Reitoral de Paraños: un soño veciñal convertido en hotel

O inicio desta historia podería comezar o 27 de febreiro de 1981 cando "a Igrexa católica adscrita á parroquia eclesiástica de Santa María de Paraños certifica da súa propiedade" un inmóbel que denomina "casa reitoral situada no lugar de Campo, da parroquia de Paraños no municipio de Covelo", segundo a inscrición pública que se conserva no rexistro da propiedade de Ponteareas. A inmatriculación, como logo souberon as veciñas e os veciños, realizouse sen publicidade nin exhibición de proba do seu dominio, e baixo as vantaxes do artigo 206 da Lei Hipotecaria. A casa databa de 1827 e era unha vivenda de construción tradicional de 310 m2 cunha gran finca de 4.600 m2. Até os anos 90 servira como residencia dos sucesivos curas da parroquia para pasar, nese momento, a empregarse esporadicamente como lugar de vacacións para os sacerdotes e sede de campamentos xuvenís nos que participaban crianzas de todas as idades. En todo ese período contemporáneo das instalacións o seu mantemento realizábao a propia veciñanza de Paraños que facilitaba man de obra e achegas económicas anuais que conseguía con subscricións populares e doazóns de particulares. A casa estivo coidada pola propia xente de Paraños e entre os seus usos estivo dar vivenda a unha das veciñas, María Ferreira, mentres arranxaban a súa propia casa. Esta muller, con problemas de saúde por ter pasado unha poliomelite de pequena, coidaba da reitoral a diario desde había moitos anos e pedira permiso para poder trasladarse a ela durante vinte meses. A situación mudou, xa cun novo párroco en Paraños, en 2002 cando a casa quedou sen actividade e un ano despois a veciñanza observou como accedían ao inmóbel algunhas fins de semana persoas que non coñecían. O cura párroco, José Juan Sobrino, perante as preguntas sobre esta circunstancia respondía que eran "persoas sen medios que necesitaban unha vivenda" mais pola insistencia popular que desconfiaba dos vehículos "de marca" que accedían á casa reitoral, acabou por admitir que a casa fora cedida por 20 anos a unha "boa familia" a cambio de que axudaran na restauración do retablo da igrexa. A partir dese momento a presenza do "novo propietario" fíxose máis constante e as obras na reitoral tamén. As máis evidentes foron a restauración con bos materiais da vivenda, a instalación dun gran portal de acceso para vehículos e, por último, a construción dunha piscina diante da casa reitoral. As reiteradas mentiras do párroco e do bispo O caso podería quedar en trato de favor cara a un particular, algo que non deixa de ser grave tratándose do patrimonio dunha institución, mais en 2009 a veciñanza soubo que había algo máis. En abril, a través dun anónimo nun dos taboleiros da aldea, descubriron que a reitoral estaba en venda por Internet ao prezo de 680.000 euros. Diante das contradicións do cura buscan información no rexistro da propiedade e descobren que o inmóbel agora é propiedade de Carlos Gómez Gil. Deciden entrevistarse co bispo de Tui-Vigo, José Diéguez Reboredo, nunha reunión que tivo lugar o 2 de xullo. Daquela xa contan con máis documentación, como o contrato de compra-venda da reitoral, asinado polo propio cura e co consentimento do bispo e o Consello Diocesano de Asuntos Económicos, por un prezo de 60.000 euros. As respostas ás preguntas á comisión veciñal por parte do responsábel eclesiástico desconcertan. Daquela o prelado aseguraba que o inmóbel estaba en mal estado, a idea era alugalo mais decidiuse a súa venda. O malestar nas veciñas e veciños da parroquia aumentou perante estas explicacións. A propia veciña que coidara da casa durante todos estes anos e que era "de misa diaria" sentiuse ofendida polas declaracións do bispo. Nese momento, á volta da reunión, decidiron denunciar a situación nos medios de comunicación convocando a prensa. Pouco sospeitaban que nas mesmas datas a policía