O poder das Señoras das Letras

"Hoxe limpámosche a tumba", recita Nuria Vilán Prado (Nuria Vil). Malia que o Día das Galegas nas Letras celebra escritoras tanto vivas como mortas, o verso semella converterse no leitmotiv do encontro. Hai moitos xeitos de soterrar os libros (e a quen os escribe). E moitas formas de desenterralos, como festexar a súa existencia. A Plataforma de Crítica Literaria A Sega, a anfitrioa da festividade do 15 de agosto, denomina a estas autoras Señoras das Letras, honrando así a data elixida e o bo facer literario e cultural das escollidas que, desde o 2014, suman 11. Distintas son as idades, procedencias, traballos, estilos e xéneros literarios nos que desenvolven as súas obras. Malia non haber dúas iguais, todas sofren os atrancos descritos por Joanna Russ no seu libro Cómo acabar con la escritura de las mujeres: saír da norma, ser consideradas anomalías do sistema, cuestionar a súa escrita, invisibilizar a súa autoría (ensombrecela, incluso negala…). Galegas nas Letras O Día das Galegas nace como solución a estes problemas. Unha xornada na que atoparse e reivindicar desde a festa que as escritoras existen (e existiron) e constrúen, afianzan e mudan a cultura que habitan por dereito propio. Fano seguindo o eco das que foron antes. "Se nós temos voz é porque houbo quen foi quen de conservala e […] de recoñecela como de nosoutras", di o manifesto* dedicado a Dorothé Schubart. Recuperar as voces require dirixir ollos e ouvidos cara a onde non se puxeran antes: nas propias mulleres, capaces de conservar a memoria a través da (moitas veces deostada) oralidade. A partir de aí, seguir a filosofía de Aurora Marco: "Ou nós mesmas nos mantemos vivas na memoria ou ninguén o fará por nós". Sen estas estudosas perderíase gran parte do que somos. Recuperar as voces require dirixir ollos e ouvidos cara a onde non se puxeran antes: nas propias mulleres Porque ter que empezar de cero é algo irreal. As autoras non viven illadas nin son anomalías, como explica Russ. Reivindicar e desentrañar as xenealoxías axuda a comprender(nos) e medrar con seguridade. É o xeito de alixeirar o peso que outras, como María Xosé Queizán, cargaron por derrubar muros "cunha palabra certeira, cunha reflexión, cunha obra universal". De agradecer, desde a consciencia, que mulleres como Marica Campo "co seu compromiso coa lingua, cos lugares e coas mulleres" prepararan a terra para as que escriben hoxe. E a terra é ampla e fértil, de aí que cada ano o Día das Galegas nas Letras sexa nun espazo diferente sempre vinculado ás súas Señoras: A Estrada, A Coruña, Santiago, Pontevedra, Vigo, Lugo, Ribeira, Lousame… Non se escribe desde un único lugar, nin dun único xeito. Así, "María Victoria Moreno representa a decisión consecuente da palabra xusta", a elección dunha lingua, dun público. As escollas fan únicas as autoras. Como o seu carácter, a súa personalidade, a súa capacidade de crear desde onde din que non se pode (outro xeito de desbotar a escrita das mulleres, segundo Russ). Por iso, "a voz de Uxía Casal destaca agochada no murmurio co clamor de quen domina as ferramentas para entrar nos nosos máis profundos pensamentos". Ler máis e máis Tamén para amosar, desde a ficción, o que non se quere ver, pero move o mundo. De aí a importancia de autoras como Patricia Janeiro "que nunca serán redundantes. Que nos negamos a ver coma un etcétera, sen nomes e apelidos". Porque elas, a través dos libros, son quen de poñérllelo a quen habita a rúa, a quen lle quitaron dereitos e liberdades… Estas mulleres, desde a escrita, desde a lectura, convidan a romper a realidade… A resistir, a reinventarse, como Inma Antònio, que "porfiou/porfía. Constrúe. Fixo a pregunta: Que hai aí? […] a humanidade"; como Luísa Villalta "que sabe do couto á liberdade, do silencio, da banalización, das estratexias para neutralizar o discurso ético e literario". Aparece a rebeldía, o berro que empurra a (re)facer a linguaxe, a (re)pensar a vida, a sociedade, retorcéndoa ata remexer as pezas que construirán o que aínda non existe. "[…] anacos que non buscan recompoñernos, senón escacharnos por dentro. Transgredir e transcender. Cada palabra escrita co sangue da vida", igual que facía Xela Arias. No Día das Galegas nas Letras recupéranse, descóbrense e compártense lecturas e saberes a través da curiosidade que pide ler máis e máis, mudar a ollada ata ser a choiva que trae o cambio, e, como María Mariño "celebrar todas as palabras que tronzadas, reviradas coma nós, dunha reviravolta veñen" a abanear o mundo. Ese é o poder das Señoras das Letras (que son e serán). *Todos os manifestos do Día das Galegas nas Letras pódense ler na web d'A Sega.