A Selic abre coa memoria das mulleres "silenciadas" de Compostela

A oitava edición da Selic, o Festival da Lectura de Compostela, abriu esta sexta feira ao público na praza da Quintana. Nunha carpa habilitada para a ocasión situáronse 25 postos de librarías, editoras e institucións onde decorrerán as máis de 60 actividades previstas até o seu feche, o 16 de xuño. Nesta primeira xornada, o programa comezou coa gañadora do Premio Selic 2023, a obra Rotas. As mulleres que o franquismo agochou en Compostela (Edicións Positivas, 2024), da xornalista Montse Fajardo, nun acto no que participou, tamén, Francisco Macías, responsábel da publicación do libro. O xurado explicou a súa decisión "pola abordaxe da cidade desde unha óptica pouco frecuente", ao deixar "entrever a represión institucional contra as mulleres psiquiatrizadas na posguerra" cunha "polifonía de voces". A represión franquista “É un orgullo non só inaugurar o festival, senón que o xurado escollera entre máis de vinte obras, unha temática tan dura como a das mulleres que estiveron presas en Conxo”, explica Montse Fajardo a Nós Diario. O libro parte dunha investigación que comezou hai 20 anos cando a xornalista entrevistara Carmen Meaños Abuín, unha muller que viviu en primeira persoa en 1936 o secuestro e asasinato de seu pai, Antonio Meaños, por parte de falanxistas. “A súa nai perdeu a cordura e acabou morrendo en Conxo [o psiquiátrico compostelán]”, relata Fajardo, “e atopo noutras entrevistas a mesma constante, con familiares de mulleres que, coa represión, tiñan relación con doenzas mentais”, engade. A SELIC aposta pola banda deseñada achegando as últimas creacións A súa investigación deu un xiro en 2023 cando descubriu -a través da exposición Voces esquecidas. As mulleres do hospital de Conxo que mostraba documentos do Arquivo da Galiza- que se conservaban varios expedientes. “Decidín buscar o da nai de Carmen, Manuela Abuín, e a relación que tiña o seu ingreso no psiquiátrico compostelán coa ditadura”, sinala a investigadora. Tras as primeiras pescudas, Fajardo descobre casos "de mulleres que tolean despois que os falanxistas leven ao seu home e son ingresadas esa mesma noite". A represión afectaba toda a familia, con casos como os que "chamaban aos propios fillos para ir loitar co bando golpista". Mulleres rebeldes Revisando a documentación conservada, acha situacións nas que os propios especialistas psiquiátricos aseguran que algunhas das mulleres que tratan "semella que razoan ben". Entre elas figuraban moitas que chegaban a Conxo dicindo que "querían estudar" e nas que o pai apuntaba que non podía con ela "por ser moi rebelde e non querer facer as cousas da casa". Neste sentido, Fajardo comproba que as persoas que non encaixaban no rol "de nai e esposa que o fascismo tiña para as mulleres, acababan ingresadas en Conxo". Un dos casos que salienta esta investigadora é a dunha muller que, polo testemuño da súa irmá nunha carta que se conservou, relata que "está ben, mais o seu home ten unha nova relación e, por non existir a posibilidade de divorcio e ter a tutela da esposa, podían facer o que quixeran. Unha realidade ben terríbel". A SELIC amplía a súa mirada sobre a novela negra coa participación de John Banville Sacar a luz a represión contra as mulleres En opinión de Montse Fajardo, "a historia das mulleres está moito máis agochada". Recoñece que, a través da súa experiencia realizando traballos de memoria histórica, atopouse con que se trata primeiro "o dano máis evidente, o home que foi asasinado ou o que estivo preso". Porén, para a investigadora "sempre hai nesa historia unha muller que quedou atrás con algunha doenza mental, represión económica ou sexual". Admite que, neste caso, tivo a sorte de que se gardara a documentación e esta era pública, "mais non acontece o mesmo cunha violación ou cando rapaban as mulleres". Fajardo ten claro que había unha situación peor que ser unha "muller tola" nese período histórico e era "ser unha muller tola pobre". Neste segundo caso, asegura a Nós Diario, "están despersonalizadas, con alcumes, polo que os seus nomes desaparecen da historia para sempre", conclúe . García Lorca en Santiago Organizada polo Concello de Santiago, para a concelleira de Capital Cultural, Míriam Louzao, a Selic avanza no seu obxectivo de ser o "evento literario de referencia a nivel galego" cunha programación "capaz de espertar ou ampliar as ganas de ler en calquera público". Por este motivo apostaron por introducir "outros formatos que requirirán unha participación máis activa por parte do público". Precisamente esta sexta feira, a Selic acolleu unha actividade diferente que transportou o público aos Seis poemas galegos (Alvarellos Editora) de Federico García Lorca, da man da escritora e xornalista Lara Dopazo. No formato das Miudiño Sessions, chegou Seis, un espectáculo musical-literario envolto polo ritmo do poeta andaluz, que é xa unha figura recorrente da Selic. A cidade de Santiago deixaba fondas pegadas nos seus versos galegos, mesmo referíndose ao propio lugar esta sexta feira decorre o Festival da Lectura: a praza da Quintana. A autora palestina Adanía Shibli, censurada en Alemaña, participará este ano na Selic Fin de semana na Quintana Esta sábado, na Selic, o escritor asturiano Jon Bilbao achegará o singular universo do seu último libro, Araña (Impedimenta, 2023). Logo, a poesía reclamará o palco coa actuación de Leo de Matamá e un recital performativo arredor do primeiro libro de Breogán Xague titulado Todos os lonxes (Chan da pólvora, 2024). O Festival da Lectura tamén acollerá unha mesa de debate dedicada ao papel da crítica na que participarán Inma Otero, crítica e autora do ensaio A materialidade das fillas de Lupa (Xerais, 2022); Xosé Manuel Eyré, crítico e autor da novela Ou as dúas estaredes mortas (Editorial Galaxia, 2023); e Tensi Xesteira, crítica e autora do blogue Lecturafilia. Domingo O domingo será o día en que decorra o paseo dramatizado por Doentes, de Roberto Vidal Bolaño con Mónica Camaño, Carlos Santiago, Clara Gallo e Silda García. A cidade, neste caso o Santiago utópico, tamén será protagonista cunha conversa ás 13 horas entre Encarna Otero, Ángel Cid Carballo e Alfonso Salgado Suárez. Ademais será o momento de descubrir a pedra que fala da palestina Adania Shibli, no xardín de Fonseca, e do debuxante Manel Cráneo, que explicará como adaptou a novela de Xavier Alcalá, A nosa cinza (Follas Novas, 1980).