O relato de verán: 'Doce como o favo da mel' (II)

Cando escurruchaba o caldo espesado por fabas poucas pero fareludas, foi onda el o Cuartillero, administrador da casa grande en ausencia dos amos que moraban en Madrí ou Cuba (como deputados e militares na corte ou como facendeiros nas plantaciós de cana cos seus enxeños de azúcar). —Don Urbano conta contigo porque te recomendei eu. Quere levar paisanos á illa porque os escravos negros van caros e seica son nugallaos. De paso quítavos da langrina de aquí. Tu es forte como un virote e farás capital alá na zafra. Respondín por ti porque non es un deses caganaescada que veñen pedir un traballo e logo non o defenden. Cafarnaxe de reles! Desiderio non se comprometeu de entrada e non dixo o que lle fervía na mola ("Hei ter que te matar"). Seu pai adoptivo tiña unha frousada na cara por causa do Cuartillero, quen adxudicaba os labores a aqueles xornaleiros que apañasen no aire a aixada que lles arrebolaba desde o corredor, co risco de que a ferramenta lles chimpase os dentes. Adiou a vinganza polo momento, descargou a furia camiño da súa casopa, mandándolle de rebolo o pauferro co que erguera as pedras a un coello adormecido nun toxo. A falta de armas, cumpría espilirse na caza con rebolo, con lazo ou con gaiola. Atinoulle ao cazapo que mañá ou pasado mañá, con cebola e romeu, daría pra unha festa de pote. Axudou a levar un viciño ao cemiterio, distante media legua, unha angueira pesante malia que montaron a caixa nun carro de vacas. As dúas marelas falidas, cos bacíos escavados pola dieta de palla seca e pouca, camiñaban pousonas e gurraban unha contra a outra no canto de concentrar as forzas en turrar pola cabezalla. Desiderio non se comprometeu de entrada e non dixo o que lle fervía na mola ("Hei ter que te matar") Había quen chamaba polas vacas e quen as aguilloaba pra que alancasen. Os catro agarrantes, que portaran o cadaleito desde o cuarto grande onde se celebrara o velorio endeica o chedeiro do carro, marchaban de escolta a cada lado do veículo, apegados aos ladrairos, e os demais falaban de agoiros: de que as semanas anteriores cantara tres veces a curuxa ou de que viran un crego descoñecido coa sotana recachada, subindo a un valado e levantándose en voo como un corvo. Eses murmurios supersticiosos mesturábanse cos saloucos lancinantes das comadres pranteiras e coas badaladas do toque de defuntos que rebotaban nos castelos de nubes. As arroiadas deixaran enlamadas as zonas baixas e lavadas as congostras ladías, onde a tona de terra fora arrastrada e só quedaba un fondal de seixos nos que troupeleaban as solas de amieiro. Levou un bo pedazo salvar a lama dos vieiros que entrampaba os pesuños das touras e as rodas do carro vello, cuxo eixe se laiaba polo roce contra as apoladoiras. Esa queixa profundizaba a melancolía do cortexo de dúas ducias de viciños tapados das rociadelas de chuvia por corozas de xunco ou fardicos de esparto sobre as cabezas. Un carneiro con dúas ou tres voltas de corna ía empuntado á frente do desfile e serviría de pago dos cregos oficiantes do funeral, como unha reminiscencia da lutuosa abolida habia dúas décadas e que se aboaba á Encomenda de Portomarín. Desiderio fantaseou con aquela corna curva trasteada na canella da aldea, pois era costume guindala no camiño nas festas de pote no día do patrón, e o seu cerebro fixo que lle ruxisen as tripas, inducido talvez pola memoria aganada das sangrillas, querse dicir do sangue cocido e atorroado do año, con espigas de centeo espetadas a modo de decoración.Aínda notaba a boca augacenta polo recordo desa comida case eucarística cando chegaron ao camposanto e se ergueu a laxe e se achicou a auga que asolagaba a sepultura. A cova volvérase un pozo, non daban feito a baleirar caldeiros e, por último, decidiron baixar o cadaleito á cova aínda que lapexase na auga que remanecía naquela terra ensopada.A igrexa e os sepulcros que a rodeaban estaba nun altoeiro, pero aínda que pareza mentira a auga acode aos sitios elevados. Entre as laxes que facían de campas medraban pampillos e saínchos, máis que un recinto sagrado aquilo semellaba un herbascal. Encanto Desiderio e dous axudantes se ocupaban de enxugar a cova, o oficio demorouse dentro do templo porque o cantor de voz rouqueña e os tres cregos (o párroco e dous colegas de freguesías estremeiras) non querían levar o carneiro roubado e estaban resolvidos a xustificar o pago cun traballo aprimorado. Aínda pra máis a homilía e os rezos tiñan que interromperse a cada paso porque o nariz do abade constipado pingaba a fío e o sancristán salvaba o transe erguéndose a sonalo cun pano de mao. [Continúa esta quinta feira]