investigaba a Carlos Gómez Gil, técnico de restauración da Xunta da Galiza, como principal sospeitoso dunha trama de corrupción que o relacionaba co cobro de comisións por facilitar traballos a determinadas empresas aproveitándose da súa condición dentro de Patrimonio. O caso, denominado Retablo polo elemento artístico que predominaba nas listaxes de obras que saíron á luz, comezou polas denuncias dalgunhas empresas dedicadas á restauración sobre a imposibilidade de conseguir contratos públicos do Goberno galego que sempre recaían nas mesmas compañías. No mes de agosto a Asociación Veciñal de Paraños decide presentarse como acusación particular na causa que completan Fiscalía e Xunta da Galiza. A mobilización popular foi contundente. Liderada pola propia asociación, realizáronse múltiples actos como a intervención en forma de comparsa no Entroido de Mondariz e tamén varias concentracións diante da igrexa parroquial en sinal de protesta. O propio cura deixou de ir a esta parroquia e unha pancarta nun dos lugares máis céntricos co lema "Sr. Cura: mentir é pecado?" realizada pola deseñadora e presidenta da asociación, Karina Mouriño, converteuse no símbolo do malestar veciñal até o punto de ter a súa resposta en forma de anónimos ameazantes. As escoitas telefónicas da trama No seguimento deste caso para descubrir as persoas que estaban implicadas nesta trama empregáronse escoitas telefónicas entre os protagonistas. A casualidade fixo que o mesmo día en que a comisión veciñal visitaba o bispo tamén o facía a policía. Na véspera, o cura de Paraños mantivo unha conversa con Gómez Gil para prepararlle o argumento ao mandatario eclesiástico, que non podía dicir que a venda era "polos favores recibidos", e aconselláronlle que fora polo mal estado do inmóbel. As chamadas entre os protagonistas desta historia incluíron o propio bispo e outro personaxe: Benito Estévez Domínguez, membro da comisión económica do bispado. A través das escoitas sóubose que para "arranxar" a situación e proceder á devolución da casa á Igrexa mesmo estivo enriba da mesa o troco da reitoral por unha propiedade do bispado na avenida das Camelias de Vigo. En xaneiro de 2010 a parroquia é un fervedoiro de xornalistas, da venda dunha reitoral pasouse a unha confabulación que implicaba, ademais do funcionario de patrimonio, a José Manuel Pichel Pichel, arquitecto que prestaba os seus servizos para a entidade pública S.A. Xestión do Xacobeo sobre os proxectos de intervencións en inmóbeis vinculados con varios dos Camiños de Santiago. Ambos os dous, de común acordo, estabeleceran unha relación na que Pichel ben propuña obras de restauración a financiar polo Xacobeo, ben informaba a esta entidade en sentido favorábel para que esta entidade pagase cantidades para proxectos nas que a restauración fora informada por Gómez Gil. A finalidade común era a obtención de beneficios económicos que lles serían facilitados polas empresas adxudicatarias dos labores de restauración ou directa ou indirectamente polos párrocos interesados na restauración desas obras. Nas propias escoitas telefónicas aparecían os párrocos de Lérez, Crisanto Rial, e San Miguel de Riofrío (Mondariz) denunciados pola propia asociación veciñal. Recuperar a reitoral A idea das veciñas e dos veciños de Paraños sempre foi recuperar a casa reitoral para darlle un uso comunitario. A que máis éxito tiña, e tamén a de máis consenso, era a de empregala como centro de día para atender as necesidades dunha poboación tan maior como é a desta parroquia. "Era e é algo necesario aínda hoxe", asegura Xosé Manuel Sendín, presidente da Comunidade de Montes de Paraños, a Nós Diario, "temos casos de persoas de máis de oitenta anos que viven soas e pensamos que se podería formar un grupo con elas, que tivese unha asistencia de día nunha casa común, sen ter que desprazarse a Covelo, Ponteareas ou Vigo como aconteceu en moitos