franquismo

O coleccionábel de Nós Diario "As guerrillas galegas ao descuberto" permite un coñecemento histórico actualizado do fenómeno guerrilleiro. Mais queda unha pregunta por contestar: por que a resistencia ao franquismo non goza do mesmo recoñecemento que outros movementos antifascistas europeos?

Manuel Conde Gómez (Vilar de Barrio, 1960) é funcionario da Seguridade Social e ocupa actualmente a alcaldía de Vilar de Barrio. Persoa dunha longa traxectoria política, leva moitos anos comprometido coa recuperación da memoria democrática galega. Nesta terza feira, achégase en Nós Diario á figura de Juan Sorga. 

Unha militante nacionalista máis a facer un memorando de sufrimento, lealdade e dignidade. Outra paxina imperdíbel agochada polo silencio imposto aos derrotados e que debe ser escrita en letras de ouro. A historia, ao fin, daquelas loitadoras anónimas do Partido de Castelao e de Bóveda, que sufriron a enxurrada fascista e que sementaron a Galiza do terror de fanegas de solidariedade e resistencia.

 

A actividade armada non foi o método principal de loita política adoptado polo nacionalismo galego no seu combate contra a ditadura durante ás dúas primeiras décadas do franquismo. Mentres a parte minoritaria do nacionalismo, da que formaban parte Mariano Castelao, Xosé Velo ou Ramón de Valenzuela, outorgaba un papel chave á guerrilla como actor decisivo no derrocamento da ditadura, a facción maioritaria, liderada por Ramón Piñeiro, dubidaba da súa eficacia e virtualidade para combater o franquismo. Malia a isto, importancia cuantitativa e cualitativa do corpo orgánico e social do nacionalismo na guerrilla foi superior do que tradicionalmente se lle veu asignando  

A efixie a Ánxel Casal, editor da revista ‘Nós’ e alcalde galeguista de Santiago de Compostela, asasinado polos fascistas en 1936, segue á espera de facerse realidade. Hai máis de dous anos que o pleno do Concello compostelán aprobou unha moción do BNG para erguer unha estatua en lembranza de Casal e da veciñanza represaliada polo franquismo. Porén, o Goberno do socialista Sánchez Bugallo mantén o acordo na neveira.  

En xullo de 1936 a CNT e as organizacións anarquistas contaban con máis de 30.000 militantes e estaban nun período de reconstitución e expansión despois da crise padecida tras os movementos insurreccionais de 1933 e o Goberno da dereita no bienio negro. As organizacións libertarias constituían un dos movementos populares de base máis asentados na Galiza, especialmente no mundo urbano e vilego, destacando por unha combatividade e experiencia na loita clandestina que fixeron valer nos tempos da ditadura franquista.

Fernando Vidal Collazo (Corme,1968) tense achegado nos seus traballos a diversos aspectos do proceso represivo e da resistencia ao franquismo na Costa da Morte. Nese sentido, ten publicado varios traballos sobre a guerrilla na zona e nesta quinta feira volve o sobre o tema en Nós Diario

Lupe Martínez (A Coruña,1979) e licencia de Socioloxía e funcionaria da administración xeral do Estado. Investigadora cunha abondoso bibliografía sobre a guerrilla e autora do volume Coa man armada, sobre a IV Agrupación do Exercito Guerrilleiro da Galiza. A cuarta feira escribe en Nós Diario sobre José Gayoso e Antonio Seoane.

David Simón-Lorda (Zaragoza, 1963) e doutor en Medicina pola Universidade de Santiago e exerce como  psiquiatra en Ourense. Membro da directiva da asociación “Amigos da República” e autor dunha extensa bibliografía sobre a historia da medicina e da represión dos sanitarios polo ditadura. Neste terza feira en Nós Diario publica un traballado sobre a colaboración dos sanitarios coa guerrilla antifranquista.

 

Un intento frustrado de "mudanza", un xuízo contra un investigador e diferentes e contraditorias sentenzas sobre a titularidade do mobiliario e a posibilidade de indemnizar os Franco, cruce de acusacións entre Administracións... Os últimos 365 días, desde que o Pazo de Meirás volveu ao dominio público, foron frenéticos para un movemento memorialista que lembra que o futuro do edificio aínda non se decidiu.

