Por que no súper todo está tan caro?

En economía falamos dos diferentes tipos de mercado en función do número de empresas que participan nel. No modelo de competencia perfecta son moitas as que ofrecen o mesmo produto, e o prezo e as cantidades quedan asignadas pola libre interacción da oferta e a demanda. Trátase da man invisible tantas veces invocada polo liberalismo económico pero que en moi rara ocasión sucede na realidade, xa que predominan os mercados "imperfectos". Un deles é o oligopolio. Poucas empresas ofrecen un ben e existen fortes barreiras de entrada a ese mercado (grandes investimentos, posesión de recursos estratéxicos, etc.) polo que apenas poden entrar novos competidores, o que fai que as que están teñan gran poder de mercado para fixar prezos e cantidades. Ademais, as empresas son interdependentes e acostuman a darse dinámicas colaborativas como os pactos tácitos de prezos, para apropiarse do maior beneficio conxunto da industria: se o meu competidor non baixa o prezo, tampouco eu, e todos contentos! O oligopsonio é análogo ao oligopolio, pero neste caso son moitos os que ofrecen o produto e poucos os compradores, o cal os sitúa a eles co poder de mercado. Un exemplo é o sector lácteo, onde os moitos pequenos produtores teñen que aceptar o prezo imposto polas poucas centrais leiteiras que mercan o produto e levan o beneficio. O contexto inflacionista global é a coartada para que as distribuidoras aproveiten para subir os prezos Vén esta contextualización teórica a conto de que a distribución alimenticia no Estado obedece a esta estrutura. Seguindo diferentes estudos, menos de dez empresas repártense máis do 60% da superficie comercial e o 51% do mercado está copado só por cinco, lideradas por Mercadona co 25%, seguida de Carrefour e Lidl. De feito, estas tres repártense o 40% da cota de mercado. E agora xa sabemos o que isto significa: marxe para fixar prezos sen que apenas se resinta a demanda, se se leva a cabo do xeito adecuado. O contexto inflacionista global é a coartada, o shock que diría Naomi Klein, para que estas distribuidoras aproveiten o seu gran poder de mercado para subir os prezos ao consumidor máis aló do simple traslado dos incrementos de prezos en orixe, e incrementar así as súas marxes de beneficio, pagando o pato as consumidoras e consumidores. Oligopolio cooperativo Non sería doado realizar esta manobra nun contexto de estabilidade de prezos, sería máis claramente percibida e contestada polos consumidores e incluso poderían intervir as institucións de defensa da competencia (CNMC). Porén, a situación inflacionista actual implica que os consumidores asumimos as subas de prezos, somos conscientes de que existen algunhas causas obxectivas que inflúen no incremento dos custos das materias primas e a enerxía e perdemos a referencia de cal é o "prezo que debería ter" o produto. Así, a empresa líder no sector, Mercadona, leva a cabo unha estratexia de incremento sostido de prezos e as corporacións seguidoras aceptan esa estratexia incrementándoos eles tamén, unha acción que maximiza o beneficio do conxunto da industria. É unha dinámica de oligopolio cooperativo, chamada liderado en prezos, onde os oligopolistas "non líderes" respectarán eses prezos. Non poden permitirse abrir unha agresiva guerra de prezos para competir por maior cota de mercado, xa que podería ser respondida con máis agresividade por parte do líder e ameazar a súa viabilidade. Os datos corroboran isto. O Ministerio de Agricultura dispón dun "observatorio de prezos dos alimentos" que amosa a evolución semanal dos prezos en orixe e por xunto de 34 produtos alimentarios (dende o 2019 deixou de achegar os datos de destino, o que imposibilita unha análise máis completa). Mesmo así, podemos obter conclusións consistentes. Comparando os últimos datos publicados, da última semana de 2022, coa mesma semana do ano anterior, observamos que mentres neses últimos 12 meses os prezos en orixe medraron un 9,8%, os prezos destes mesmos produtos por xunto fixérono un 11,9%, é dicir, un incremento dun 18% maior. Se nos fixamos na evolución nos últimos tres anos, esta diferenza agrándase até o 28%. Nunha análise máis completa do sector deberiamos introducir o papel das grandes corporacións alimenticias (Kellogg's, Nestle) e dos oligopolios nas sementes, con Monsanto á cabeza. Son parte dunha monstruosa industria agroalimentaria cuxos efectos non só notamos no peto, senón tamén nas súas consecuencias medioambientais. Precisaríase unha forte intervención pública para reverter esta situación, pero non está a suceder. Así, tamén poderíamos responder á pregunta do título cun... "porque lles deixan".