casos", engade. Daquela, acolléronse ao informe do propio bispado durante o procedemento e propuxeron un prezo de compra por valor de 32.384 euros que faría efectivo a Comunidade de Montes. Desta maneira, a casa estará a disposición de toda a parroquia ao ser o seu titular a institución á que pertencen todas as familias da mesma. A Igrexa queda fóra "Houbo un momento en que a Igrexa nos mirou como uns inimigos declarados, cando nós estabamos contra a corrupción na Igrexa e non contra a Igrexa como institución", asegura o presidente da Comunidade de Montes. E nese aspecto baseou tamén a súa denuncia até o final. A tramitación do Caso Retablo seguiu o seu curso e en 2014 deu unha importante novidade. Malia a insistencia da Asociación Veciñal de Paraños e do Ministerio público de que a trama de corrupción tiña que funcionar co apoio dos membros eclesiásticos que participaron dunha ou doutra maneira, ese ano o xuíz instrutor resolveu arquivar as súas imputacións. O recurso presentado tampouco prosperou e a Audiencia da Coruña ratificouna dous anos despois. "A Igrexa sempre foi a máis belixerante na actitude defensiva e ao final conseguiron o seu obxectivo, que era desimputalos pondo en dúbida a legalidade das escoitas telefónicas", explica a Nós Diario Carlos Feixoo, avogado da veciñanza. Sinala que nas últimas reunións que mantiveron nas que participou a Igrexa "non quería ver pasar polos xulgados, aínda que fosen como testemuñas, un montón de párrocos como sería neste caso". Por este motivo, acordaron que cando puxesen á venda ou alugueiro a casa reitoral unha vez recuperada os primeiros en ter acceso a realizar unha oferta sería a veciñanza de Paraños representada pola Comunidade de Montes por non ter patrimonio a asociación veciñal. Hotel de luxo, punto final A historia rematou este mesmo ano da maneira menos previsíbel. O bispado avisou a veciñanza de que tiña intención de vender a reitoral por un prezo de 200.000 euros, unha suma moi superior á que podía acceder a veciñanza. En pouco tempo comezaron as obras dun novo propietario que, para sorpresa da contorna, anunciou que o inmóbel pasaría a ser un hotel. Para Feixoo, en realidade, "puxeron unha cantidade moi alta para que se lles dixese que non, cando en realidade xa estaba vendida ao actual propietario, que tería iniciado os trámites". Neste caso, desconfía de como se fixo a xestión pola envergadura da nova instalación e o lugar en que se atopa. "Sabendo como funciona Patrimonio, en zonas como esta protexida, na que os trámites son lentos, deunos a sensación de que a venda por parte do bispado foi antes de que se lle comunicara á veciñanza", indica Feixoo. A día de hoxe non saben o prezo exacto polo que se vendeu a reitoral de Paraños, mais a cifra da que máis se fala rolda os 60.000 euros. "Defraudounos con esta solución, malvendeu a casa realmente por non querer negociar e nós soubémolo de casualidade", relata Sendín. En maio, nun acto fechado ao público, tivo lugar a inauguración do que a partir de agora xa é o Hotel 'La Rectoral', un grande estabelecemento que conta con seis dependencias no que era a antiga Casa Reitoral e con sete apartamentos de luxo diante con vistas ao río Xabriña. Entre os asistentes, o conselleiro de Medio Rural, José González, que deu fe do proxecto privado que contou cunha axuda económica do Programa Leader Galiza 2018-2020 e un orzamento de 172.157 euros. Desta nova situación hai opinións para todos os gustos. A proliferación de vehículos na aldea non axuda. As obras que se fixeron con anterioridade nas rúas, realizadas pola propia Comunidade de Montes, adaptaron a contorna ás vivendas que había e non contaban coa ampliación de visitantes temporais. Tampouco agradaron algúns dos eventos que se organizaron o pasado verán, como foi o caso dunha voda coa conseguinte festa nocturna. Foi o punto final, ou seguido, dunha historia que achega un ton acedo ao futuro do rural galego.