Cambedo da Raia contará cun memorial de solidariedade e rebeldía desde este sábado

A aldea portuguesa de Cambedo da Raia, no concello de Chaves (norte de Portugal, fronte a Verín) inaugurará este sábado un memorial en lembranza dunha poboación que se solidarizou coas persoas perseguidas polo réxime franquista e recordando, ademais, a operación militar que decorreu nese lugar o 20 de decembro de 1946. A iniciativa chega despois de que a Assembleia da República -o Parlamento portugués-, aprobara a petición popular, asinada por 2.005 sinaturas, de honrar a veciñanza desta localidade. A iniciativa partiu, basicamente, da investigadora portuguesa Paula Godinho, e contou cunha comisión promotora na que tamén participaron por parte galega, entre outros, o investigador Dionisio Pereira, e o historiador, Luís Martínez-Risco. Morte e represión O que aconteceu en Cambedo conseguiu quedar na memoria de xeracións. Máis de mil axentes de diversos corpos de seguridade portugueses como a Garda Nacional Republicana, a Garda Fiscal, o exército e a PIDE da ditadura, ademais de efectivos da Garda Civil española, arrodearon a aldea ao amencer. No confronto morreron os galegos Juan Salgado Riveiro e Bernardino García García. Ademais, foi encarcerado Demetrio García e o seu cuñado, Manuel Barcia sufriu prisión chegando a morrer o seu fillo nun centro de reclusión da Polícia Internacional e de Defensa do Estado (PIDE). A represión continuou con ducias de veciñas e veciños detidos. Cambedo da Raia perdeu 18 dos seus habitantes por máis de un ano e oito cidadáns da Galiza, procedentes de aldeas próximas, foron xulgados de inmediato en Portugal e expulsados para o seu país, co prohibición de entrar de novo en terras portuguesas. Portugal honra Cambedo da Raia e lembra o seu apoio á guerrilla antifranquista Orgullo das familias A sobriña-neta de Demétrio, e neta de dous dos presos, Mónica Barcia, pon voz ás familias que agardaron por este momento. “Para nós, esta homenaxe significa moito”, asegura a Nós Diario, “levamos moitos anos esperando por un recoñecemento que parecía non chegar nunca”, recoñece. Non sabe como reaccionará este sábado mais si que será “un momento de gran orgullo”. As persoas descendentes das que padeceron a represión fascista senten, como no caso de Mónica, “que o sacrificio e a coraxe da nosa familia están sendo finalmente recoñecidos”. Porén, non deixa de admitir que “temos pena de que fose preciso case 78 anos e que os meus avós e o meu tío avó non estean aquí para presencialo”. A memoria desde a Galiza No acto estará presente unha representación da asociación ourensá Amigos da República coa que Cambedo mantén unha estreita relación. A colaboración galega na lembranza dos feitos de 1946 fixo que en 1996 o historiador Luis Martínez-Risco e o responsábel do Centro Cultural de Vilarelho da Raia, Carlos Silva, organizaran un acto de homenaxe no que se colocou un monólito nos 50 anos dos feitos. Xa en 2004 o historiador publicaba, co apoio da entidade galega, un libro sobre a resistencia da aldea e a súa solidariedade. “Foi un momento de recuperación do que acontecera”, sinala Martínez-Risco a Nós Diario, “mesmo conseguimos que Ourense tivese unha rúa dedicada a Cambedo da Raia”, lembra. Para este historiador queda na memoria que naquela altura, entre dúas ditaduras, “xente que non estaba ideoloxizada, non aturou a barbarie que se estaba facendo sobre veciñas e veciños”. Un novo capítulo En opinión do historiador Dionisio Pereira, o investigador que ten traballado máis na Galiza sobre a loita da guerrilla na Raia Seca, “a recuperación da memoria histórica en Portugal, leva anos de adianto respecto do Estado español”. Sinala a Nós Diario que se comproba esta situación “sobre todo nos eidos do recoñecemento das vítimas do salazarismo e da implicación do Estado na musealización das principais cadeas do Estado Novo con esta orientación”. Só considera como “puntos febles” o que considera unha “tépeda asunción das responsabilidades derivadas dunha sanguenta guerra colonial e unha insuficiente deslexitimización dos vitimarios”. A memoria rebelde do Cambedo ao descuberto Para Pereira, outro dos puntos febles, é a “cativa conciencia da existencia dunha memoria común nos territorios fronteirizos que, no caso galego, iría desde a raia seca de Bragança, até a raia mollada miñota”, algo que “reúne a memoria popular compartida de quen soubo conservar a ambas bandas da raia a humanidade fronte á persecución de dúas ditaduras”. Por este motivo, o historiador traballa nunha "cartografía da solidariedade impulsada en exclusiva polo tecido asociativo" e entende que actos como o de Sernande (Vinhais, Portugal) o 25 de maio, e o de Cambedo este sábado, “abren un novo capítulo esperanzado desta xeira liberadora, na que poidamos compartir en maior medida a devandita tarefa co pobo portugués”. Augusto Santos estará presente na inauguración Da importancia que se lle deu en Portugal á inauguración deste memorial, que se iniciará ás 16 horas (15 horas en Portugal), dá conta a presenza na mesma, ademais do alcalde do municipio de Chaves, Nuno Vaz, do anterior presidente da República, Augusto Santos Silva. Este político, doutor en socioloxía e profesor durante anos na Universidade do Porto, presidía o parlamento portugués cando se recoñeceu as vítimas galegas e portuguesas que sufriron a represión en Cambedo. Intervencións Antes da descuberta do memorial decorrerán varias intervencións sobre a memoria histórica e o proceso que levou ao recoñecemento do que aconteceu. Comezarán coa intervención do investigador e historiador, José Dias Baptista, que tratará de A ridícula fronteira, os acontecimentos de 1946, o sofrimento e o silêncio. Seguirá o deputado-relator da petición á Assembleia da República, Rui Tavares que explicará A Petição, o Louvor, o Memorial e o direito ao reconhecimento. Rematará as intervencións o presidente da asociación ourensá Amigos da República, David Simón, que introducirá A solidariedade transfronteiriça: passado, presente e futuro.