Francisco Macías (Lago de Carucedo, O Bierzo, 1958) é editor, fundador e director de Edicións Positivas. Nesta ocasión falamos con el arredor da investigación sobre o seu veciño, o guerrilleiro Abelardo Macías 'O Lebre', de quen escribe nesta cuarta feira en Nós Diario.

Como en case toda Galicia, a vaga de violencia que desencadeou o golpe de Estado orixinou a fuxida ao monte dos que non puideron marchar ou agocharse. Tamén prófugos e desertores do Exército. En Deza houbo fuxidos na Serra do Faro, nos montes de Rodeiro e Agolada e na zona do Ulla. Ramón de Valenzuela fixo unha reconstrución deses primeiros movementos dos escapados dezaos na súa novela Non agardei por ninguén.

Foi Jesús Costoya López. Este xornaleiro de 34 anos e veciño do Alto de Chavaga-Monforte de Lemos ten a dubidosa honra de ser quen deu o chivatazo que provocou unha das caídas máis soadas para gloria das forzas represivas, e máis dolorosa para a sorte da loita armada. Grazas á súa colaboración, a forza pública conseguiu dar morte a catro guerrilleiros da extinta Federación de Guerrillas de León-Galicia, así como a dous enlaces destes. Os feitos ocorreron como seguen.
 

Mesmo na noite mais triste
em tempo de servidão, 
há sempre alguém que resiste
há sempre alguém que di nâo. 
Manuel Alegre

As autoridades franquistas responderon con enerxía ao ascenso de accións armadas apreciábel desde 1946. O brutal “Decreto-Ley sobre represión de los delitos de bandidaje y terrorismo”, de abril de 1947, permitía ás forzas policiais utilizar calquera método para combater o antifranquismo. Mellorada a conexión entre o Servizo de Información da Garda Civil (SIGC), popularmente coñecida como a “brigadilla”, e a Brigada Político-Social (BPS) da policía, medrou a infiltración, compra de vontades, sancións económicas, desterros, controis, cárcere, contrapartidas, violacións, torturas, “lei de fugas”, asasinatos. 

A Francisco Martínez Leira “Pancho” e Camilo de Dios Fernández, “in memoriam”. 
                    
Sempre volvemos renacer
sempre xurdimos outra vez
tras mil derrotas.
(Xosé Luís Rivas, Mini).

Por decretos de setembro de 1936 e xaneiro de 1937, os sublevados ilegalizaron partidos políticos, sindicatos e sociedades que “por acción u omisión” tiveran relación coa Fronte Popular, impondo no seu lugar un réxime totalitario de partido e sindicato únicos. Nesas circunstancias represivas (asasinato, execución, cárcere, depuración, sanción, apartamento, exilio) que afectaron a dirixentes, afiliados e simpatizantes das entidades proscritas, só puideron sobrevivir organizacións afeitas á clandestinidade, compactas e con militantes moi disciplinados. Na “dinámica de represión-reconstrución-represión-reconstrución” (Santidrián, 2002) rexurdía unha e outra vez o Partido Comunista, único sostén político da guerrilla e único real adversario interior do réxime franquista. 

O espolio, a represión, o traballo escravo e os tratos de favor co réxime franquista explican o éxito da maioría das grandes empresas españolas que hoxe cotizan no IBEX 35. O xornalista Antonio Maestre (Xetafe, 1979) aborda esta cuestión este 26 de novembro, nunha palestra na cidade do Lérez no marco das III Xornadas contra a Impunidade que organiza o departamento de Memoria Histórica da Deputación  de Pontevedra. A palestra pódese seguir en streaming,

Manuel Pazos Gómez (Marzoa-Oroso,1962), é un historiador galego que ten debullado a represión na comarca de Ordes pero tamén estudado a fondo os vitimarios. A sexta feira, achégase en Nós Diario á represión contra os familiares dos guerrilleiros polo franquismo