Xerardo Pereiro, Premio Xesús Ferro Couselo: "Os discursos sobre as identidades colectivas mercantilizáronse nas sociedades posmodernas"

Por que lle interesaba investigar arredor destes discursos? Quen somos e que somos son cuestións chave para o ser humano. Somos seres humanos universais, mais vivimos cunha certa particularidade e diferenza. A identidade non é tanto o que somos, senón o que pensamos que somos, como nos vemos e nos representamos, e como nos imos facendo en permanente mudanza segundo un xogo de intereses. As identidades xa non se poden pensar e relatar como fixas, homoxéneas ou monolíticas. Os discursos identitarios son instrumentalizados, deseñados e producidos en función de valores e intereses concretos. Estudei antropoloxía sociocultural precisamente para tentar interpretar e entender quen somos e como nos imos facendo en moldes diversos. Escribir este ensaio levoume tres anos e medio, e creo que só se podería facer agora, neste momento de madurez da miña carreira. O ensaio responde a un desafío persoal e a unha necesidade de comprender mellor a Galiza e a cultura galega como problema intelectual, mais tamén é unha forma agradecer todo o que a Galiza ten feito por min. A pesar de ser unha análise desde a antropoloxía, a investigación ten en conta outras disciplinas. O meu é un ensaio de ensaios: dialoga con outras aproximacións científicas, sociais e humanísticas como son a filosofía, a historia, a xeografía, a psicoloxía, a ciencia política, a economía, etc. A análise comparativa entre esas disciplinas e os discursos identitarios producidos por elas, permitirá ao lector comprender mellor as semellanzas e diferenzas entre os eruditos que pensaran, imaxinaran e representaran a identidade colectiva galega. Desta forma, mostramos as dialécticas, enfrontamentos e mudanzas nas formas de entender a identidade colectiva galega: de miradas esencialistas, folclorísticas e cousificadoras -que aínda persisten nalgúns ámbitos- a miradas que pensan e afirman a identidade como un proxecto estratéxico e un proceso de identificación con determinados elementos simbólicos e materiais. A identidade como unha forma de organización social das diferenzas socioculturais galegas, creadas e expresadas por medio de discursos que influencias e modelan a acción social individual e colectiva, eminentemente política. Como inflúe a globalización? A nosa hipótese é que os discursos sobre as identidades colectivas, tamén a galega, mercantilizáronse nas sociedades posmodernas e converteron as identidades nun produto mercantil con novos significados e funcións. É por iso que podemos falar cada vez máis de etnonegocios políticos e comerciais desas identidades. Seleccionan elementos discursivos relevantes (trazos étnicos, mitos, símbolos, lingua, lugares de memoria, estereotipos, etc.) para visibilizarse, comercializar e posicionarse nun mercado global complexo. No cadro global de hoxe, produciuse unha transformación dos Estados nacións en Estados-mercado: o peso do mercado é moito máis forte que o peso da solidariedade, dos movementos sociais e da política social pública. Así os cidadáns e as cidadás séntense indefensas e desprotexidas. Moitos procuran máis o sentido de comunidade, a organización social e a nación, mais tamén se adaptan e apropian do mercado para afirmar a súa identidade diferencial.