cultura

Manuel Gallego Jorreto, arquitecto nado no Carballiño en 1936, vén de recibir o premio Nacional outorgado polo Ministerio de Fomento. “Máis de 50 anos de exercicio profesional marcado por unha arquitectura comprometida coa súa Galiza tradicional”, sinala o xurado do galardón.
 

No outono de 1913, Elisa Patiño converteuse na primeira galega en pilotar unha aeronave. “A señorita Patiño, primeira e intrépida galega que voou”, titulou daquela a revista Vida Gallega, “tres veces se elevou esta xentil paisaniña no aeródromo de Baltar”. A súa é unha das 11 figura que compoñen o segundo volume de Pioneiras. Galegas que abriron camiño.
 

“Fixen un caldo de groria / que me soupo que la mar; / fixen un bolo do pote / que era cousa de envidiar”, escribiu Rosalía de Castro en Miña casiña, meu lar. Estes versos serviron á fundación da poeta para, hai dous anos, lanzar a iniciativa Caldo de Gloria, que involucra locais de hostalaría de todo o país e algúns concellos nunha celebración da “épica diaria da supervivencia”.
 

Hai 22 anos que Xosé Manuel Budiño debutou en disco con aquela peza chave do novo folk galego, Paralaia. Seis discos despois ensaia un sorprendente e maduro xiro pop no seu novo traballo, Fulgor, que acaba de colocar na rúa e presentará o vindeiro 15 de marzo na Sala Capitol de Compostela.
 

A “lírica exploratoria”, os seus “dinámicos concertos” ou a súa “frenética” paixón multiinstrumentista son algúns dos argumentos escollidos pola revista musical británica Songlines para salientar Deixaas, o último disco de Mercedes Peón, entre o mellor facturado en Europa o pasado ano.
 

A 20ª edición do encontro Correntes d'Escritas, que esta segunda feira comeza en Póvoa de Varzim, conta con importante presenza galega. Teresa Moure, Cesáreo Sánchez Iglesias, a cantante Uxía ou Compostela como cidade convidada son algúns dos integrantes da delegación.
 

Unha intepretación do rostro de María Casares a cargo da ceramista Paula Pereira (Arcade, 1986) será o trofeo da 23ª edición dos premios de teatro María Casares, outorgados pola Asociación de Actores e Actrices de Galiza. As pezas substituirán ás tradicionalmente empregadas de Sargadelos.
 

“Isto non é outra escolma. É un reto. O reto de leres como feminista a poesía rosaliana”. Con esta contundencia abre a profesora Helena González Fernández (Vigo, 1967) o limiar a Rosalía feminista, a escolma de poemas de Rosalía de Castro que vén de elaborar para Edicións Xerais. “Deberás disporte a ler desde o 'triángulo de furias”, advirte ao lector.
 

Galinhas do mato (1985) foi o derradeiro disco en vida de José Afonso. Xa moi enfermo, a súa voz apenas comparece en dúas cancións. O seu testamento ficou así demediado. Mais os arquivos, oficiais e oficiosos, adoitan agochar sorpresas. O vindeiro 6 de abril publicarase a gravación de dous concertos inéditos do Zeca, un de 1968 e outro de 1980.
 

O xurado da décimo oitava edición do premio Maruxa Villanueva de intepretación teatral decidiu outorgarlo á actriz Iria Pinheiro. “Destacamos a súa valentía na reivindicación do feminismo e na capacidade para empregar a arte e avisibilidade como actriz para causas xustas e necesarias”, sinalou.
 

Un coitelo tipo Simancas, do conxunto arqueolóxico natural de Santomé e datado nos séculos IV-V, foi, en febreiro de 1999, a primeira Peza do Mes do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense. Vinte anos e 200 pezas despois, o centro celebra esta actividade divulgativa e faino con outro material da mesma procedencia: unha placa de cinto ligada ao mundo Baixo Imperial da Meseta.
 

Voz do trebón é o primeiro libro que repasa a peripecia do cantautor Suso Vaamonde (Ponte Caldelas, 1950–Vigo, 2000). O seu autor é o xornalista Miguel Boó e presentarase en Salvaterra de Miño, vila á que tan vencellado estivo Vaamonde, o vindeiro sábado 16 de febreiro.
 

“Fun capturado pola milicia fascista o 13 de decembro de 1943”, comeza un dos libros máis importantes de todos os libros importantes escritos no século XX: Se isto é un home (1947), de Primo Levi. A súa versión galega vén de saír do prelo, traducida por Xoán Manuel Garrido Vilariño e publicada por Xerais.
 

Na Maleta da avoa viaxan contos, lendas, monicreques, obxectos. Transpórtaa Raquel Queizás e este sábado, 16 de febreiro ás 18.00 horas, levaraa á Casa Museo Manuel María.
 

Josephine Foster, estadounidense de 1974, é unha das máis celebradas voces do novo folk. Prolífica -16 discos desde 2000- e aventureira, estará no Vello Cárcere de Lugo o vindeiro 23 de marzo, sábado ás 20.00 horas, dentro do ciclo Liberdades Sonoras.
 

“Este libro non se escribiu para os docentes, senón para os pais. É un chamamento a organizarse. Os autores somos un grupo de oito rapaces da escola de Barbiana. Outros compañeiros nosos, que están a traballar, axudáronnos os domingos”. Este é o inicio dun dos máis célebres textos da pedagoxía emancipadora europea, Carta a unha profesora, orixinal de 1967 e cuxa versión galega vén de publicar a editorial Kalandraka.
 

Trote, de Xacio Baños, e A sombra da lei, de Dani de la Torre, son as gañadoras da previa dos premios Mestre Mateo: cada un dos filmes suma 15 candidaturas. Son dous filmes de vocación e filosofía diferente, pero erixénse desde xa e até a gala do vindeiro 2 de marzo nas favoritas.
 

Trinta Lumes conta a historia de Alba, unha rapaza do Courel que na tardiña dun día de outono entra en contacto co invisíbel. A primeira longametraxe de Diana Toucedo (Redondela, 1983) transita entre o real e a fantasía para falar sobre a construción do mito, a extinción ou o traballo. Proxectada e premiada en non poucos e importantes festivais, esta sexta feira estréase en seis salas galegas e tres do resto do Estado.