memoria

A homenaxe aos resistentes antifascistas Antonia Díaz e Luís Trigo, O Gardarríos, que se celebrará o vindeiro 23 de xuño entre Mondoñedo e Lourenzá, conta co inusual apoio unánime das corporacións municipais das dúas localidades e mais da de Ribadeo.
 

É o home  mito da resistencia armada na Terra Chá, A Corda e A Mariña. Significa o proceso de conformación dos primeiros núcleos guerrilleiros a partir daqueles demócratas obrigados a pasarse á clandestinidade fuxindo da represión e en moitos casos dunha morte certa.

O primeiro libro que recolle os nomes e os apelidos dos verdugos de 1936 preséntase esta sexta feira, 1 de xuño, na Mediateca do Grilo, en Cacheiras (Teo), ás 20.00 horas. Os nomes do terror. Galiza 1936: os verdugos que nunca existiron atinxiu en menos de dous meses a súa segunda edición.
 

O 22 de maio de 1938, perto de 1.000 persoas que se atopaban recluídos no forte de San Kristobal en Iruña, dan comezo ao que o xornal estadunidense The New York Times cualificou como a maior fuga carceraria de Europa. O intento de evasión rematou cunha das maiores matanzas do réxime franquista, nun centro de exterminio no que morreron 96 galegos -58 deles na fuga falida- cuxos nomes recuperamos con motivo do oitenta aniversario dos feitos.

A pesar de que a Lei de Memoria Histórica obriga a retirar a simboloxía franquista, en Galiza hai case unha trintena de rúas, prazas e avenidas con nomes de personaxes históricas relacionadas co franquismo.

O músico e escritor Xurxo Souto é o cronista da Coruña secreta. Dunha cidade cuxa memoria foi negada durante anos. O 17 de maio, Día das Letras Galegas, volverá demostralo cun roteiro guiado arredor da Torre de Hércules.
 

A memoria histórica vai alén da II República, a Guerra do 36 e a instauración do fascismo. A asociación Memoria Histórica de Valga así o entende e este sábado, 12 de maio, dedica unha mesa redonda ás chamadas escolas de emigrantes baixo o título Escolas de liberdade.
 

O vindeiro 23 de xuño, Mondoñedo e Lourenzá renderán homenaxe a Luís Trigo Chao, O Gardarríos, sindicalista da UXT e guerrilleiro antifranquista asasinado o 25 de xuño de 1948 en Vlanova de Lourenzá.

O 8 de maio de 1977, domingo de feira, unha manifestación percorreu Carballo. A veciñanza esixía a devolución da marisma de Baldaio. Unha empresa levaba máis de 30 anos extraendo ilegalmente area baixo a aparencia dunha concesión marisqueira. Naquela protesta o carismático Moncho Valcarce figurou en primeira liña. O Concello de Carballo e a Irmandade que leva o nome do crego das Encrobas lembran hoxe os feitos.  
 

Xosé Losada Castelao e Manuel Rodríguez Castelao, coñecidos popularmente como “Os Insua”, curmáns de Daniel Castelao e destacados dirixentes nacionalistas da Barbanza, serán asasinados o 23 de abril de 1937 canda outros nove antifascistas que tentaban fuxir de Galiza desde o porto de Vigo no Bou Eva.

Como a familia Franco espoliou a veciñanza das Mariñas e adquiriu, pola porta de atrás, a propiedade de Meirás é o que relata o libro Meirás. Un pazo / Un caudillo / Un espolio, de Carlos Babío Urkidi e Manuel Pérez Lorenzo. Esta quinta feira, 19 de abril, preséntase en Tui.
 

As revoltas campesiñas durante o réxime da primeira Restauración ocupan os ensaios reunidos en Rebeldía galega contra a inxustiza, o primeiro monográfico da serie De nós publicada por Sermos Galiza. Esta semana presentarase en Lugo -cuarta feira, ás 19.00 na libraría Trama- e no Carballiño -quinta feira, ás 20.30, no Casino.
 

Á entrada do Museo das Mariñas de Betanzos este sábado 14 de abril, ás doce da mañá, a asociación cultural Eira Vella renden homenaxe ás vítimas betanceiras do fascismo.
 

Rebeldía galega contra a inxustiza recolle un monllo de ensaios sobre as revoltas campesiñas que axitaron a Restauración en Galiza. Editado por Sermos Galiza, esta cuarta feira preséntase en Pontevedra, ondre transcorre un dos episodios analizados: As mortes no Campo da Porta, escrito polo historiador Xosé Álvarez Castro.
 

Un dos máis terríbeis e significativos episodios da Restauración en Galiza saldouse con sete persoas asasinadas polas forzas de seguridade do Estado. Foi o 22 de abril de 1909, ás portas do mosteiro de Oseira, no Concello de Cea. É un dos capítulos do monográfico A rebeldía galega contra a inxustiza, editado por Sermos Galiza, e que esta cuarta feira se presenta no café cultural Auriense, de Ourense ás oito do serán.
 

Con Vigo 1972 (2017), o cineasta Roi Cagiao obtivo un inusual éxito de público para un filme semidocumental en galego. Permaneceu sete semanas consecutivas en carteleira. Agora anuncia que prepara a produción dunha peza, tamén longametraxe, sobre as folgas obreiras de Ferrol aquel mesmo ano, cando o réxime franquista asasinou Amador Rey e Daniel Niebla.
 

A libraría Bahía de Foz acolle esta quinta feira, ás oito e media do serán, a presentación de Rebeldía galega contra a inxustiza. O volume colectivo, editado por Sermos Galiza e coordinado Xosé Ramón Ermida Meilán, repasa os levantamentos populares nos anos da Restauración. Inclúe, escrito polo propio Ermida, un artigo sobre a rebelión das mulleres focegas en 1918. Organiza a presentación a asociación cultural A Pomba do Arco.
 

A Comisión Revolta Popular de Marzo de 1918 congrega numeroso público que se achegou a Sedes, Narón, para recuperar a memoria dos feitos que aconteceron hai agora cen anos. Lidia Romero, presidenta da comisión, destaca o carácter participativo dos actos que están a ter lugar.