Non é país para vellos

Que Galicia vén experimentando un declive demográfico dende finais do século pasado non é unha nova, senón unha tendencia consolidada, e con enormes repercusións socioeconómicas. O envellecemento da poboación implica, por unha banda, a necesidade de maiores niveis de gasto público, coa correspondente tensión sobre os orzamentos dos diferentes niveis de administración pública, en función das súas competencias. Poboación en idade máis avanzada supón, en xeral, maior gasto sanitario e o vinculado ao coidado: residencias de persoas maiores, centros de día, transporte, rehabilitación, etc. Por outra banda, os intensos desequilibrios territoriais en relación á poboación que se están dando en Galicia (só está medrando a poboación nas áreas urbanas de A Coruña, Santiago de Compostela, Ourense e Pontevedra) fan que progresivamente o interior das provincias, especialmente Lugo e Ourense, se vaia baleirando de poboación. Actividade económica Para facernos unha idea da magnitude do problema: dende 1988 as defuncións en Galicia superan aos nacementos (saldo vexetativo negativo) cada ano, nun proceso que non para de intensificarse. En 2023 o número de nacementos marcou un novo mínimo (14.025), un 2% menos que en 2022, acumulando unha redución de máis de 40% dende 2008. Isto implica que a idade media da poboación galega non para de medrar. Ademais, e como resultado da dinámica socioeconómica, a progresiva concentración da actividade económica no eixo atlántico fai que, precisamente, esa zona sexa a máis dinámica en termos demográficos, coas dúas provincias de interior presentando menores taxas de natalidade e maiores taxas de mortalidade. O número de residentes medra, pero a poboación en idade de traballar redúcese Porén, esta dinámica demográfica non está exercendo aínda como un factor limitante ao funcionamento do mercado de traballo galego porque, a pesares da dinámica demográfica, a poboación en Galicia estase a manter dende o comezo do século XXI (incluso medra un pouco), aínda que escondendo profundos cambios na composición: o número de residentes medra, pero a poboación en idade de traballar (16-65 anos) redúcese considerablemente, acompañada dun incremento da poboación inmigrante (fundamentalmente procedente de Latinoamérica). A dinámica demográfica regresiva non se trasladou ao mercado de traballo, xa que non se ten producido unha redución da poboación activa. De feito, en 2023 había en Galicia 95.000 activos máis que en 2001. Isto explícase polo forte aumento da participación feminina no mercado laboral (a taxa de actividade das mulleres entre 16 e 64 anos en 2001 era de 53,7%, mentres que en 2023 superou 71%), e á chegada de inmigrantes por motivos económicos, que teñen como obxectivo prioritario participar no mercado laboral (o crecemento da poboación activa galega no último ano é resultado en exclusiva da incorporación de inmigrantes de América Latina que compensan a perda de activos nacionais). Poboación inmigrante Nos vindeiros anos o declive demográfico seguirá avanzando e o mercado de traballo poderá illarse parcialmente desta dinámica, pero cunha marxe de manobra cada vez menor. Por unha banda, a capacidade para incrementar a taxa de actividade da poboación nacional vaise reducindo: Galicia amosa unha taxa de actividade (75%) similar á media da Unión Europea. Por esta vía queda pouco que facer. En canto á capacidade de atraer poboación inmigrante, esta vai depender da capacidade da economía galega de xerar crecemento económico que tire da ocupación. As políticas de promoción do emprego serán claves neste sentido. En todo caso, o que parece confirmarse é que Galicia non deixará de perder poboación nos vindeiros anos, incluso presentando un forte saldo migratorio positivo. As proxeccións de poboación a curto prazo do Instituto Galego de Estatística (IGE) estiman unha perda de poboación entre os anos 2021 e 2037 de 1,49%, con maiores desequilibrios territoriais (lembremos que só medra a poboación nas áreas xeográficas da Coruña, Santiago, Ourense e Pontevedra) e cunha porcentaxe de poboación maior de 65 anos en 2037 próxima a 60%. Polo tanto, afrontamos como país un reto maiúsculo nos vindeiros anos.