tradición

No Courel, as siluetas dondas da montaña flotan sobre a pegada difusa das nubes. Entre a brétema esténdese o territorio fronteirizo no que acontece o mito, onde a realidade deixa espazo ao que reside nos seus pregos. Sobre esta paisaxe onírica, habitamos a lenda. Na devesa, alá no alto, contaban as máis idosas que vivía un carboeiro: o Apalpador. Hoxe, nun rural adoecido polo abandono, son moi poucas as testemuñas que aínda atesouran a lembranza desta personaxe que, resgatada desde esta serra, normalízase na Galiza como alternativa propia para celebrar o solsticio de inverno.

Aliboria inauguraba traxectoria cunha lucidez abraiante, apostando con valentía na revolución. 

Ao Cabo Leirín é o primeiro traballo en solitario de Faia Díaz (Coro Encaixe, A Patacón, The Vacas). Gravado polo Hevi, Faia reinterpreta seis pezas tradicionais.

Hoxe estou en Dublín. Como cada vez que estou por estas terras, penso tamén na Galiza. Dublín conserva aínda nas súas rúas esa forza que a fixo erguerse.

'Os Rosales. O son da festa', libro que vén de lanzar a Editorial Canela na súa colección de tradición oral, recupera a historia dunha das mulleres pioneiras da música tradicional galega: Maruxa Miguéns. Foi por casualidade que entrou a tocar o bombo nos Rosales, o cuarteto do seu marido, Xosé Romero, para rematar converténdose nunha peza chave da formación, que coa súa voz e o seu toque se converteu nunha das máis demandadas do momento. "Mágoa que non foses home para vir con nós", dicíanlle os da banda antes nos ensaios. Pero non lle fixo falla.

O trío de música de raíz Tres Pesos chega este outono co seu segundo traballo discográfico, 'De cando os animais cantaban'. Un disco elaborado devagar que pretende ser unha reivindicación da actualidade de música tradicional e pola recuperación do hábito do campo nunha sociedade na que "todo o hai que facer a correr".

"Todo chega pasado polo filtro da miña cabeza", explica Penim do estilo ecléctico do disco. A compositora presentou esta semana 'Cantos de terra e sal'.

Con motivo do 25N, 'Nós Diario' achégase ás manifestacións da violencia contra as mulleres presentes na música tradicional. Estas mensaxes agresivas son moitas veces naturalizadas, cántanse toleradas coa aura doutro tempo. Ante a necesidade de entendelas no seu contexto, xorde tamén a dúbida sobre a pertinencia de seguirmos interpretando hoxe esas mesmas mensaxes.

O feche de locais públicos, dependente dos Concellos ante a actual situación por mor da Covid-19, deixa mestras e mestres de baile e música tradicional á intemperie, sen poder exercer a súa profesión.

Teresa Ferrreiro é ilustradora, DJ e moito máis. Artista multifacética, participa no ciclo VanGal que o Museo do Pobo Galego organiza durante esta fin de semana. O seu traballo afonda desde diversos formatos na memoria, especialmente a das mulleres, para reivindicar o legado da tradición e traela ao presente.

A compañía con base en Barcelona Ancorae Danza trae á Galiza a súa primeira creación, un espectáculo arredor dos corpos femininos no que o flamenco recibe a influencia da música e o baile tradicional galego. Esta exploración contemporánea apunta como futura liña de traballo do grupo que dirixe Andrea Jiménez.

Unha textura sonora granulada enmarca o canto dunha recollida, mentres a paisaxe do Courel ocupa a pantalla. Con esta potencia arrinca 'Dorothé na Vila', un documental que Alejandro Gándara e Olaia Tubío estrean hoxe na Mostra Internacional de Cinema Etnográfico (Compostela). As realizadoras seguen o rastro da musicóloga Dorothé Schubarth no seu percorrido pola Galiza desde finais dos anos 70, nun periplo que as levou a descubrir as historias que se agochan tras o 'Cancioneiro Popular Galego'.

Desde os albores daquel transversal e revolucionario Projeto ['trépja] en 2008, o colectivo traballou na construción do tecido de base, desde a asociación Trépia e a súa escola. Como resultado desde tempo de aparente silencio, este ano viu a luz 'Suán', un álbum que constitúe a primeira fase dunha iniciativa máis ampla que tenta implicar alumnado e profesorado, sempre coa idea de levar o tradicional cara ao futuro e facelo máis accesíbel a novos públicos.

As medidas sanitarias e de precaución fronte á Covid-19 tiveron en suspenso este evento. Finalmente estase a realizar para atraer turistas pero dun xeito diferente ao que viña sendo habitual. Cada familia artesá abrirá as portas do seu taller máis horas, tanto por semana como a fin de semana.

O mundo da música tradicional chora a perda de Pepe Temprano, un dos grandes gaiteiros galegos, que formou parte dos Tempranos de Eirís ou Lembranza. O enterramento terá lugar hoxe ás 13 horas.

'Mad:ame' atópase entre o dixital e o analóxico

A Asociación de Gaiteir@s Galeg@s está a impulsar a redacción dun texto con medidas específicas para facer fronte á crise derivada da emerxencia sanitaria desde o sector da música e o baile tradicional. Isto leva a pór o foco nas necesidades do asociacionismo como alicerce fundamental deste patrimonio.

Hai pouco máis dunha semana, distintos colectivos celebraban que a Xunta fixese caso das alegacións presentadas ao texto para a declaración como Ben de Interese Cultural do baile e a música tradicionais. Seguindo o seu exemplo, e para festexarmos tamén a boa nova, queremos cartografar as diferentes opcións para aprender estas dúas manifestacións da nosa cultura sen necesidade de saír da casa. En tempos de cultura dixital, videotutoriais non faltan.

O documental 'Dorothé na vila' pon face ás informantes de Dorothé Schubarth