Alberte Blanco Casal: "Vivimos a decadencia dun Occidente que leva cincocentos anos dominando o planeta"

—Vostede ten formación de enxeñeiro, e tardou a dar a coñecer a súa faciana de narrador. Son un lector intenso de sempre. Non planifiquei nada, pero tiña ideas que me parecía que podían utilizar este camiño da ficción, sobre todo cando o traballo político deixou de ocuparme tan intensamente [Blanco foi director xeral de Montes, na etapa de Alfredo Suárez Canal como conselleiro de Medio Rural, 2005-2009]. —Nas súas novelas atopamos sempre un transfundo e tamén unha didáctica da historia, que supoño que exixe moita preparación previa. Arcadia (Agapea, 2013) era unha novela de aventuras co pano xeopolítico do antigo Exipto e as que fixen ultimamente teñen un contexto histórico, aínda que non as situaría niso que convencionalmente chamamos "novela histórica". O que fago é ficción nun momento temporal determinado e por iso explico cousas que suceden nese momento. Sexa cando a Batalla de Rande en O códice esmeralda (Xerais, 2017) ou agora a Galiza de fins do XVI en Monterrei e Verín en A soidade do inquisidor (Xerais, 2024). Iso obrígame a facer moita investigación porque tamén se recrean episodios que ocorreron aínda que lle dou un envoltorio narrativo e de invención de personaxes. —Finalmente tamén busca entreter pero explicar ou facernos familiares determinados acontecementos históricos. Sempre pensei que era bo que a literatura galega dese a coñecer episodios ou contextos históricos a públicos amplos. Igual que británicos e franceses teñen a súa materia de Bretaña ou os mitos do Rei Artur, que modelaron a literatura europea, nós temos moita especificidade propia, tamén o que poderíamos chamar a "materia xacobea", que ten que ver co Cluny ou cos camiños europeos a Fisterra. Isto daría moito xogo, e até teño unha novela inédita con este trasunto de Xelmírez e o seu momento histórico, pero con ficción porque ese é o vimbio fundamental dunha novela. En A soedade do inquisidor colócome no momento relevante, o proceso de anexión de Portugal, con Felipe II e a colaboración da casa de Bragança pero cunha disidencia interna tan grande en Portugal que décadas despois desembocou na independencia definitiva. Na trama aparecen diferentes elementos, a Inquisición por suposto, e un colexio de Xesuítas que asemellaba máis unha universidade naquela altura, e era o gran proxecto que tiñan os condes de Monterrei. Os Xesuítas eran daquela unha forza de moito relevo utilizada pola Igrexa para combater a Contrarreforma. Dá moito xogo narrativo tamén o elemento da confesión. De feito pensara nun título, O confesor, porque ao principio era un asunto principal que despois ficou máis tanxencial. A obra está orquestrada en episodios documentados e outros etnográficos e sociolóxicos da época, procurando dar unha visión e unha análise política do momento, porque o que me gusta é desentrañar o porqué ocorren as cousas. —Quizais por urbanocentrismo, que parece que todo o importante sucedeu nas cidades, Monterrei quedou nunha nebulosa. Cando vemos o que foi o castelo, a posibilidade dunha universidade, ser terra de fronteira ou as referencias ao Misal como primeiro libro impreso na Galiza, informan dun momento espléndido, non tan afastado, que vostede evoca. Todo ten moito que ver cos Condes de Monterrei, que na altura tiñan unha intensa relación con Felipe II. Despois están a cabalo entre Salamanca e Santiago e a Inquisición instálase nun dos edificios dos condes na capital galega. A Inquisición era unha institución allea, castelá, que non era ben recibida porque interfería nos señoríos, relixiosos ou laicos, entorpecía o labor e o poder dos señores e do arcebispo ou molestaba aos curas parroquiais. Esa interferencia da Inquisición está moi documentada polo historiador Jaime Contreras, ao que recorrín para coñecer o funcionamento deste organismo e como non chegou a ter moita potencia na Galiza porque a nobreza se lle opuxo e dificultou a súa consolidación. A controversia reflíctese na novela, e vense tamén as disidencias importantes que había no Imperio, na coroa castelán. Mesmo no século seguinte os condes de Monterrei foron dos que reclamaron a devolución do voto en Cortes a Galiza. As novelas serven para dar a coñecer episodios concretos da historia do país. Moitas veces tes que facer un primeiro labor no lugar que xa esqueceu o seu pasado. Cando fun dar clases a Verín (comarca homónima) había moitas nebulosas, aínda que xa traballaban con intensidade na historia local persoas como Xerardo Dasairas. Un exemplo. Lembro que pensei, como é que non pasa o tren de Ourense por aquí e polas vilas máis poboadas e vai pola montaña onde non había desenvolvemento económico? Eu chegaba de fóra e intentei pescudar os porqués, e fixen un traballo ao respecto [O conflito de intereses no camiño de ferro de Zamora a Ourense: aproximación histórica ao período, 1840-1930]. Para