A primavera de Dhaka?

Nos meses de xullo e agosto deste ano, unha onda de protestas populares arrasou o antigo réxime de Bangladesh. Tras unha mobilización masiva nas rúas da capital, Dhaka, e varias semanas de represión violenta, a primeira ministra Sheikh Hasina fuxiu cara ao santuario temporal da India coa esperanza dun visado para os Estados Unidos ou o Reino Unido. Para moitos, esta é unha "Primavera de Dhaka": unha versión nova das protestas masivas no norte de África e Siria entre 2010 e 2012, e a Primavera de Praga en 1968. Segundo Farzana Chowdury, profesora da Universidade de Chittagong, o termo é "útil e retoricamente eficaz", inspirando as xeracións máis novas a enfrontarse á inxustiza e á corrupción. Sheikh Hasina foi celebrada hai vinte anos como punta de lanza da democracia, sobrevivente dun golpe militar en 1975 contra o goberno da Liga Awami, partido liderado polo seu pai, Sheikh Mujibur Rahman. A Liga Awami xurdira como a forza política dominante despois da brutal guerra de liberación de 1971, na que Bangladesh —antigo Paquistán Oriental— conseguira a independencia de Paquistán Occidental. No golpe militar de 1975, fora asasinado Sheikh Mujibur Rahman e outros membros da súa familia. Na década de 1990, a filla, Sheikh Hasina, trouxo estabilidade política e novos fondos para o desenvolvemento económico, e foi amplamente aceptada como bastión secular contra o islamismo. Legado colonial Non obstante, o goberno tornouse cada vez máis autoritario. A Liga Awami reclamou o monopolio da lexitimidade. As matanzas extraxudiciais e as 'desaparicións' sumarias foron realizadas pola forza paramilitar o Batallón de Acción Rápida. As prisións clandestinas estaban operadas polos servizos de intelixencia militar. A partir do 2009, non volveron ter lugar eleccións libres e xustas. A profesora Chowdhury atribúe a deriva cara ao autoritarismo como legado cultural do colonialismo. Na mentalidade colonial británica "imperaba un enfoque de arriba abaixo, no cal as decisións eran invariablemente tomadas polos principais ministros, ignorando as voces da xente común". Isto impediu a largo prazo unha cultura de transparencia democrática. Moitos bangladesís perciben a India como unha forza neocolonial malia apoiar constantemente a súa independencia A lonxevidade do réxime de Sheikh Hasina foi posible, en gran parte, pola superpotencia rexional: a India. Para Sanjib Baruah, profesor da Universidade Asiática de Mulleres en Chattogram, os investimentos indios e a propiedade india dos medios de comunicación foron fundamentais. O Goberno da India apoiou constantemente a independencia de Bangladesh para debilitar o réxime paquistaní en Islamabad. Porén, moitos bangladesís perciben a India como unha forza neocolonial. As protestas estudantís deste xullo estiveron catalizadas polo odio ao "sistema de cotas" polo que unha gran parte dos lucrativos traballos oficiais estaban reservados para os descendentes dos loitadores pola independencia e mais pola desigualdade económica e unha taxa de paro xuvenil de 40%. O conflito empeorou cando Sheikh Hasina utilizou un termo sumamente despectivo para os manifestantes: razakars (colaboradores cos paquistanís durante a guerra de liberación de 1971). Na represión posterior, polo menos 600 morreron, e unhas 10.000 persoas foron detidas. Os estudantes chegaron a centrarse nunha única demanda, a dimisión de Sheikh Hasina. Poder popular Algúns expertos, como Rasel Ahmed, cineasta nacido en Bangladesh que ensina na Universidade Estatal de Ohio (Estados Unidos), ven os acontecementos como unha expresión dun legado cultural de falar a verdade ao poder: este é "un país amante da xustiza". O derrocamento do réxime de Sheikh Hasina foi sen dúbida unha vitoria do poder popular. As súas acusacións de implicación de parte dos Estados Unidos son, para el, unha estratexia retórica deseñada para disimular o feito de que isto foi "un 200% feito pola xente común de Bangladesh: unha verdadeira revolución, liderada por persoas de todo o espectro político". Aínda así, o concepto dunha primavera de Dhaka ten as súas limitacións. Sanjib Baruah sinala que o papel do exército, que saíu en favor do cambio de réxime, foi distinto das intervencións militares agresivas en Checoslovaquia ou Siria. El ve paralelismos máis estreitos coa Revolución do Poder Popular que puxo fin á ditadura de Marcos en Filipinas (1986) ou o Movemento Estudantil Xirasol que transformou Taiwán (2014). O levantamento de Bangladesh serve finalmente como exemplo potente da capacidade de mobilización masiva do pobo no sur e no sueste asiático, con importantes implicacións para o resto da rexión e mais aló.