O relato de verán: 'Doce como o favo da mel' (I)

A invernía foi moita, choveu na expurga do millo e na esfarna do centeo, choveulle na flor ás fruteiras e merouse o fruto pola excesiva lentura. A enchente dos regueiros arrastrou terra das nabeiras ladías e a arroiada meteu o cisco dos camiños nas fontes. Mesmo as familias máis previsoras, que gardaban unha colleita de grao en reserva —moendo o do ano anterior—viron como as arcas se baleiraban. Había, si, moita belota pra aliviar a fame dos porcos que berraran aganados durante boa parte do ano, porque non se deran nabos nin cabazos cos que prepararlle a calda. Herba houbo canta se quixo, inda que pouco rendedeira, todo eran pirixeis que as vacas non pacían. Inzaron os saramagos nos agros do centeo e moitas outras herbas ruís que se mondaban á mao. Ata escasearon os paxaros granívoros por non graiar o cereal, os niños de pardaus dos beirís dos tellados dos cabaceiros, que daban moita fartura, faltaron naquela terra que nun bo ano podía vivir das aniñadas. Mesmo as familias máis previsoras, que gardaban unha colleita de grao en reserva, viron como as arcas se baleiraban Na casa do Desiderio eran poucos de familia: el propio (un neno bispo traído da inclusa) e os pais que o profillaran. Fóronse gobernando con castañas cocidas, noces, abelás e distintos recursos que un supervivente de orfanato (na altura apenas chegaban a adultos o dezaseis por cento dos orfos) sabía rebuscar. Por caso entraba gacheiro nas cortes da Casa Grande de Bamio, onde sempre había algunha marela recén parida, e munxía unha canada de leite. O becerriño mamote botaríao a faltar e os criados do pazo decataríanse se cadra do ubre falido, pero apoñeríanllo ás meigas chuchonas que -en figura de cobra- sopeixaban nos tetos das vacas. A falta de papas de millo ben remexidas cun pélo pra evitar os bolicos, tíñache boa dúbida unha cunca de leite con unto derretido. Aí pola media mañá, Desiderio andaba ao xornal a mantido, soerguendo un valado esbarruado pola chea do regueiro de Mira. Caro lle custara conseguir esa encomenda, tivera que madrugar porque acudía a pedir traballo moita xente que langreaba coa fame. Nos bos tempos, sen ir máis atrás un ano antes, viría unha criadiña do Bamio coa parva -pan e compango de chourizo, ombreira ou touciño entrefrebado-, pero agora tocaba escoitar o ruxir das tripas. Xa chegara o mediodía e cumpría distraer a larota cantaruxando: Xan das luces vai no alto e a churupea non vén, a culpa é do marnelo que a marnela non a ten. Nunha desas encontrou un cazo de rabo longo que algún día servira pra apillar peixiños no regueiro ou nas torneiras que desviaban a auga cara os eidos de millo. No inverno a corrente rebordaba, bruaba que metía medo, pero xa estiñara algo deixando charquelas nos lameiros cheos de oucas e rabazas. Aplicouse a baleirar un daqueles charcos e, unha vez achicada a auga, viu como do pedregullo e da terra do fondo e dos lados do burato desecado saían escoadizas anguías. Pelexou con elas ata botarlles a mao e envolvelas no seu casaco escalazado, máis propio de espantallo que de xente. Á familia gustáballe o peixe ben esturruxado en manteiga de porco, no máis cru da invernía alimentáranse fervendo infusiós de torovisco e verténdoas no regueiro, de onde saían á cima troitas atordoadas boas de pescar cun simple caldeiro. Despois de deixar as anguías enriba da artesa, na cociña da poubea familiar, endireitouse ao pazo pra cobrar pola angueira de soerguer pesadísimos sésigos. Dentro da paga entraba un caldo de couvellas que lle serviu a Isolina nun mesote da cociña pacega. A criada non cociñaba alá moi ben, pero era de bo corazón e agregoulle ao xantar de solvo quente, con poucas verzas e fabas, un anaco de pan negro. Non é que lle falase a serio, pero a rapariga empurrárao un día que el lavaba as maos debruzado sobre a pía de beber o gando, rira as paciencias e déralle ocasión de corresponder perseguíndoa e amoxetándolle os brazos de mangas refucidas. Por algo se empeza. [Continúa esta cuarta feira]