esta outra época que trato na novela tamén tiven que ler moito e agora pode contarse como podería ter sido o curso da historia se se desenvolvesen determinadas tendencias naquela altura. —Tamén nun caso máis achegado da súa familia fixo ese esforzo de investigación para explicar a historia do republicanismo e o antifascismo na súa terra natal, en Vilaboa (comarca de Pontevedra). Cando publicamos o Diario de José Casal (Deputación de Pontevedra, 2023) foi meterse nun asunto biográfico dos meus tíos avós, republicanos e socialistas represaliados. Na familia coñecías cousas, pero no franquismo non eran nada explícitas explicándonos o que pasara. De feito o meu tío, que padeceu persecución e cárcere, non me contou nada con claridade até despois de morto Franco, aínda que se mantiña activo politicamente nunha certa clandestinidade. Quizais non quixo influír moito en min. O José Casal que motivou o libro era pai dun home que foi moi activo politicamente, Pepe Casal, que militou con Camilo Nogueira en Galicia Socialista, e polo tanto hai unha xinea na familia que igualmente quixen desentrañar e contar nese libro editado o ano pasado. —Esa curiosidade que deita na ficción literaria tamén é motor da súa outra grande dedicación nestes anos, a información e os traballos sobre política internacional e singularmente a xeopolítica, en libros e en artigos habituais en Nós Diario. Este parece un momento crucial que precisa análise, cal é a súa perspectiva? Estamos nunha transición histórica e é un pensamento compartido por moitos expertos que discrepan da opinión mainstream unificada nos medios occidentais. O que vivimos é a decadencia dun Occidente que leva cincocentos anos dominando o planeta desde a chegada a América e a expansión colonial e neocolonial. Ese dominio aínda é grande pero está en visíbel retroceso día a día. Por exemplo os neocolonialismos americano e francés en África. Acabamos de asistir á sinatura dunha confederación entre Malí, Níxer e Burkina Faso que dá a puntilla ao colonialismo francés tan explotador e vil como o americano. Isto que ocorre no Sahel e en toda a franxa central de África, sería impensábel hai apenas uns anos. "Vivimos a decadencia dun Occidente que leva cincocentos anos dominando o planeta desde a chegada a América e a expansión colonial e neocolonial" O que vén sucedendo en diferentes escalas desde a crise de 2008 é que a globalización neoliberal fai augas e a pandemia da Covid-19 certificou o fracaso daquela formulación que despuntou en 2008. Non souberon responder a esta crise que pensaban que consolidaría os postulados neoliberais e o capitalismo financeiro e fallaron por un exceso de ambición. O sistema foi incapaz de responder cando quebraron as cadeas de subministros, e fíxoo por decisións caóticas tomadas polo establishment (OMS e outros) que derivaron en escaseza de elementos básicos en moitos países. Europa, o primeiro mundo, atopouse sen máscaras nin capacidade inmediata para producilas porque se facían en Tailandia e no sueste asiático. Ese problema de desabastecemento deixou o rei espido á vista de todo o mundo. O que se anunciara como a gran marabilla da concentración para a eficiencia derrubouse e non se vai recuperar. O que antes chamabamos Terceiro Mundo, o sur global, comprendeuno e opta decididamente contra o sistema de globalización. Se les os documentos do Foro Davos anteriores á crise, tiñan unha planificación que se derrubou por un efecto concatenado non pensado e a catástrofe para esas previsións sucedeu. É un cambio de época e hai un grupo de países con entidade e poder suficiente como para non estar supeditados ao capital financeiro occidental, China e Rusia fundamentalmente. —China considerada como fábrica barata amosou unha política de soberanía e preséntana como encarnación da nova maldade. A idea de que China ía ser un vasalo fácil de manexar era esquecer que é unha potencia cunha historia e unha cultura de máis de 2.000 anos, con achados poderosos moi anteriores aos de Occidente. O eurocentrismo engana a visión das cousas. Oscar Wilde comentaba que os ingleses presumían de ser os primeiros do mundo en moitas cousas. E dicía: "A boa literatura é a miña, que son irlandés, o mellor whisky é escocés e o cha é asiático e vén de Hong Kong. Ao que se dedican os ingleses é a roubar". Así definiu o imperio británico e a súa capacidade de facer crer que son o centro do mundo. Sintetizando, e seguindo os grandes expertos, os centros de decisión foron pasando sucesivamente ao longo destas centurias desde o poder hispano-xenovés, aos holandeses, aos británicos, aos anglonorteamericanos e agora devala Occidente e o centro de gravidade pivota cara Eurasia e China. É unha lóxica do capitalismo, pero chegado ao cumio do desenvolvemento capitalista coa globalización, o sistema económico mundial ten que ser repensado. —En que sentido? A pregunta é como será esa fase poscapitalista. Será