pasado. "A imaxe 3D achega máis información que se tes unha tese doutoral practicamente", opina Paz, que chama ademais a atención sobre que esta é "a linguaxe que emprega a xente nova", para o que acoden ás veces ao tratamento gráfico para facelas máis atractivas, sempre a partir da documentación histórica. Están actualmente rematando a cidade galaica de Lanóbriga, en Cibrao de Las, da que Nós Diario daba conta hai apenas unhas semanas. "Obviamente non hai imaxes de hai 2.200 anos, pero a xente identifícase inmediatamente con reconstrucións feitas con detalle, con cariño e ben traballadas", comenta. "Dámoslle un pouco a todo, pero sempre con revisión histórica", asegura Paz, "ese é o valor que ten". "Utilizamos só arquitectura comparada para encher as lagoas", di Paz, "pero sempre cuns parámetros de obxectividade dentro das posibilidades". Son, neste senso, "propostas", di el, que entran no terreo da divulgación, sempre en tensión co académico. Porén, a primeira sería 5% da demanda hoxe en día, fronte ao esmagador 95% da segunda. O desafío sería, daquela, conseguir equiparar as dúas vertentes até 50%, facendo que a divulgación aposte máis neste tipo de contidos. Nova divulgación Paz pon o exemplo dun "castro ao que chegas hoxe e hai só un panel explicativo, ves pedras e un muro, pero non te vas con ningún tipo de coñecemento real". As posibilidades cunhas gafas de realidade mixta ampliaríanse permitindo ver as restitucións dese punto xeolocalizado, podendo mesmo entrar dentro das casas e interactuar cos obxectos. Isto, que parece aínda un pouco irreal, semella o camiño que para Paz adoptará a divulgación nos vindeiros anos. "O potencial é brutal, nós o que estamos a facer é xerar esa capa de datos que se poden utilizar no futuro", conclúe. A idea é así que todo o material, tamén o empregado no proceso, estea á disposición daquelas persoas que queiran desde desenvolver videoxogos até empresas que traballen con realidade mixta. Paz pensa que hai, aliás, "unha necesidade cultural de recuperar esta memoria visual", que pode mesmo contribuír a rescatar do esquecemento o noso patrimonio material e inmaterial. Paz fala neste senso, por exemplo, dun quiosco neomudéjar de Ourense, queimado polos falanxistas nos anos 30; do Parque do Pasatempo, en Ferrol, ou da Casa da Inquisición en Compostela... Posibilidades de proxectos sobran, desde o CIAG agardan que non demoren en chegar os medios para levalas a cabo.