O noso acento

Un dos trazos lingüísticos que máis nos definen como galegos é o acento, a entoación, a curva melódica dos nosos enunciados orais, o que os científicos din "trazos prosódicos". Polo acento e por algunhas marcas fonéticas somos recoñecibles falando en calquera lingua. O acento galego é diferente doutros pola cadencia das frases, o encadeamento de sílabas átonas e tónicas e, nas oracións interrogativas, pola curva melódica descendente. Temos outra música. Porén, o noso acento, soldado á nosa lingua –sobre todo á nosa fonética vocálica–, sempre foi obxecto de burla por parte dos supremacistas da corte. Sempre había un galego –ou alguén a finxir acento galego– a actuar de parvo nas comedias de enredo ou nos filmes costumistas: o xandasbolismo. Tanto foi deostado o noso acento en España que mesmo foi un signo de progreso "perder el acento" cando algúns facían esforzos por adoptar un afrautado acento castelán ou algo que soase parecido. Estigma Esa estigmatización foránea do noso acento provocou que en Galicia tamén o "exceso" de acento fose mal visto (que llelo digan aos locutores dos medios e aos actores de dobraxe cando eran sometidos a cursos intensivos de "perda de acento" para adoptaren "acento neutro", isto é: castelán de ningures). Nun estudo publicado na revista Cumieira demostrábase que entre o alumnado de Secundario de Pontevedra o discurso oral de máis prestixio era o enunciado en castelán con acento e fonética casteláns, por diante do emitido en galego con acento e fonética casteláns; menos prestixiado era falar castelán con acento galego e o último era falar galego con "moito acento", é decer: con prosodia e fonética dialectais galegas. Non importaba xa a lingua (algo avanzamos) como os trazos orais e prosódicos do usuario. O acento, ai, ese estigma que tanto lles custa a algúns agochar… A prosodia do sur No sur de Pontevedra temos un acento especial nas interrogativas, pois ascendemos na penúltima sílaba. Un recente estudo demostra que este acento do sur está a desaparecer en favor do acento galego común e, de forma alarmante, en favor do acento castelán por influencia da escola e imitación dos medios audiovisuais, sobre todo en contextos cultos (radio, televisión, ensino, administración, etc.). Porque o acento do sur é "máis do monte" –mesmo para os que teñen acento galego normal–, ao ser máis diferente do galego común. O acento galego é diferente doutros pola cadencia das frases, o encadeamento de sílabas átonas e tónicas e, nas oracións interrogativas, pola curva melódica descendente Deixándomos a un lado a prosodia pseudocastelá (máis ben esaxeradamente baturra) dos locutores galegos dos medios en castelán, que foxen do acento galego coma do lume porque o teñen connotado como vulgar, o terrible é como os locutores dos medios en galego –ou cando xornalistas ou actores que locutan en galego–, botan man en galego dunha prosodia (e dunha fonética) a medio camiño entre o calagurritano e o navalcarnereño. Mesmo hai locutores cunha boa fonética galega que, non obstante, empregan un acento que nada ten que ver co galego: o mínis-tró deásun-tós estranxéi-rós doLíba-nó chegóuho-xé… Semellan aqueles pregoeiros de cornetiña dos filmes españois dos anos 1950. Galego fino Eu penso que nada disto é casual. É outro aspecto máis da desgaleguización por vías dun modelo de galego oral que se acaroe ao castelán "mediático" para ser socialmente aceptable. Se o galego sabe a toxo e a salitre é moi vulgar: o galego fino é o desgaleguizado. E así escoitamos en radio e televisión anuncios de concellos, deputacións, Xunta, etc., nun galego infame: con fonética castelá e cunhas entoacións estrañas que nunca empregaría ningún galego normal. Por que non se coida isto? Por que para o galego vale todo e calquera? Unha miña amiga locutora e dobradora transfórmase diante do micro. Fóra de estudio fala normal, ás veces nun galego moi digno e outras en castelán de Galicia, pero cando a escoito polas ondas parece de Mansilla de las Mulas. Unha vez comenteillo e respondeume toda ofendida que ela era unha profesional, que era a locución que lle ensinaran na facultade, que forzaba ese acento neutro porque así a dicción era máis clara, máis aceptable polo público, porque se aforraban milisegundos e o tempo na radio era ouro etc., e que ese acento radiofónico (o propio do castelán) era o mellor para a locución culta en galego. E aínda que ela non tivese moita culpa, lamentei non ter un angazo á man para llo pór de diante.