un híbrido de transición entre o socialismo chinés e o capitalismo financeiro internacional. Será unha síntese no que haberá que pasar da competición á cooperación, en vez de que a metrópole leve todo e os demais quedan sen nada terá que pasarse a outro modelo no que todos gañen. Para iso non hai modelos ideais perfectos, como non o era o proposto por Adam Smith nin o socialismo coñecido foi quen de selo. Estamos na busca dun sistema que integre elementos de mercado e intercambio non desigual e cooperación política con respecto polas formas de organizarse politicamente cada país con soberanía. Ese modelo que os nacionalistas galegos defendemos sempre de soberanía nacional, e a historia estanos dando a razón. A defensa das identidades nacionais sen ser autarquías, nin illadas do resto do planeta son os mellores modos de convivencia pacífica. —Pero este é un parto doloroso, cos poderes militares en acción e o descontrol da guerra. Estamos nese intermedio que dicía Gramsci, no que o vello non morre e o novo non acaba de nacer. É unha etapa complicada, na que o capitalismo occidental, rexido por poucas familias, mesmo xenéticas, cunha concentración brutal de capital en poucas mans, controlando un tecido empresarial e financeiro amplísimo mediante transnacionais: produción industrial, distribución, sistemas de información, empresas culturais, servizos de intelixencia, exércitos… Conforman unha chea de elementos que actúan, inflúen e teñen un poder case absoluto e ademais son extrainstitucionais. Davos escenifica ese poder que minimiza os convidados, que ostentan as presidencias dos países pero apenas van alí a recibir instrucións en forma de informes e documentos que lles marcan os camiños que deben seguir. Ese poder invisíbel ocúltase de todo, pero debemos saber que operan, teñen poder de dirixir o planeta, pero que tamén apostaron e perderon, como se vai vendo despois da guerra de Ucraína, á que prefiro chamarlle guerra do Leste, que non é entre países senón entre civilizacións. Houbo un modelo civilizatorio de éxito para o capitalismo nos últimos cinco séculos, pero isto que estaba tan artellado non contou que a humanidade é esencialmente rebelde. —A alianza de Rusia e China marca un antes e despois? A realidade pode ocultarse moito tempo pero non todo o tempo. Existen países e persoas que non aceptan esta ditadura política invisíbel e esa explotación colonial da periferia. Como China, cun enorme poder a partir dun enorme PIB paritario, que mide non só a produción, tamén as súas diversas riquezas, sexa en materias primas, enerxía ou en coñecemento. Na medida que os países se descolonizan e piden respecto para a súa soberanía nacional as fábricas que están alí xa non son occidentais, e as tecnoloxías utilizadas hai que compartilas. Tamén teñen máis poboación (China máis de 1.000 millóns de persoas), e maior capacidade de dicir que o status quo debe mudar, sexa nas moedas de referencia, sexa nos organismos multilaterais, sexa nunha axenda de relacións internacionais completamente diferente. Xa non necesitan que lle instalen as fábricas con tecnoloxía occidental, xa son autónomos nesa materia tamén, fano saber e queren ser tratados en igualdade. O mesmo pasa con Rusia, que ademais conta con máis recursos naturais que a China e un coñecemento tecnolóxico tamén moi superior. A alianza destes dous estados é tan estratéxica e definitiva para a mudanza que estamos contemplando como bascula o equilibrio de forzas no planeta. —A explicación de poderes non visíbeis pode dar en explicacións un pouco imaxinativas e conspiratorias. Esotéricas si, pero tampouco son tan invisíbeis. No tempo de Marx analizar o modelo industrial e económico era máis doado que na nosa época. Hoxe todo é máis sutil, porque hai 150 anos os grandes propietarios da riqueza mundial estaban á vista e hoxe non o están. Vemos os intermediarios, e é importante para poder combater o inimigo. Pero os Bill Gates ou Elon Musk, serían como os condes ou duques no tempo medieval, pero o que cortaba o bacallau era o emperador. Hoxe son unha expresión do poder, pero non son os que deciden a orientación da economía mundial, non son o sistema financeiro. O capital financeiro, a banca de negocios, os catro grandes fondos de investimento (tipo BlackRock) que controlan todas as bolsas do planeta son os decisivos en Davos. Son poderes que funcionan como matrioshkas, e iso non é pensar en termos esotéricos, senón que as decisións profundas tómanse en lugares que resultan pouco coñecidos e débense investigar. As grandes sagas bancarias formadas hai varios centos de anos, moitas ligadas á grande explotación colonial, ou a banca inglesa nucleada no gran comercio do opio no planeta, non desapareceron e exercen o poder por mediación. Se estudas isto ves que controlan. Non é conspiración, é saber que hai unha estrutura de poder moi sofisticada, que leva anos e décadas modulando as sociedades.