Pasado o ecuador da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia (O Ribeiro), pódese dicir que tanto o que xa se puido degustar como o que falta por ver converten esta edición da MIT nunha das máis interesantes dos últimos anos, así como unha das máis diversas en canto a contidos e compromiso co sector. As noites no castelo seguen tendo o atractivo de reunir reflexión e diversión -como puidemos comprobar nos espectáculos de, por exemplo, Alice Ripoll, Zona Franca, ou de Gabriel Chamé, Othelo (termina mal)-, e o que resta de festival promete manter ese nivel de suxestión.
Hoxe mesmo poderá verse no escenario principal da Mostra Villa, de Guillermo Calderón, un espectáculo íntimo que se inspira na Villa Grimaldi, un centro de detención, tortura e desaparición ao que a ditadura de Pinochet enviou milleiros de chilenas e chilenos cuxo único delito era pensar diferente. O interesante da obra de Calderón non é tanto o que relata sobre o sucedido -máis ou menos coñecido, aínda que nunca está de máis lembralo- senón o debate que suscita sobre como enfrontarnos á memoria do pasado: reconstruír o horror, reelaborar o acontecido, dar por finiquitado o conflito a través da reconciliación? Obviamente, a función interpelará tamén a nosa sensibilidade ante o noso propio pasado.
A guerra, a inclusión, a historia
En mitad de tanto fuego (quinta feira, 25 de xullo) é un monólogo que se serve sen aditivos: palabra, luz e sombra. Escrito por Alberto Conejero, dirixido por Xavier Albertí e interpretado por Rubén de Eguía, o espectáculo toma como referencia un episodio da Ilíada para relatar o que sucede por debaixo da épica: "Non hai monstro máis horríbel que un heroe", pronuncia o protagonista nunha impugnación categórica dun discurso belicista que parece resucitar na Europa do século XXI. Desertores, soldados e amantes refúxianse nun texto poético que, a partir de Homero, crea a súa particular odisea na que resoan os ecos de todos os conflitos bélicos.
E ao día seguinte, unha experiencia novidosa no panorama teatral galego: Nada se sabe, unha coprodución do Centro Dramático Galego e Culturactiva toma como pretexto a obra do filósofo de Tui Francisco Sánchez "o escéptico" para reflexionar sobre o que se sabe e o que non sobre a discapacidade, o que se entende por integración e sobre como a sociedade xestiona as diferenzas. Cun texto de Manuel Lourenzo inspirado no Filoctetes de Sófocles, e dirixido por Nacho García e Fran Rei, o espectáculo parte de catro intérpretes con discapacidade cuestionando sobre o escenario a validez do concepto de inclusión que se manexa na sociedade contemporánea.
E para fechar a Mostra, unha obra escrita por Esther Carrodeguas que apela á historia máis recente para revisar ese proceso chamado transición que debuxou e condicionou -até o presente- a política estatal.
A través da figura de Fraga Iribarne, a compañía Butaca Zero, baixo a dirección de Xavier Castiñeira, cuestiona en Iribarne o edulcorado relato oficial que oculta como a carreira política dun ministro do ditador reconvertido en demócrata, ademais de españolista furibundo reciclado en epítome do galeguismo á fronte da Xunta, a figura de Fraga debuxa un mapa ben detallado das deturpacións da Historia que alicerzaron a feble democracia do Estado español: quen estaba nunha situación de poder permaneceu nela impunemente, mentres a construción da armazón legal -incluída a Constitución- foi dirixida por persoas e institucións franquistas que non permitiron a participación popular no proceso.
O clown como paradigma
Mais fóra do escenario principal da MIT tamén se atopan múltiplas razóns para acudir a Ribadavia. A primeira delas, a atención prestada ao clown como xénero que pode mostrar ángulos moi diversos da realidade. Se algo disto xa se puido intuír na representación de Othelo (termina mal) -na que a compañía arxentina non se privaba de acudir a todo o repertorio do slapstick para desmitificar e, ao tempo, declarar un amor sen límites pola obra de Shakespeare- e, sobre todo en Paüra, da valenciana Compañía de Lucas Escobedo -que elaboraba unha completa radiografía do medo a través dunha linguaxe escénica audaz e orixinal- os próximos días serán prolíficos en espectáculos que exploran as posibilidades do clown.
Os históricos Los Galindos, por exemplo, atrévense a facer humor sobre a pena de morte en Morte de risa (hoxe, ás 20.30 no adro de Santo Domingo) un espectáculo tirando a frenético que inxecta doses ilimitadas de adrenalina a través dun híbrido de filme gore e comedia enloquecida.
Ciganí 100%, de Antón Coucheiro (quinta, 25 de xullo, ás 20 horas, en Sampaio), tamén se arrisca a tocar un tema de máxima actualidade: tres inmigrantes balcánicos chegan á cidade sen papeis, infrinxindo as leis, alterando a orde pública e transgredindo as normas. Coma os pallasos, son nómades audaces, torpes e inxenuos que reflicten unha sociedade na que a ultradereita está en auxe, na que se pretende fechar fronteiras e na que o racismo volve nutrir os discursos de políticos democraticos.
Unha realidade mutante que se espella en Mute (sexta, 26 de xullo, ás 21 horas, en San Cristovo) un espectáculo da compañía de Euskadi Orian-Bi que tira de acrobacia para sinalar os fráxiles equilibrios nos que se funda a sociedade. .
Son algúns dos espectáculos que empregan a ambigua figura do clown como paradigma dunha humanidade fráxil e agresiva ao tempo, inocente e perversa.
Lonxe do clown, mais perto da súa sentimentalidade amarga está Cancións amarelas, flores tristes (Club Artístico, 26 de xullo, ás 01 horas, do dramaturgo Ernesto Is, na que se visitan os lugares onde a humanidade naufraga refuxiándose nos paraísos artificiais. "Hai música, pero tamén silencio; miradas cómplices e mal intencionadas; luces de cores que iluminan o escenario e sombras trala porta do baño" reza o texto: se cadra, unha excelente descrición que avisa desa equívoca natureza dos seres humanos que, dunha maneira ou doutra, sempre acaba reflectida sobre as táboas do teatro.
