A chama que nos irmanda

Unha das consecuencias da creación en España do estado das autonomías é a fragmentación dos espazos nacionais preexistentes, dos cataláns, vascos e galegos. Hai unha forte discusión historiográfica sobre se isto foi planificado co famoso "café para todos" ou se foi simplemente unha consecuencia inesperada –feliz para o nacionalismo español–. A realidade, sexa como sexa, é a que é. E agora mesmo, no noso caso, Vinaròs está máis lonxe de Alcanar que nos anos setenta –separados pola nova fronteira autonómica– igual que Ibias está de Suarna e de toda a Galicia estremeira, ou Erreka de Berastegi. A algúns pode parecervos incríbel, pero calquera que xa teña unha certa idade pode certificar que nos anos 70 era máis fácil que agora e máis habitual a circulación de produtos culturais, de iniciativas sociais e mesmo de proxectos políticos entre iso que hoxe son as nosas tres autonomías catalás. En boa parte porque a aparición posterior destes órganos políticos que nos rexen –aínda que sexa pouco– desde Barcelona, Valencia ou Palma ten tendido a crear espazos fechados, "regionales" no peor sentido da palabra, xeralmente virados de costas entre eles. Desde hai décadas unha chama acéndese no cume do Canigó e nunha carreira de remudas corre para prender centos de fogueiras nos Països Catalans Obviamente, España fai todo e máis para estimular, magnificar e engordar esta separación. De atrasar tanto como pode o corredor mediterráneo e seguir facendo difícil a conexión ferroviaria entre Barcelona e Valencia a non permitir a reciprocidade televisiva de TV3, Àpunt e IB3; por poñer dous exemplos ilustres e que, creo, todos entenderán. Pero a culpa desta situación, como pasa en tantas outras cousas, non a ten toda Madrid. Tamén fallamos nós. En relación con isto, a Chama do Canigó é un recordatorio impagábel, fabuloso, do que podemos ser e ben non somos. E non falo soamente do que podemos ser e ben non somos os que vivimos dentro da gaiola española. Desde hai décadas, desde o final da II Guerra Mundial, pero recuperando unha tradición anterior, unha chama acéndese no cume do Canigó, na Catalunya norte, e nunha carreira de remudas faise correr polo país para prender centos de fogueiras en centos de cidades e vilas de todos os Països Catalans. Todos os fogos acendidos coa mesma chama, nun símbolo magnífico de unidade e reivindicación. De Salses ao Alguer E así, domingo á noite, mentres miraba arder a miña fogueira, ao móbil íanme chegando fotografías e vídeos dunha xeografía que existe, ben viva e real, por riba das fronteiras oficiais de España, Francia e Italia. Feita de xente. Dunha xeografía, a que debería ser a nosa sen matices, que é auténtica e vivida, pero que á vez parece que ninguén ten un grande interese en facela parte da nosa cotiandade, en convertela no noso referente do día a día. E adoitaba ver a chama recibida con todos os honores no Alguer polas autoridades da cidade catalá de Sardeña e congregando unha multitude na praia que mira á orixe, cara a Barcelona. E adoitaba ver o grupo ciclista Tombatossals rematando cun sorriso os 418 km que percorreran en poucas horas entre o pé do Canigó e Castelló, levando sobre dúas rodas a lámpada que había de acender a fogueira de El Grau, pero que ían repartindo pola estrada á xente que baixara a buscalo desde Morella e o Forcall, desde as terras do Maestrat cara a dentro. E a multitude congregada en Alaró, por onde a chama entraba na illa de Mallorca, para espallala de contado, encapsulada en pequenas lámpadas, por unha corentena de poboacións. E os fogos en Salses ou Elna, os primeiros da tradición e da noite, ao norte da fronteira que hoxe separa os Estados español e francés. E o "catalán" Lluís Puig, conselleiro no exilio aínda por uns poucos días máis, lendo na "nord-catalá" Vilafranca de Conflent o texto da "valenciana" Núria Cadenes. E a ministra Mònica Bonell –que envexa de ter un Estado propio!– presidindo o reparto da chama por todos os municipios de Andorra. E toda unha chea de nenos de Corbera de Llobregat facendo entrar a chama no Parlament de Catalunya onde foi recibida de forma oficial e con toda solemnidade. E finalmente, xa ben entrada a noite, a magnífica resposta do pobo de Vinaròs, acollendo con todos os honores unha chama que chega dende 1971 e que agora o españolismo do novo concello en mans do PP e Vox quería prohibir. A cuestión é moi simple: se esta xeografía é indiscutíbel e belísima, emocionante, un 23 de xuño, que fai que non o sexa os outros 364 días do ano? Como é que non facemos todos máis, moito máis, para que este sexa o marco do día a día? Cando menos, o marco do día a día daquela parte da poboación catalanfalante que de Salses a Guardamar e de Fraga a Maó e o Alguer non quere vivir diminuída e maltratada, convertida en cidadá de segunda. Como é que, tendo o referente, tendo o territorio tan ben delimitado, tendo a xente espallada que se sente parte, tendo a lingua que nos xunta e tendo todas as posibilidades técnicas para vivilo en directo, aínda hoxe nos miramos perplexos uns aos outros sen acabar de dar o paso, sen dedicarnos a limpar a cabeza de tanta toxina como España e Francia, e Italia, nos botaron enriba, sen decidirnos a pensar simplemente como unha xente, como tanta hai, que non necesita ninguén máis para explicarse a ela mesma?